سیاه بازار روغن!

دی ماه سال گذشته بود که خبری مبنی بر خروج یک سرمایه گذار خارجی از بازار سرمایه ایران منتشر و چاپ شد. این شرکت در تولید و تأمین بازار روغن خوراکی فعال بود و طی بیانیه‌ای ۱۲ دی ۱۴۰۳ اعلام کرد، توقف فعالیت صافولا در ایران «در راستای استراتژی گروه برای خروج به‌موقع از بازار‌های غیر اصلی بوده» است.

از این تاریخ بازار روغن رو به ناسامانی رفت و امروز با گذشت بیش از ۵ ماه همچنان این محصول با مصرف روزانه قطره چکانی در حال عرضه است.

این استدلال که تولید کاهش پیدا کرده یا مواد اولیه مورد نیاز برای تولید نیست محلی از اعراب ندارد، زیرا همین محصول در بازار آزاد با قیمت بالا به وفور یافت می‌شود.

در ۳ ماه اخیر که کالابرگ الکترونیک برای ۷ دهک اول فعال شده بود افراد برای خرید مراجعه می‌کردند، اما فروشگاه‌داران عنوان می‌کردند روغن ندارند.

خبرنگار از یکی از فروشندگان خرد پرسید چرا روغن ندارید در حالی که یکی از ۱۱ قلم اساسی تعیین شده برای کالابرگ الکترونیک است؟

این فروشنده در پاسخ گفت، نمی‌توانم از صبح تا شب و هر روز برای مشتری توضیح دهم که چرا روغن را با قیمت بالاتر از قیمتی که روی کالا درج شده به فروش برسانم. اگر این گونه باشد باید برای همه شرح دهم که تولیدکنندگان روغن، توزیع نمی‌کنند و فروشنده برای تکمیل بودن محصولاتش باید آن را از بازار آزاد با قیمت بالاتر و سود بیشتر تهیه و به فروش برساند که به قول معروف «سری که در نمی‌کند دستمال نمی‌بندند».

رصد هفتگی بازار کالا‌های اساسی نشان می‌دهد بیشتر سوپر مارکت‌های خرد سطح شهر روغن آفتابگردان برای عرضه ندارند و بیشتر روغن در حال فروش روغن ذرت، کنجد و… است. فروشگاه‌های زنجیره‌ای هم شاید یک روز در هفته قفسه روغن، تعداد محدودی محصول داشته باشد که معمولاً به عصر نرسیده تمام می‌شود.

تنوع انواع روغن در فروشگاه‌های زنجیره‌ای به غیر از آفتابگردان عجیب است و این سوال به ذهن متبادر می‌شود «آیا تخمه آفتابگردان برای روغن کشی در بازار داخل دچار کمبود شده است»؟

قیمت‌هایی که با مصوبات بیگانه هستند

اگر قیمت‌های مصوب دی ماه ۱۴۰۳ بررسی شود (هنوز نرخ مصوب روغن تغییر نکرده است) تمام روغن‌های در حال فروش به مصرف کننده بالاتر از نرخ مصوب است.

البته قیمت بطری‌های شفاف و تیره، بدون پالم و برند با برند متفاوت است. همچنین برخی برند‌ها معاف از مالیات ارزش افزوده بوده و برخی خیر و تمام این مؤلفه‌ها در تعیین قیمت نهایی درج شده روی ظرف روغن تأثیرگذار هستند.

در این شرایط شبکه توزیع کالا‌های اساسی باید پرسید، دستگاه‌های متولی از وزارت جهاد کشاورزی تا صنعت، معدن و تجارت و نیز نهاد‌های نظارتی از تعزیرات حکومتی تا اتاق اصناف و سازمان حمایت مصرف کننده و تولیدکننده چه می‌کنند؟

در جدول زیر، ستون‌های خالی حاکی از نبود محصول در فروشگاه‌های آنلاین بوده البته همین روغن با اضافه شدن ویتامین A، D، D ۳ و… موجودی دارند، اما با نرخ بالاتر. روغن‌های ساده، چون دارای قیمت مصوب هستند، تولید ندارند یا با تعداد محدود در حال تولید هستند. در جدول قیمت مصوب دی ماه ۱۴۰۳، نرخ روغن‌هایی با افزوده شدن ویتامین D ۳ آمده یا روغن‌های دارای امگا، اما تنوع این ویتامین‌ها یا حاوی آنتی‌اکسیدان توکوفرول و… روی محصولات سبب شده قیمت‌گذاری سلیقه‌ای را به ظاهر توجیه کند.

این عدم شفافیت در شبکه توزیع را پیش‌تر معاون برنامه‌ریزی و اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی به عنوان شیطنت‌هایی در بازار توزیع روغن دانسته بود و به نظر می‌رسد این توزیع قطره چکانی و عرضه در بازار آزاد از سوی تولیدکنندگان برای افزایش نرخ این محصول پرمصرف بوده است.

در همین راستا روز گذشته دبیر انجمن صنایع روغن نباتی ایران طی گزارش ارسالی به رسانه‌ها عنوان کرده است «با توجه به افزایش قیمت روغن خام و سایر عوامل مؤثر بر بهای تمام شده به منظور حفظ و تقویت انگیزه تولید، بازنگری فوری قیمت‌ها یک ضرورت حیاتی برای رسیدن به آرامش در بازار روغن نباتی است».

وی تاکید دارد «به ویژه با افزایش قیمت مصرف کننده به تدریج شاهد بازگشت آرامش به بازار روغن باشیم».

همچنین «بنا به درخواست انجمن روغن نباتی و به منظور جلوگیری از تشدید مشکلات در بازار روغن، معافیت مالیات بر ارزش افزوده روغن خام در دستور کار این هفته تنظیم بازار قرار گرفته است و ضرورت دارد که مالیات بر ارزش افزوده روغن خام به روال گذشته حذف شود».

دبیر انجمن صنایع روغن نباتی ایران در خصوص اینکه «چرا به رغم تولید و توزیع برابر سال‌های ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ در سال ۱۴۰۲ شاهد بازار آرام‌تری بودیم ولی در ماه‌های پایانی سال ۱۴۰۳ التهاباتی رخ داد، اظهار کرد، اینکه تولید هر دو سال تقریباٌ مساوی و معادل ۲ میلیون تن بوده است صحت دارد ولی متأسفانه در سال ۱۴۰۳ ثبت سفارش‌های روغن خام هر چند به میزان کافی بود ولی به موقع باز نشد».