کیش بهانه‌ای برای دک کردن تنها زن کابینه پزشکیان
روزنو :سکوت سهمگین «صادق»، بر شائبه‌های سوءاستفاده از منبع عمومی مهر تأیید می‌زند
دولت چهاردهم، با شعار وفاق، همدلی و انسجام، تنها چند ماه از آغاز به کار خود را پشت سر گذاشته بود که موجی از استیضاح‌ها در مجلس دوازدهم آغاز شد. این رویداد، که با برکناری عبدالناصر همتی از وزارت اقتصاد آغاز شد و زمزمه‌های استیضاح فرزانه صادق، وزیر راه و شهرسازی را نیز به دنبال داشت، به سرعت به یکی از مهم‌ترین سوژه‌های خبری و تحلیل در رسانه‌های ایران تبدیل شد. رقابت‌های سیاسی یا نظارت خیرخواهانه برای مردم، سوالی است که مدت‌ها ذهن سیاسیون و مردم را درمورد رویه مجلس در قبال دولت، به خود مشغول کرده است.
گرچه بالاگرفتن دوباره طرح موضوع استیضاح وزیر راه به دلیل پرداخت هزینه‌های سفر کیش لاکچری خود و خانواده از منبع بیت‌المال؛ و سکوت سهمگین خانم وزیر در این میان؛ وجه سیاسی‌کاری را تاحدودی کمرنگ می‌کند و بر اینکه در این مورد خاص، بعد نظارتی مجلس غالب است؛ صحه می‌گذارد.
همتی خط خورد؛ ولی بازار همچنان متلاطم است
استیضاح عبدالناصر همتی، وزیر اقتصاد، به خاطر ناکامی در کنترل تورم و حمایت از معیشت مردم، به سرعت به نتیجه رسید و نمایندگان مجلس او را از سمت خود برکنار کردند. حامیان این اقدام بر این باور بودند که تغییر وزیر می‌تواند به اقتصاد کشور جان تازه‌ای ببخشد و راهکار‌های جدیدی برای خروج از بحران ارائه دهد. با این حال، تحلیل‌های اقتصادی و واکنش بازار نشان می‌دهد که این استیضاح ابعاد دیگری نیز داشت. رئیس مجلس، محمدباقر قالیباف، این اقدام را «نمایشی» و «مضر» برای اقتصاد و زندگی مردم خواند. در حالی که انتظار می‌رفت تغییر وزیر تأثیر مثبتی بر بازار داشته باشد، اما در عمل منجر به افزایش نوسانات و بی‌ثباتی در نرخ ارز و تورم شد.
استیضاح در ظاهر ابزاری برای نظارت بر عملکرد وزیران است، اما در عمل می‌تواند به ابزاری برای فشار سیاسی تبدیل شود. وقتی نمایندگان در همان ماه‌های نخست فعالیت دولت، به فکر استیضاح می‌افتند، این سوال مطرح می‌شود که آیا واقعاً هدفشان بهبود عملکرد اجرایی است یا ایجاد بحران برای تضعیف دولت؟ نمایندگانی مانند سید محمد سادات ابراهیمی معتقدند که استیضاح‌های زودهنگام، هماهنگی بین قوا را مختل می‌کند و بهتر است مشکلات از طریق گفت‌و‌گو‌های کارشناسی حل شود. اما در مقابل، رسانه‌های منتقد، استیضاح را واکنشی طبیعی به ضعف مدیریتی و عدم شفافیت می‌دانند. برخی تحلیلگران می‌گویند پشت پرده این استیضاح‌ها، رقابت‌های جناحی و حتی تأثیرگذاری گروه‌های ذی‌نفع در اقتصاد است. اما طرفداران استیضاح استدلال می‌کنند که اگر دولت به وظایفش عمل کند، اساساً نیازی به این سازوکار نیست.
حادثه بندر شهید رجایی؛ استیضاح وزیر راه را جدی کرد
فاجعه بندر، سرآغاز پرسش‌های بی‌جواب از سازمان بنادر بود که تحت نظارات وزارت راه و شهرسازی قرار دارد. حادثه تلخ انفجار در بندر شهید رجایی، که به مرگ و مجروحیت صد‌ها نفر و خسارات وسیع منجر شد، نه تنها یک فاجعه انسانی به شمار می‌آید، بلکه زنگ خطری برای امنیت بنادر و زیرساخت‌های لجستیکی کشور است. این حادثه بلافاصله باعث جمع‌آوری امضا برای استیضاح فرزانه صادق، وزیر راه و شهرسازی، توسط ۴۶ نماینده مجلس شد. نمایندگان بر «ترک فعل» و «سوءمدیریت» در سازمان بنادر تأکید کردند و به خصوص به انتصاب سرپرست «دوشغله و فاقد سابقه مرتبط» و بلاتصدی ماندن معاونت‌های مهم این سازمان اشاره کردند. این واقعه و تبعات آن تأثیرات قابل‌توجهی بر صنعت کشتیرانی و لجستیک ایران داشت.
وزیر راه در میدان بود
بندر شهید رجایی به عنوان بزرگترین و کلیدی‌ترین بندر تجاری کشور، نقش اساسی در زنجیره تأمین و تجارت بین‌المللی ایفا می‌کند. هرگونه اختلال در عملکرد این بندر می‌تواند زنجیره لجستیک کشور را مختل کرده و منجر به افزایش هزینه‌های حمل و نقل و تأخیر در ترخیص کالا‌ها شود. هرچند وزیر راه و شهرسازی بلافاصله پس از حادثه انفجار به هرمزگان سفر کرد و به گفته رسانه‌ها «مدیریت ریموتی» از خود نشان نداد و «در کف میدان دیده شد»؛ منتقدان بر این باورند که این اقدامات پس از وقوع حادثه نمی‌تواند جایگزین «پیشگیری» و «مدیریت صحیح» پیش از بحران شود. یکی از واکنش‌های اولیه، تغییر در معاونت حمل‌ونقل وزارتخانه بود.
دقیقا زمانی که زمزمه‌های استیضاح صادق قوت گرفته بود، امیرحسین ثابتی نماینده نزدیک به جبهه پایداری با انتشار نامه‌ای در فضای مجازی نوشت که خانم وزیر، همسر و فرزندش، خواهر و دو خواهرزاده‌اش به کیش سفر کرده‌اند و هزینه‌های این سفر میلیاردی برای وزارتخانه فاکتور شده است. طبق اسناد منتشرشده؛ سازمان هواپیمایی براساس فاکتور بیش از ۹۵۰ میلیون هزینه هتل میزبان خانم وزیر و اعضای خانواده‌اش را پرداخت کرده است. فتح الله توسلی، عضو کمیسیون اقتصادی در جلسه علنی روز گذشته مجلس شورای اسلامی، گفت: «از رئیسجمهور تقاضا دارم درباره هزینه سفر وزیر راه و خانواده به کیش شفافسازی کنند، تا خدای نکرده آسیب بیشتری به دولت وارد نشود. وزیر باید هزینه‌های مربوطه را شخصاً از جیب خودش بپردازد.»
متعاقب شائبه درمورد منبع پرداخت هزینه‌های سفر نوروزی خانم وزیر؛ وزارت راه اعلام کرد که «فاکتور هزینه‌های سفر نوروزی وزیر راه و بستگانشان، از منابع شخصی خودشان پرداخت شده است.» عبدالرضا داوری، فعال سیاسی از دریچه‌ای دیگر به این موضوع نگاه کرد و پرسید: «مگر دولت به وزرای خود چقدر حقوق می‌دهد که می‌توانند فقط در یک سفر نوروزی، شخصا یک میلیارد تومان هزینه کنند؟!»
برخی نمایندگان مجلس شورای پس از افشای این سفر پرهزینه خانم وزیر واکنش‌های تندی نشان دادند. علی‌اصغر نخعی‌راد، نماینده مشهد، از رئیسجمهور خواست که به جای انتظار برای استیضاح، خانم وزیر را عزل کند. او تأکید کرد که سفر با هزینه بیت‌المال ممکن است وجهه مجرمانه داشته باشد و باید به قوه قضائیه معرفی شود. محمد منان رئیسی، نماینده قم، نیز از وزیر خواست تا هزینه‌های سفر را منتشر کند و پیشنهاد داد که تراکنش‌های بانکی مربوط به پرداخت هزینه‌ها، جزئیات هزینه‌ها و پاسخ نهاد‌های امنیتی به این مسائل شفافسازی شود. مهدی کوچک‌زاده، نماینده تهران، به واکنش‌ها درباره اظهارات ثابتی گفت: «تهمت‌های قدرت‌طلبان به ثابتی آغاز می‌شود، چون به جنگ مرفهان بی‌درد رفته است.»
البته آنچه این شائبه را قوت می‌بخشد و موید آن است، سکوت سهمگین وزیر راه در این مورد است.
پیش از اقدام مجلس.
ضعف‌های دولت را برطرف کنید
مدتی است که بحث ترمیم کابینه و اینکه خود رئیسجمهور آغازگر روند آن باشد، در محافل سیاسی مطرح است. هفته گذشته نیز عباس عبدی. محمد مهاجری و فیاض زاهد در یادداشتی مشترک خواهان ترمیم کابینه شدند. این سه فعال سیاسی خطاب به رئیسجمهور نوشتند: «آقای پزشکیان به معیار ارزیابی عملکرد وزرا اشاره و تأکید کرده که اگر وزرا تغییر نکنند، به معنای رضایت از عملکرد آنهاست. ناترازی‌های موجود در حوزه انرژی به‌ویژه در دولت آقای رئیسی تشدید شده، اما نمی‌توان مدیر کنونی را تبرئه کرد. وزارت نیرو هیچ اقدام مؤثری برای بهبود وضعیت انجام نداده و وعده‌های غیرکارشناسی داده است. وزیر نیرو در اظهارات خود به رشد مصرف برق و شرایط آب و هوا اشاره کرده که نشان‌دهنده عدم آگاهی او از وضعیت است.»
در این نامه همچنین، انتقاداتی به عدم اقدامات حداقلی برای حل ناترازی‌های انرژی مطرح و تأکید شده که «باید برنامه‌ای جدی برای این مسئله وجود داشته باشد. نقد‌های اخیر به دولت، به‌ویژه از سوی حامیان آقای پزشکیان، نشان‌دهنده‌ی نگرانی‌ها در مورد ناکارآمدی‌هاست. برخی معتقدند که انتقادات باید علنی باشد تا افکار عمومی را با خود همراه و اصلاحات را تسهیل کند. منتقدان، به‌ویژه حامیان دولت، می‌توانند به اصلاح امور کمک کنند. رئیسجمهور باید پیش از اقدام مجلس، ضعف‌های دولت را برطرف کند. همچنین، در وزارت کشور نیاز به بازنگری در انتخاب استانداران احساس می‌شود. مدیرانی که سیاست‌های دولت را قبول ندارند، می‌توانند به ناامیدی حامیان دولت منجر شوند. بنابراین، بازنگری در این امور به نفع دولت و رئیسجمهور است.»
این سفر‌های نوروزی دردسرساز!
پیش از این حرف و حدیث‌ها درمورد سفر شهرام دبیری، معاون رئیسجمهور، به قطب جنوب در تعطیلات نوروزی مطرح شد. با وجود تکذیب اولیه این سفر توسط دفتر معاونت پارلمانی ریاست جمهوری، خبر متعاقب برکناری ایشان از سمت خود، این تصور را تقویت کرد که اطلاعات اولیه ارائه شده دقیق نبوده و عدم صداقت در این خصوص، ناراحت‌کننده‌تر از نفس انجام سفر است، اما سکاندار دولت چهاردهم بالغانه عمل کرد. رئیسجمهور در متن برکنار دبیری با اشاره به قطعی شدن اخبار مطرح شده، با تاکید بر اینکه «دوستی دیرین و خدمات ارزشمند شما در معاونت پارلمانی مانع آن نیست که پایبندی به صداقت، عدالت و وعده‌هایی که به مردم دادیم، مقدم داشته شود»؛ عذر معاون مرفه خود را از دولت خواست.
پزشکیان آستین بالا بزند
شهباز حسین‌پور، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس نیمه‌های اردیبهشت ماه با تاکید بر این که استیضاح وزیر راه و شهرسازی در شرایط کنونی به صلاح کشور نیست، گفت: تلاش ما این است که طرح استیضاح وزیر راه را از دستور خارج کنیم و به جای آن ضمن گفت‌و‌گو، مهلتی به دولت برای رفع مشکلات داده شود. تلاش برخی نمایندگان برای جلوگیری از استیضاح و تاکید بر بررسی‌های کارشناسانه در کمیسیون‌ها، نشان‌دهنده وجود جریانی در مجلس است که به ثبات دولت و پرهیز از تصمیمات هیجانی اهمیت می‌دهد و معتقد است باید به وزرا فرصت داد، اما این روز‌ها برملاشدن سفر لاکچری خانم وزیر گره‌ی چالش‌های این وزارتخانه را محکم‌تر کرده است.
دو گزینه در اختیار دولت چهاردهم قرار دارد که منحصر به وزارت راه و شهرسازی نیست و برای تمام وزارت‌خانه‌ها صادق است. در موضوع فرزانه صادق با فرض اینکه هزینه‌های سفر صحت داشته باشد خود پزشکیان باید آستین را بالا بزند و به سبک برخوردی که با معاون پارلمانی خود داشت، عذر وزیر راه و شهرسازی کابینه را بخواهد یا اینکه اجازه دهد نماینگان مجلس او را از همراهی با دولت منع کنند. به نظر می‌رسد در این میان بهترین راه برای وزارت راه همان اصلاحات در درون دولت باشد تا پزشکیان بار دیگر نشان دهد بر عهد صداقتی که با مردمش بسته وفادار است.
