سهم‌خواهي سياسي از «برجام»؛ هرگز!
چندي پيش كميسيون بررسي برجام در مجلس تشكيل شد كه اكثر اعضاي آن اصولگرايان بودند و همين موضوع سبب انتقاداتي در داخل و بيرون بهارستان شد اما آن‌طور كه پزشكيان يكي از اعضاي اين كميسيون مي‌گويد اعضا عهد كرده‌اند كه بيطرفانه به بحث بپردازند و گرايشات سياسي و مخالفت‌هاي خود را در بررسي‌ها دخالت ندهند. او تاكيد دارد که حيطه اختيارات كميسيون ويژه برجام و مجلس در حد بررسي است و تصميم‌گيري معنا ندارد چون نهادهاي ديگر هم در اين موضوع دخيل هستند كه شوراي امنيت ملي از جمله آنهاست. نماينده تبريز در مجلس مي‌گويد ورود مجلس به جزئيات برجام اشتباه است چون اين كار نيازمند دانش و در عرصه مذاكرات بودن است پس بايد به بررسي كليات بپردازد و بيش از اين داخل نشود. او در اين راستا به كنگره آمريكا اشاره دارد كه آنها هم حق تصميم نهايي را ندارند و در صورت تصميم با وتوي رئيس‌جمهور اين كشور مواجه خواهند شد. درباره تشكيل كميسيون ويژه برجام و آنچه بايد انجام شود مسعود پزشكيان با «آرمان» به گفت‌وگو پرداخت كه در ادامه مي‌خوانيد:
شما چندي قبل عنوان کرده بوديد كه توافق بايد به مجلس بيايد اما برخي مسئولان و حتي همفكران شما مخالف اين موضوع هستند. دليل اين اظهاراتتان چه بود؟
آنچه من عنوان كردم درباره توافق بود و توضيح دادم كه قرار است برنامه نحوه ارزيابي در كميسيون ويژه برجام تهيه و تصويب شود و اين نافي آنچه مسئولان مي‌گويند نيست. بررسي به معناي تأييد كردن يا نكردن نيست و بايد بدانيد اين‌طور نيست كه متن توافق به مجلس بيايد و ما آن را تأييد يا رد كنيم بلكه بايد برنامه ارزيابي به شكل دستورالعمل آماده شود و آن زمان است كه مي‌توان تعيين كرد اين نحوه بررسي ما را به جايي كه مي‌خواهيم مي‌رساند يا تصميمي است كه منطقي نبوده و نتيجه‌اي ندارد.
اما برخي مي‌گويند متن توافق بايد به تصويب مجلس برسد.
خودتان مي‌گوييد «برخي»، كه من شامل آن برخي نمي‌شوم. از ابتدا هم با چنين رويكري مخالف و آن را در راستاي وظايف و اختيارات نمايندگان مجلس نمي‌دانستم. اختيار مجلس در آن محدود است كه وقتي متن توافق به آنجا آمد از سوي نمايندگان بررسي و اعلام نظر صورت گيرد وگرنه در جايي از تصويب صحبتي نكردم. مجلس و كميسيون برجام تنها مي‌توانند اظهارنظر كنند كه آنچه تاكنون به دست آمده است، با دستاوردهاي موجود قابل پذيرش است يا كمتر و بيشتر بوده است اما اين حق را ندارند كه بگويند بندي بايد حذف شود يا بندي بايد به آن اضافه شود و تغيير كند و دليلش هم اين است كه مذاكرات به پايان رسيده است و اين مساله مجددا قابل از سر‌گيري نيست. در آمريكا نيز همين طور است و آنها در سنا همين مسائل را دارند. آنها نمي‌توانند بگويند به ايران بگوييم كه فلان بند نباشد، بلكه تنها مي‌توانند رد يا تأييد كنند. ما هم مي‌توانيم همين كار را انجام دهيم. ما اگر بگوييم يكي از بندها را قبول نداريم به معناي اين است كه كل توافقنامه را قبول نداريم و اين يك سياست كلي است كه بايد روي آن تدبير شود، شوراي عالي امنيت ملي روي آن فكر كند و مجلس نيز راجع به كليت آن نظر دهد.
تصور مي‌كنيد چرا باز هم برخي دوست ندارند پرونده هسته‌اي كه سال‌ها به نتيجه نرسيده بود از سوي اين دولت به سرانجام برسد؟
اين موضوع عجيب و تازه‌اي نيست و پيش‌ترها هم اين افراد براي به نتيجه رسيدن موضوعات ديگر تلاش كرده بودند. اينها خودشان را به ندانستن مي‌زنند در حالی که دستاوردهاي مذاكره مورد تأييد مقامات ارشد كشور است و بارها اين حمايت از سوي آنها علني شده است. مي‌خواهند مخالفت كنند تا بگويند هنوز قدرت دارند اما نمي‌دانند مردم بسيار مي‌دانند و بهانه‌جويي‌ها را باور نخواهند كرد. اين مخالفان و بهانه‌جويان واقعا نمي‌دانند اكثريت مردم از توافق و دستاوردهاي مذاكرات راضي و خوشحال هستند. بايد همگان اين موضوع را درك كنند كه برجام موضوع سياسي نيست كه بخواهند بر سر آن نزاع كنند و سهم بيشتري طلب كنند بلكه اولويت اصلي حفظ و تقويت منافع ملي در برابر كشورهاي جهان است و اينكه ايران بتواند اقتدار خود را به رخ جهان بكشد. با مطرح كردن مباحث كم‌اهميت نبايد جايگاه دستاوردها را به سطح پاييني كشاند و اينگونه القا كرد كه اختلاف وجود دارد.
چه توصيه‌اي به اين مخالفان و بهانه‌جويان داريد؟
به هر حال همدلي و همفكري مهم‌ترين نياز اين روزهاي كشور است و نبايد با اظهارات و بيانيه‌ها و تجمع‌هايي در اين مسير اخلال ايجاد كرد. مگر مقام معظم رهبري بارها به اين مذاكرات اشاره نداشتند كه اين مخالفان امروز اين‌چنين به انتقاد از دستاوردهاي مذاكره مي‌پردازند. بايد آرامش كشور را پاس بدارند و بدانند اگر به اين فضا خدشه‌ای وارد کنند بايد در پيشگاه ملت پاسخگو باشند. از طرفي هم بايد بگويند سال‌ها پرونده هسته‌اي در اختيار آنها بود، چه دستاوردي داشتند كه امروز به عملكرد تيم دولت يازدهم انتقاد مي‌كنند. البته من نافي انتقاد به توافق نيستم و هر توافقي به هر حال داراي ضعف‌هايي هم هست كه بايد بيان شود اما اينكه دستاويزي براي هجمه به دولت شود قابل قبول نيست. شنيده شدن چند صدا از داخل كشور امتيازي براي خارج است و مي‌توانند از اين طريق فشار وارد كنند.
انتقاد نسبت به تركيب كميسيون ويژه بررسي برجام وجود دارد و آن اينكه اعضاي آن ناهمگون هستند يعني تعداد موافقان كمتر از مخالفان توافق است و اين نگراني وجود دارد كه بررسي‌ها يك‌طرفه باشد. فكري براي اين موضوع شده است؟
اين حرف درست است و نمي‌توان آن را انكار كرد اما از سوي ديگر بايد بدانيد پس از طرح اين انتقادات، همه اعضاي كميسيون قول دادند كه خواسته‌ها و گرايشات سياسي خود را در بررسي‌ها دخيل نكنند و يك نگاه بيطرفانه به موضوع داشته باشند. اميدواريم با عمل به قولي كه داده شده است اين ناهمگوني ديدگاه‌ها تاثيري در ارزيابي از برجام نداشته باشد. چند وقت پيش هم گفته بودم كه اگر ابزار و چك‌ليستي بتوانند ارائه دهند و بعد گزارشي بر اساس آن چك ليست باشد، بهتر مي‌توان قضاوت كرد رفتار اعضاي كميسيون بي‌طرفي بوده يا براساس غرض‌ورزي صورت گرفته است.
عملكرد كميسيون تا امروز چه بوده است؟
تاكنون كميسيون ويژه دو جلسه برگزار كرده است كه در يك جلسه هيات رئيسه انتخاب شد و در جلسه دوم قرار بود ديداري با رئيس مجلس برگزار شود تا روند ارزيابي مشخص شود و در جلسه بعد آن پيشنهاد مورد تصويب قرار گيرد و در نهايت بر اساس آن مصوبه كار كميسيون آغاز خواهد شد.
در ابتداي معرفي اعضاي كميسيون ويژه مطرح كرديد كه براي عضويت در اين كميسيون نام‌نويسي نكرده بوديد و براي حضور سلايق گوناگون نام شما را در ليست اعضا گذاشتند. دليل اين تمايل نداشتن‌تان چه بود؟
هر موضوعي بايد از سوي كارشناسان همان حوزه بررسي شود و اين‌طور نيست كه بنده بخواهم در همه حوزه‌ها صاحب‌نظر باشم و نظر بدهم، چون اين كار به ضرر كشور است. وارد كميسيون هم كه شدم تاكيد داشتم كه اختيار در حد بررسي است و اجازه ورود به جزئيات را نداريم و اختيار در حد بررسي كليات است. دليلش هم اين است كه اگر بخواهيم به جزئيات وارد شويم كاري كارشناسي و تخصصي است و آنچه در عين ناآگاهي بگوييم به ضرر مذاكرات و سال‌ها تلاش براي رسيدن به توافق براي حل پرونده هسته‌اي است. در كشور افراد آگاه به اين مسائل كم حضور ندارند كه بتوانند به شكل دقيق و علمي و تخصصي درباره برجام و توافقات نظر دهند. افرادي كه نظر نهايي را مي‌دهند يا وارد جزئيات مي‌شوند بايد در عرصه مذاكرات حضور داشته باشند و با توجه به اين حضور و ارزيابي علني خودشان بگويند كه راهكار كسب منافع بيشتر چيست.
ورود مجلس به موضوع برجام تا چه اندازه خواهد بود و حيطه اختياراتش تا كجاست؟
مجلس تنها نهاد بررسي‌كننده درباره برجام و توافقات نيست، چرا كه شوراي عالي امنيت ملي هم صاحب حق است و به موضوع ورود دارد. مساله هسته‌اي و توافقات به اين سادگي كه بيان مي‌شود نيست و فرایندی دشوار است. مهم‌تر از همه اينكه بالاتر از مجلس و شوراي عالي امنيت ملي، مقام معظم رهبري حضور دارند كه نظرشان را ارائه مي‌دهند. بنابراين نتيجه واضح است كه مجلس صاحب اختيارات زيادي نيست و نبايد خودش را تصميم‌گير معرفي كند بلكه بايد به نهادهاي ديگر در اين موضوع كمك و مشاوره بدهد. نقش مجلس در حد يك هماهنگ‌كننده براي بررسي برجام است و بيشتر از آن انتظاري نبايد باشد.
گفته بوديد كنگره و پارلمان آمريكا هم حقي در تصويب توافق ندارد. دليل كمرنگ بودن نقش پارلمان‌ها در موضوعي كه طرفين به اهميت بالاي آن اذعان دارند، چيست؟
واضح است پارلمان آمريكا هم مثل ايران حق ورود براي تصميم‌گيري نهايي را ندارد و دليلش هم روشن است چون يك توافق بين‌المللي است و صرفا داخل كشور تعريف نمي‌شود. آنها هم مي‌توانند مانند مجلس ايران نظر مثبت يا منفي خود را درباره توافق بگويند و بيشتر از آن اختياراتي برايشان در نظر گرفته نشده است. كنگره آمريكا مي‌داند تصميم‌گير نهايي درباره اين توافق نيست و با وجود اعتراضاتي كه داشت در نهايت اين موضوع را پذيرفت. تصويب برجام در سيستم داخلي آمريكا موضوع داخلي آمريكايي‌هاست و به ما مربوط نيست و همان‌طور كه از ابتدا تاكيد كرديم ايران وارد فرایندهای داخلي تصويب برجام در آمريكا نخواهد شد. كنگره آمريكا در يك صورت مي‌تواند مانع اجراي توافق شود كه آن يك راه هم اين است كه بتواند راي‌گيري كند و بالاي دوسوم راي بياورد در غيراين صورت حتي اگر كنگره تصويب نكند و آن را رد كند رئيس‌جمهور اختيار قانوني براي وتو دارد، چنانكه چندي پيش اوباما به استفاده از اين حق در صورت كارشكني كنگره اشاره كرد. پس مي‌توان نتيجه گرفت راي منفي كنگره تاثيري نخواهد داشت و در ايران هم موضوع اصلي بررسي آن است و نه توقفش؛ يعني مجلس اختيار توقف مسير را ندارد، اما مي‌تواند نظر خودش را بيان كند.
