هدف سفر کاسیس به ایران؛ مذاکره تهران و واشنگتن؟

در بحبوحه تنش‌های دیپلماتیک میان ایران و آمریکا، رئیس دستگاه دیپلماسی سوئیس با هدف بررسی طیفی از موضوعات دوجانبه و چندجانبه به ایران آمد. ایران و برخی رسانه‌های سوئیسی بخشی از محور‌های سفر کاسیس را اعلام کردند. وزارت خارجه ایران اعلام کرد: در جریان این سفر طیفی از موضوعات دوجانبه و بین المللی بررسی شده است.

به گزارش روز نو :ایگنازیو کاسیس، وزیر امور خارجه سوئیس، روز شنبه وارد ایران شد و مستقیما به اصفهان رفت. او ظاهرا تصمیم گرفته روز اول سفر سه روزه خود را صرف سیاحت در اصفهان کند. او در توئیتی، ضمن انتشار تصاویری از اماکن گردشگری اصفهان، این شهر را «مروارید خارومیانه» توصیف کرد.

سفر وزیر خارجه سوئیس به ایران؛ هدف چیست؟

در بیانیه این وزارتخانه آمده است: «محور‌های اصلی مذاکرات و دیدار‌های ایشان، رایزنی و تبادل نظر در مورد موضوعات مورد اهتمام مشترک در عرصه دوجانبه، منطقه‌ای و بین المللی و همچنین موضوعات مربوط به کانال مالی سوئیس خواهد بود.»

وزارت امور خارجه همچنین با اشاره به تماس «شتابزده» مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا، با کاسیس در آستانه سفرش به ایران، گفته است این سفر ارتباطی با مناسبات ایران و آمریکا ندارد.

دستگاه دیپلماسی ایران تاکید کرد: «این سفر ربطی به مسایل روابط ایران و آمریکا ندارد... . تماس‌های شتابزده وزیرخارجه آمریکا با شخصیت‌هایی که قصد سفر به ایران دارند مساله تازه‌ای نیست و پومپئو از سر استیصال و ناچاری سعی میکند تا سیاست موهوم فشار حداکثری واشنگتن را به هرطریقی پیگیری نماید و لذا تلاش میکند کشور‌های ثالث را از روابط عادی با ایران منصرف کند که البته تاکنون شکست خورده است. همانطور که در موضوع سفر آقای گروسی مدیر کل آژانس به تهران هم شکست خوردند، اینبار هم این فشار‌ها شکست خواهد خورد.»

اما برخی رسانه‌های سوئیسی گفته اند که سفر کاسیس شامل محور‌هایی می‌شود که ممکن است با آمریکا ارتباط داشته باشند.

سفر کاسیس به ایران؛ هدف مذاکره تهران و واشنگتن؟

سرویس بین المللی شرکت پخش سوئیس، SWI swissinfo، گفته است که کاسیس در دیدار با محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه، رئیس جمهور حسن روحانی، و علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی، طیفی از موضوعات از قبیل کانال تجارت بشردوستانه سوئیس، جدیدترین تحولات بعد از برجام، تحولات سیاسی خاورمیانه، حقوق بشر، روابط دوجانبه و موقعیت سوئیس به عنوان حافظ منافع را مورد بررسی قرار خواهد داد.

اگر چه در سفر کاسیس به ایران، صدسالگی روابط ایران و سوئیس گرامی داشته می‌شود، اما این سفر ظاهرا خالی از پیام‌های سیاسی نیست. خصوصا که کاسیس در شرایط حساسی به ایران سفر می کند.

کاسیس قبل از اینکه به ایران سفر کند، با پمپئو و دومینیک راب، وزیر امور خارجه بریتانیا، تلفنی گفتگو کرد. او تماس با پمپئو را «عالی» توصیف کرد و با اشاره به سفرش به ایران، از رایزنی درباره کانال بشردوستانه سوئیس برای ایران سخن گفت. کاسیس همچنین با راب، درباره همکاری سوئیس و بریتانیا در سازمان ملل رایزنی کرد.

سوئیس اواخر سال گذشته با همکاری آمریکا یک کانال ویژه برای تسهیل تجارت بشردوستانه با ایران راه اندازی کرد که به نوعی جایگزین سازوکار اینستکس شد.

سفر وزیر خارجه سوئیس به ایران؛ هدف چیست؟

به گفته وزارت امور خارجه ایران، تاکنون دو مورد تراکنش از طریق کانال سوئیس انجام شده که اولین آن به صورت آزمایشی در بهمن ماه سال گذشته صورت پذیرفت. در خرداد ماه سال جاری هم اولین عملیات رسمی این کانال انجام گرفت که هر دو مورد شامل انتقال اقلام دارویی با استفاده از منابع موجود مالی ایران در سوئیس بود.

سازوکار تجارت بشردوستانه‌ای که سوئیس در صدد راه اندازی و تثبیت آن است، در واقع یک سازوکار آمریکایی است که کاملا تحت نظر آمریکا عمل می‌کند. از این رو، سفر کاسیس به نوعی با مناسبات ایران و آمریکا ارتباط دارد. اما اینکه آیا سوئیس حامل پیام‌های دیگری در شرایط فعلی است یا نه، هنوز معلوم نیست. بعید نیست که سوئیس از جانب آمریکا یا از کشور‌های اروپایی عضو برجام حامل پیامی باشد. هر چند که چنین پیامی، در صورت انتقال، بعید است که به حل و فصل تنش‌ها کمک کند.

ایران و آمریکا در حال حرکت به سمت اوج تنش‌های فیمابین خود هستند. حدود دو هفته دیگر، مهلت ۳۰ روزه‌ای که آمریکا برای بازگشت تحریم‌های سازمان ملل در قالب مکانیسم ماشه تعیین کرده به پایان می‌رسد. برخی کارشناسان ایران از طیف اصولگرا بر این باور هستند که آمریکا به رغم اینکه اقدامش در فعال‌سازی مکانیسم ماشه غیرقانونی است، اما در بازگرداندن تحریم‌ها موفق خواهد شد. بازگشت این تحریم‌ها، برجام را در خطر بی سابقه‌ای قرار خواهد داد. چرا که ایران ناگزیر به واکنش نشان دادن خواهد بود.

از سوی دیگر، آمریکا هیچ تمایلی به کاهش تنش‌ها با ایران نشان نداده است. با وجود اینکه کاسیس چند روز قبل از سفرش به ایران با پمپئو درباره ایران گفتگو کرده بود، اما آمریکایی‌ها از فرصت این سفر برای تنش زدایی استفاده نکردند. بلکه به عکس، با اعمال تحریم‌هایی علیه صنعت پتروشیمی ایران در آستانه سفر کاسیس، پیام خود مبنی بر تداوم تحریم‌ها و فشار‌ها را ارسال کردند. چنین الگویی در سفر اخیر شنیزو آبه، نخست وزیر پیشین ژاپن، به ایران نیز تکرار شده بود. اندکی پیش از سفر آبه که با هیاهوی فراوان همراه شد، آمریکایی‌ها تحریم‌هایی علیه صنعت پتروشیمی ایران اعمال کردند.

سفر وزیر خارجه سوئیس به ایران؛ هدف چیست؟

سوئيس حامل پيام اروپاست

دياکو حسيني، تحليلگر ارشد مرکز بررسي‌هاي استراتژيک رياست‌جمهوري:

* سوئيس يک کشور خوشنام اروپايي است که به‌خاطر بي‌طرفي بين‌المللي که اتخاذ کرده و ميزبان سازمان‌هاي بين‌المللي متعددي است و همينطور سابقه طولاني در حل اختلاف‌هاي بين‌المللي نقش متفاوتي را در اروپا بازي مي‌کند و براي ايران نيز به علت اينکه با اين کشور يک کانال مالي ايجاد کرده است و تا حدودي براي ايران در دور زدن تحريم‌ها نقش‌آفريني کرده است، اهميت بيشتري براي ايران دارد.

* بايد توجه کرد در روزهاي اخير اتفاق خاصي در عرصه بين‌المللي رقم نخورده است که زمينه تنش‌زدايي ميان ايران و ايالات‌متحده را به‌وجود آورد. اين صرفا نمي‌تواند صرفا مربوط به مساله ميانجيگري باشد زيرا زمينه آن فراهم نيست. ايران با توجه به اينکه انتخابات رياست‌جمهوري آمريکا نزديک است علاقه‌اي ندارد وارد پروسه مذاکره با آمريکا شود. آنچه در اين ميان مهم است بعيد به نظر مي‌رسد دولت ترامپ در ماه پاياني دوران خود بخواهد تغييري در سياست‌هاي غلط خود ايجاد کند. ايران نيز قطعا تن به چنين کاري نمي‌دهد.

* اين تجربه وجود دارد که پمپئو اصول رايج و معمول ديپلماتيک را رعايت نمي‌کند و زماني نيز که دست به نامه‌نگاري زده بود کاري جز تخريب انجام نمي‌داد و قطعا در تماس با وزيرخارجه سوئيس نيز کاري جز تخريب و خط و نشان کشيدن نکرده است. قطعا پمپئو پيام مثبتي به مقام سوئيسي انتقال نداده است تا آن را به ايران بياورد. اين خود سوئيس است که به دنبال توسعه همکاري با ايران است. سوئيس بايد در اروپا يک جنبه مرکزي در مسائل مالي در اروپا دارد. اروپايي‌ها نيز در چند وقت اخير نشان داده‌اند که با تحريم‌هاي ايالات‌متحده موافق نيستند. درست است که بخشي از شرکت‌هاي اروپايي به‌علت منافعي که در آمريکا دارند با اين تحريم کردن همراه شده‌اند اما اروپا اساسا با تحريم‌هاي آمريکا مخالف است.

* دولت‌هاي اروپايي در اين ميان به دنبال راه‌هايي هستند که تجارت قانوني خود را با ايران ادامه دهند. در همين راستا، سوئيس کانال مالي سوئيس را ايجاد کرد. آنها به اين علت که مي‌دانند تحريم‌هاي آمريکا مخرب است مي‌خواهند به دنبال ارتباط بيشتر با ايران باشند. سوئيس بيشتر از آنکه حامل پيام آمريکا باشد، حامل پيام همکاري بيشتر اروپا با ايران است؛ پيامي که به‌صراحت عنوان کرده است خواهان تعامل اقتصادي بيشتر با ايران هستند .

* هر دستاوردي که در سياست خارجي ايران حاصل مي‌شود اتفاقي نيست. در پشت اين دستاوردها، زحمات و اتفاقات زيادي رقم خورده که برخي از آنها رسانه اي نشده است. در ماه‌هاي اخير وزارت امورخارجه جمهوري اسلامي ايران تلاش‌هاي کم‌سابقه‌اي انجام داده است. بسياري از اين تلاش‌ها برجسته نشده است. ايران در شوراي امنيت، در آژانس و در تعامل با گروسي توانست گام‌هاي مثبت و مهمي بردارد. اين اقدامات مثبت چند ماه اخير بوده است که منجر به موضع‌گيري اينگونه سوئيس در قبال ايران شده است. آنچه اين دستاوردها را براي ايران حاصل کرده، خويشتنداري هوشمندانه ايران است.

* ايران همواره روابط ديپلماتيک را در راس امور خود قرار داده و همواره از تنش اجتناب کرده است. اين حاصل سياست گفتمان‌محور ايران است تا جايي که ديپلماسي ايران چند پله و رده بالاتر از ديپلماسي ايالات‌متحده قرار گرفت. نتيجه اين گفتمان‌ها و روابط آن است که امروز در عرصه سياسي آمريکا را منزوي کرده و روابط خود را با جهان توسعه داده است. همين ديپلماسي است که سبب شده است امروز آمريکا به هيچ‌کدام از اهداف خود عليه ايران نرسد. امروزه متحدين آمريکا به‌دنبال گسترش روابط با ايران هستند و هر روز از اين کشور بيشتر فاصله مي‌گيرند. اين نتيجه سياست‌هاي هوشمندانه ايران است.

سفر وزیر خارجه سوئیس به ایران؛ هدف چیست؟

ماموریت کاسیس و معضل مذاکره با آمریکا!

احمد زید‌آبادی روزنامه‌نگار و فعال سیاسی:

* ايگنازيو کاسيس، وزير خارجه سوئيس براي ديدار با مقام‌هاي ايراني به تهران سفر کرده است. هدف از سفر کاسيس به تهران گفت‌و‌گو با طرف ايراني درباره «کانال مالي انسان‌دوستانه سوئيس» و مسائل منطقه‌اي و بين‌المللي اعلام شده است. کاسيس پيش از سفر به تهران با مايک پمپئو همتاي آمريکايي خود تلفني گفت‌و‌گو کرد و به همين علت، گفته مي‌شود که او احتمالا حامل پيامي از سوي آمريکا براي مقام‌هاي ايراني است. ظاهرا دولت ترامپ علاقه‌مند است تا پيش از برگزاري انتخابات رياست‌جمهوري در آبان‌ماه، ايران را به پاي ميز مذاکره بکشاند و به‌نظرم دستورکار اصلي کاسيس در سفرش به تهران همين نکته است.

* نکاتي که کاسيس براي متقاعد کردن طرف ايراني بر آنها انگشت خواهد گذاشت، احتمالا موارد زير خواهد بود: يک- امارات عربي متحده روابط خود را با اسرائيل عادي کرده و اين حرکت نه فقط از سوي ديگر کشورهاي عرب محکوم نشده است، بلکه خبرها از تکرار اين رفتار از سوي برخي از آنها حکايت دارد. دو- امارات ضمن عادي‌سازي رابطه خود با اسرائيل، تماس‌هاي پيدا و پنهاني را با دولت سوريه برقرار کرده است تا بشار اسد را به کشورهاي حوزه جنوبي خليج‌فارس نزديک کند.

* به همين علت، سوري‌ها در برابر عادي‌سازي رابطه ابوظبي و تل‌آويو، موضع بسيار نرمي گرفتند و حتي همين ديروز از ارسال کمک‌هاي دارويي امارات به دمشق خبر دادند. سه- اين وضعيت به رژيم‌صهيونيستي امکان داده است تا مراکز تجمع نيروهاي وابسته به ايران در سوريه را هدف حملات موشکي و هوايي بي‌وقفه خود قرار دهد، بدون آنکه هزينه خاصي را متحمل شود. چهار- دولت تحت حمايت حزب‌ا... در لبنان بر اثر بحران اقتصادي و سياسي ناشي از انفجار بندر بيروت از هم پاشيده و اينک مصطفي اديب نخست‌وزير منتخب لبنان با همکاري نزديک فرانسه و هماهنگي با آمريکا در تلاش است تا کابينه‌اي بوروکراتيک و فارغ از وابستگي‌هاي فرقه‌اي در لبنان تشکيل دهد. تشکيل چنين کابينه‌اي زمينه را براي تحت فشار گذاشتن آن براي خلع‌سلاح فراهم مي‌کند.

* پنج- دولت مصطفي الکاظمي در عراق علاقه‌اي براي فاصله گرفتن از آمريکا ندارد و نمي‌خواهد کشورش محل تلاقي و برخورد ايران و آمريکا شود. به همين دليل او تمام درخواست‌هاي ايران و گروه‌هاي حامي آن در عراق را براي پايان حضور نظامي آمريکا در کشورش ناديده گرفته و همچنان در پي همکاري استراتژيک با ايالات‌متحده است. شش- کشورهاي اروپايي ضمن احترام به برجام، اين توافق را براي حل تمام مشکلاتشان با ايران کافي نمي‌دانند و از همين رو، خواهان شروع مذاکره براي دستيابي به توافق جامع‌تري به‌خصوص شامل تغيير سياست ايران در خاورميانه‌اند. هفت- روس‌ها نيز ادامه بن‌بست در روابط ايران و آمريکا را سبب بالا گرفتن تشنج در منطقه مي‌دانند و به همين جهت، پيشنهاد کمک به ازسرگيري مذاکره بين دو کشور را داده‌اند. هشت- حتي چيني‌ها هم که در تهران به‌عنوان متحد نزديک و استراتژيک ايران معرفي مي‌شوند، از روند رويدادها در منطقه نگران‌اند و ضمن تاکيد بر حفظ برجام خواهان شروع مذاکرات تازه ايران با قدرت‌هاي جهاني براي دستيابي به توافقي درباره نظم منطقه هستند.

* به‌جز موارد فوق، وزير خارجه سوئيس احتمالا به برنده شدن احتمالي ترامپ در انتخابات آينده آمريکا يا عدم تفاوت چشمگير سياست حزب دموکرات با حزب جمهوريخواه در برابر ايران و طرح برخي مسائل داخلي مانند تاثير مخرب تحريم‌ها بر وضعيت اقتصادي، براي قانع کردن طرف ايراني به شروع مذاکره با آمريکا اشاره خواهد کرد. در اين ميان اما يک مساله اين است که آيا مقام‌هاي ايراني هم شرايط منطقه را با همين عينک مي‌نگرند يا اينکه براي هر کدام از اين موارد، بديلي به نفع خود متصورند؟ ظاهر ماجرا نشان مي‌دهد که آنها هر تحولي را به‌صورتي متفاوت تحليل مي‌کنند، اما شايد پشت پرده خبر ديگري باشد. مساله ديگر اين است که به فرض پذيرفتن تصوير ارائه‌شده از سوي کاسيس، آيا مقام‌هاي ايران به لحاظ فضاي خودساخته رواني و سياسي بين حاميان‌شان، امکان عملي ورود به مذاکره را دارند؟