مذاکره با عربستان همزمان با برجام نتیجه می دهد

سخنگوی وزارت خارجه روسیه روز پنج‌شنبه در گفت ‌و گویی با خبرگزاری تاس در واکنش به انتشار فایل صوتی محمد جواد ظریف، گفت که ما از اقدامات آن‌ کشورهایی که به دنبال دستکاری کردن روابط دیرینه ایران و روسیه هستند باخبر هستیم و در مجموع اصل برای ما موضع رسمی ایران است که تا به حال بارها ابراز شده است. این مقام روسی با دوست خطاب کردن ایران عنوان کرده است که ظاهرا ایران دوران آسانی را سپری نمی‌ کند و به همین دلیل باید به هرگونه جنگ رسانه‌‌ای با دید این شرایط نگریست. پیش از این صحبت‌ها نیز سخنگوی وزارت خارجه ایران در نشست هفتگی خود با خبرنگاران داخلی و خارجی درباره فایل صوتی منتشر شده گفته بود که آنچه که منتشر شده از ابتدا یک مصاحبه نبوده و قرار هم نبوده یک مصاحبه باشد. این فایل صوتی یک گفت ‌و گوی رسانه‌‌ای هم نبوده است و یک گفت و گو در چارچوب‌های معمول و محرمانه‌ای است که در داخل دولت انجام می‌شود. این صحبت‌ها این پیغام را رسانه‌ای می‌کند که انتشار این فایل نتوانسته است که آسیبی به مذاکرات وین وارد کند و تیم های مذاکره کننده اعم از ایران و روسیه همچنان در وین مشغول به گفت و گو با طرف‌های غربی هستند اما در این میان بعضا از منشا سعودی این اقدام یاد می‌شود که قرار دادن آن در کنار صحبت های ولیعهد عربستان که اظهار کرد کشورش خواهان روابط خوب با ایران است، سوالات زیادی را در ذهن ایجاد می‌کند. در راستای بررسی این مسائل  گفت و گویی با دیاکو حسینی، تحلیلگر ارشد مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری داشته است که در ادامه می‌خوانید.

انتشار فایل صوتی وزیرخارجه با چه اهدافی صورت گرفته است؟

تا زمانی که بررسی ها کامل نشده و اقدامات در خصوص انتشار فایل صوتی وزیرخارجه که آغاز شده است، بیشتر پیش نرود، درباره علت‌ها و ریشه‌های این اقدام نمی‌توان به راحتی اظهارنظر کرده و آن را تحلیل و بررسی کرد. انتشار این فایل از سوی یک شبکه سعودی در خارج از کشور نشان دهنده این است که هدف ضربه زدن به دیپلماسی کشور بوده است و در همین راستا دستگاه وزارت خارجه را هدف قرار داده اند. شبکه‌ای که این اقدام را انجام داده است مسلما مذاکرات وین را هدف کرده است و از سوی دیگر عاملین این اقدام قصد داشتند تا اعتبار وزیرخارجه را زیر سوال ببرند. باید توجه داشت که هدف اصلی عاملین انتشار این فایل صوتی نشان دادن شکاف داخلی و اختلاف در درون ایران بوده است و آنها تلاش کرده اند این امر را بزرگ جلوه دهند. در این هدف مهم تر آنها نیروهای نظامی ایران و وزارت خارجه را همزمان هدف گرفته تا در عمل نیز شکاف ایجاد کنند. تا همین نقطه باید توجه داشت که یک شرارت پشت این اقدام بوده است که باید منتظر ماند تا حلقه های دیگر این توطئه علیه دولت مشخص شوند.

انتشار این فایل صوتی چه خطراتی ممکن است برای کشور در پــی داشته باشد و آیا اساسا اختلاف در میان برخی دستگاه ها را باید یک معضل دانست؟

این صحبت‌هایی که از سوی وزیرخارجه شده است محرمانه بوده و نباید فایل آن منتشر می‌شده است اما کارشناسان و صاحب‌نظران داخلی کشورمان در سال‌های اخیر نسبت به این مسائل آگاه بوده‌اند و این حرف‌ها برای آنها تازگی نداشته است. ابعاد زیادی از این صحبت‌ها را وزیرخارجه در گذشته با ملاحظاتی بیان کرده بود و به نظر می‌رسد که چهره‌های بین‌المللی نیز زیاد با این صحبت ها بیگانه نبوده‌اند. البته این یک توجیه نیست و نباید این فایل منتشر می‌شد. از سوی دیگر باید درک کرد که این گفته‌ها در گذشته نیز در خصوص آن صحبت‌هایی شده است. باید توجه داشت که امروز خطر اصلی ایجاد یک دوقطبی است که در فضای عمومی کشور مشاهده می‌کنیم. در این فایل صوتی صحبت از این دو قطبی نیست. وزیرخارجه مجری سیاست خارجی است و سیاست خارجی چتری است که ذیل آن سیاست دفاعی و دیپلماسی تعریف می‌شود. اینها ابزارهایی هستند که وزیرخارجه به عنوان مجری انحصاری سیاست خارجی باید مطمئن باشد که اولویت بندی درستی پیدا کرده‌اند. در این میان با سوءاستفاده از صحبت‌های وزیرخارجه برخی به دنبال ساخت یک دوقطبی هستند که در یک طرف آن میدان و در طرف دیگر قصد دارند، دیپلماسی را قرار دهند. وجود این دوقطبی جز دیدگاه‌های وزیرخارجه ایران نیست. سوابق امروز در حال بررسی است و حتی این موضع هیچ بخشی از دولت نیست. به وجود آمدن دوقطبی در فضای عمومی برای درک خارجی از تحولات ایران آسیب زاست و ما اگر به منافع ملی اهمیت می‌دهیم باید از ساخت دوقطبی‌ها و قرار دادن جناح‌ها و دستگاه‌های مهم در مقابل یکدیگر اجتناب کرده و یادمان باشد که ساخت دوقطبی‌ها به کسانی کمک می‌کند که سال‌های سال قصد داشتند که در ایران اختلاف بیندازند و این اختلاف را گسترش داده و تبدیل به بحران کنند. اختلاف در موارد کارشناسی همواره وجود داشته است و این نشانه پویایی سیاست گذاری در ایران است اما اختلاف در اجرای امور و پیشبرد سیاست‌ها وجود ندارد و آنچه که برای همه دولت‌ها و در همه ادوار مسلم بوده است این است که باید از عالی ترین مقام تصمیم گیری در کشور پیروی کرده و این امر در کارنامه دولت و وزیرخارجه فعلی کشور نیز مشاهده شده است. آنچه که اهمیت دارد این است که نباید وارد این دوقطبی‌های خطرناک شویم.

تــاکید بر اینکه این اقدام از سوی یک شبکه سعودی رخ داده است آیا در تضاد با صحبت‌های اخیر بن سلمان در خصوص ایران نیست؟

عربستان با توجه به اتفاقات اخیر که در منطقه و عرصه بین المللی رخ داده است، شرایط را مساعد دیده تا با ایران گفت و گوهایی انجام دهد. مذاکرات ایران در وین با کشورهای طرف‌های دیگر برجام و ناامید شدن از آن که ترامپ تحت عنوان سیاست‌های ایالات متحده در خاورمیانه دنبال می‌کرده است در این امر بی‌تاثیر نیست. آنها با توجه به این موارد به ایران نزدیک شده‌اند. مشخصا از سمت ایران تغییری ایجاد نشده است و ایران همواره عنوان کرده است که دست دوستی را به سمت همسایگان خود دراز می‌کند و این عربستان است که تغییر موضع اساسی داده است که یک اقدام خوب از سوی مقامات این کشور است و باید آن را به فال نیک گرفت اما در عین حال گفت و گوهای میان ایران و عربستان سعودی به این معنا نیست که تمامی خصومت های ایران و عربستان را کنار می‌زند. اختلافات زیادی وجود دارد و بدخواهی‌هایی از طرف عربستان نسبت به ایران شکل گرفته است که ممکن است ذیل این گفت و گوها برخی از این معضلات رفع شود و به همین علت باید مساله افشای صوت وزیرخارجه و تغییر موضع مقامات عربستانی در کلام نسبت به ایران را مجزا دانست. کشورها ممکن است اختلافات زیادی با یکدیگر داشته باشند که با گفت و گو برخی از آن ها حل شود و برخی نیز هیچوقت حل نشود و به همین علت باید گفت و گوهای اخیر ایران و عربستان را یک مقوله مجزا دانست.

تاثیر انتشار فایل صوتی وزیرخارجه بر مذاکرات وین و رابطه ایران با برخی کشورهای مرتبط چه خواهد بود؟

برداشت‌ها از سوی کشورهای مقابل ممکن است متفاوت باشد اما از طرف ایران نباید تغییری در رویه ایجاد شود. این یک توطئه بوده برای متاثر کردن دیپلماسی و اخلال در آن که ما نسبت به این موضوع اشرف داریم و قاعدتا ما نباید دچار خطا شویم. به نظر می‌رسد که چیزی تغییر نکرده است و تنها فاکتوری که تعیین کننده است در روند مذاکرات صرفا منافع ملی ایران است که طبق اصولی که رهبری تعیین کرده‌اند باید پیش روند. انتخابات و جنجال‌های داخلی هیچ تاثیری بر روند مذاکرات وین ندارد و این اتفاق نیز در آینده نخواهد افتاد و باید در این حوزه با هوشیاری عمل کرد. باید منتظر ماند و مشاهده کرد که طرف‌های مقابل برجام در عمل چه خواهند کرد. اخباری مبنی بر لغو تحریم‌ها از سوی آمریکا شنیده می‌شود اما باید منتظر ماند و مشاهده کرد که در عمل تا چه میزان همکاری خواهند کرد و تحریم‌ها را لغو می‌کنند. ایران بارها اعلام کرده است که هیچ عجله ای ندارد. این اصل برای ایران مهم است که باید مذاکرات به سرعت انجام شود و تحریم ها سریع تر برداشته شود اما شتابزده عمل نخواهیم کرد. مذاکرات وین نباید به مسائل داخلی و سیاسی کشور ارتباط پیدا کند و تا این لحظه نیز این اتفاق نیفتاده است. ایران هیچ نرمشی نشان نخواهد داد و باید منتظر اقدامات عملی طرف‌های دیگر برجام بود.

عـلت مخالفت‌های روســیه بـــا بــرجام اولیه که وزیرخارجه به آن اشاره می‌کند چه مواردی بوده است و آیا در عمل و به واقع روسیه مخالف برجام بوده است؟

باید توجه داشت که مباحثی که در فایل صوتی مطرح شده است مقرر بوده است محرمانه باقی بماند و قصد انتشار این صحبت‌ها را نداشته‌اند. وزیرخارجه ایران نیز جمع بندی‌ها و تحلیل‌های خود را از آنچه اتفاق افتاده است را ارائه می‌دهند و اینکه آیا واقع روسیه مخالف برجام بوده است، باید به تاریخ سپرده شود و اسناد روسیه را در این خصوص مطالعه کرد که در حال حاضر این امکان وجود ندارد. شواهد تحلیلی وجود دارد که از صحبت‌های وزیرخارجه در خصوص مخالفت روسیه با برجام پشتیبانی کند. روسیه چندان تمایل ندارد که روابط ایران و غرب به صورت کامل عادی شود و این به آن دلیل است که فشارهایی که بعضا علیه ایران امروز وجود دارد ممکن است در آینده به سمت روسیه معطوف شود و این یکی از دلایلی است که روسیه علاقه ندارد اختلافات ایران و غرب کاملا حل شود. روسیه به‌واسطه اینکه ایران در یک ائتلاف غیررسمی علیه غرب است نیز، روی ایران حساب باز کرده است و عادی شدن روابط ایران و غرب می تواند نقش ایران را در این عرصه کم رنگ کند. این امر مشخصا برای روسیه خوب نیست. این موارد شواهد تحلیلی است اما سند و مدرک مشخصی در خصوص مخالفت روسیه با برجام وجود ندارد. این تحلیل‌های وزیرخارجه است و ممکن است درست یا غلط باشد. اسناد داخلی روسیه می‌تواند ماهیت این تحلیل را مشخص کند. اگر مبنا را شواهد تحلیلی قرار دهیم، امروز نیز ممکن است روسیه با قسمتی از برجام مخالف باشد، زیرا چیزی تغییر نکرده است و البته باید دقت کرد که روسیه خواهان کاهش تنش است و همان میزان که از چرخش کامل ایران به سمت غرب واهمه دارند، از وقوع جنگ بین ایران و آمریکا نیز نگران هستند زیرا این نیز به نفع روسیه نیست و از آن استقبال نمی‌کنند و حتی اقداماتی انجام می‌دهند تا جنگ میان ایران و آمریکا رخ ندهد. روسیه امروز از احیای برجام حمایت می‌کند اما در عین حال ممکن است در این برهه زمانی نیز به صورت بالقوه مخالفت‌هایی از سوی روسیه وجود داشته باشد و صرفا این نیز برداشت شده از شواهد تحلیلی است. سند معتبری امروز در دسترس در این خصوص نیست.

در روزهای اخیر شاهد یک فشار از سوی روسیه بر ایران در راستای امضای رژیم حقوقی دریای خزر بوده‌ایم و وزیرخارجه روسیه نیز بر امضای هرچه سریع تر آن تاکید کرده است، آیا ممکن است روسیه این موضوع را به برجام گره بزند؟

مشخصا ایران اجازه نخواهد داد تا روسیه این دو موضع را به یکدیگر مربوط کند و از یکی از این موضوعات در عرصه دیگر استفاده کند تا به نفع روسیه تمام شود. از نگاه ما همه این موضوعات مجزا هستند. همه کشورها از جمله روسیه در احیای برجام منافعی استراتژیک دارند. امروز ایجاد شدن ثبات در خاورمیانه به نفع طرف‌های برجام است و این موضوع را خواستار هستند. ما باید رژیم حقوقی دریای خزر را به صورت مستقل مورد بررسی قرار دهیم و آن را از موارد دیگر جدا می‌دانیم. ایران و روسیه بر سر آن چیزی به تفاهم خواهند رسید که نتیجه مطالعه مجزاست و به همین علت ایران چنین اشتباهی نخواهد کرد. روسیه نیز چنین اشتباهی نخواهد کرد زیرا یک اشتباه محاسباتی بزرگ است و نتیجه‌ای برای روسیه نخواهد داشت. ایران چنین برداشتی ندارد و چنین برداشتی را نیز به رسمیت نمی‌شناسد. این اتفاق هیچ وقت رقم نخواهد خورد و ایران اجازه مخلوط کردن قضایا و پرونده‌های مختلف در عرصه بین‌المللی را نمی‌دهد.