یک آمریکایی که نامش با انقلاب ایران گره خورده است
روزنو :۲۶ مه سالروز درگذشت فردی است که نام او در دولت جیمی کارتر، با انقلاب ایران گره خورده است.
برترین‌ها: روز گذشته سالمرگ برژینسکی بود؛ فردی که نام او پیوندهای فراوانی با انقلاب ایران دارد. یکی از چهره‌هایی که نام او به هنگام بررسی تاریخ انقلاب جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷ (۱۹۷۹ میلادی) شمسی بسیار شنیده می‌شود، «زبیگنیو برژینسکی» (Zbigniew Brzezinski) است.
برژینسکی در حقیقت درسالهای ۱۹۷۷ تا ۱۹۸۱ یعنی درست در زمانی که جرقه‌های انقلاب در حال زده‌شدن در ایران بود، در دولت جیمی کارتر، سمت مشاور امنیت ملی را برعهده داشت.
تولد برژینسکی و دوران کودکی
طبق آنچه در دانشنامه بریتانیکا آمده، زبیگنیو برژینسکی در ۲۸ مارس ۱۹۲۸ (برابر با ۸ فروردین ۱۳۰۷) در ورشو، پایتخت لهستان به دنیا آمد. پدر برژینسکی یکی از اعضای برجسته دولت لهستان بود که در سال ۱۹۳۸ به عنوان سفیر لهستان در کانادا انتخاب شد. زمانی که کمونیست‌های مورد حمایت شوری در سال ۱۹۴۵ دولت لهستان را تصاحب کردند، خانواده برژینسکی در کانادا آواره شدند و از این پس بود که برژینسکی اختلاف عمیقی با کمونیسم و اتحاد جماهیر شوروی پیدا کرد.
سالهای دانشگاه
برژینسکی دوران لیسانس خود را در رشته اقتصاد و علوم سیاسی در دانشگاه «مک‌گیل» در مونترال کانادا خواند و توانست در سال ۱۹۴۸ از این دانشگاه فارغ التحصیل شود. او سپس در همان دانشگاه مک‌گیل دوره کارشناسی ارشد خود را در علوم سیاسی خواند و در سال ۱۹۵۰ فارغ التحصیل شد و سپس دوره دکتری خود را در دانشگاه هاروارد سپری کرد و موفق شد تا در سال ۱۹۵۳ مدرک دکترای خود را اخذ کند.
او سپس از سالهای ۱۹۵۳ تا ۱۹۶۰ به عنوان مربی و استادیار در دانشگاه هاروارد و همچنین به عنوان پژوهشگر و محقق پژوهشی در «مرکز تحقیقات روسیه» در دانشگاه هاروارد (که بعدا به مرکز دیویس برای پژوهشهای روسیه و اوراسیا تغییر نام داد) مشغول فعالیت شد. او در سالهای ۱۹۶۰ تا ۱۹۶۲ با درجه دانشیاری (associate professor) در زمینه حقوق عمومی و دولت در دانشگاه کلمبیا فعالیت داشت و به عنوان نخستین مدیر مؤسسه تحقیقاتی دانشگاه کلمبیا در امور کمونیست منصوب شد؛ سمتی که او آن را تا سال ۱۹۷۷ بر عهده داشت.
حمایت از کارزار انتخاباتی کارتر
او در دوران کارزار انتخاباتی کارتر و زمانی که وی هنوز یک فرماندار ساده در ایالت جورجیای آمریکا بود، با او دیدار کرد و در دوران کارزار موفق انتخاباتی کارتر که در نهایت به انتخاب وی منتهی شد، نقش مشاور امور خارجه او را بر عهده داشت.
حضور در دولت کارتر همزمان با انقلاب ایران
برژینسکی پس از آن وارد دولت کارتر شد و در سالهای ۱۹۷۷ تا ۱۹۸۱ نقش مشاور امنیت ملی را در دولت جیمی کارتر بر عهده گرفت. دوران حضور او در دولت کارتر درست همزمان با تحولات انقلابی در ایران و سرنگونی حکومت محمدرضاشاه پهلوی است. در برخی منابع نظیر دانشنامه بریتانیکا از وی به عنوان چهره‌ای یاد شده که تلاش داشت تا محمدرضا شاه پهلوی را در قدرت حفظ کند، اما به گواه برخی منابع دیگر نظیر نشریه نیویورک تایمز، اما اقدامات وی سبب شد تا وضعیت در آن دوران در ایران برای محمدرضا پهلوی پیچیده تر شود.
در گزارشی که در تاریخ ۲۱ دسامبر ۱۹۷۸ (۳۰ آذر ۱۳۵۷)، یعنی کمتر از دوماه پیش از پیروزی انقلاب در ایران در روزنامه نیویورک تایمز در خصوص تحولات ایران منتشر شده، بی‌توجهی وی به گزارشهای اطلاعاتی به عنوان یکی از عوامل شعله‌ور شدن اعتراضات در آن دوران یاد شده است. در این گزارش نیویورک تایمز که با عنوان «گفته شده است برژینسکی از دادن هشدار در خصوص وجود مشکلات در ایران خودداری کرده» انتشار یافته، آمده است: در خصوص شکایات کاخ سفید در زمینه شکست اطلاعاتی در ایران در تابستان و پاییز، مقامات وزارت خارجه و آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) در حال متهم کردن دستیاران کلیدی رئیس جمهور[آمریکا] هستند که از پذیرش هرگونه انتقادی درباره محمدرضا شاه پهلوی سرباز زده‌اند.
در بخش دیگری از گزارش نیویورک تایمز که آن روزها در بحبوحه انقلاب منتشر شد، آمده است: برخی منابع گفته‌اند امتناع زبیگنیو برژینسکی، مشاور امنیت ملی رئیس جمهور و دیگر مقامات ارشد از [پذیرش] تحلیلهای وزارت خارجه [آمریکا] و منتقدین که می‌گفتند شاه [ایران] به دلیل برنامه چند میلیارد دلاری‌اش در خریدهای تسلیحاتی، با مشکلات نظامی، اقتصادی و اجتماعی روبروست، از دیگر عوامل [این رخدادها در ایران] است. پس از وقوع انقلاب ایران، بحران گروگانگیری سفارت آمریکا رخ داد که تا پایان دولت کارتر ادامه داشت.
حمایت از عراق در جنگ با ایران
طبق اعلام برخی منابع، با آنکه سیاست رسمی آمریکا در ظاهر در قبال جنگ ایران و عراق بی‌طرفی اعلام شده بود، اما برژینسکی تأکید داشت که آمریکا بایستی در جهت متوقف کردن انقلاب اسلامی ایران کاملاً از عراق پشتیبانی کند. برژینسکی در فروردین ۵۹ همزمان با قطع روابط سیاسی آمریکا با ایران، از گسترش رابطه با عراق استقبال کرد و در سخنانی گفت: ما در منافع دو کشور اختلاف اساسی مشاهده نمی‌کنیم؛ بنابراین هیچ گونه نیازی نیست که روابط دو کشور را خصمانه نگه داریم.
برژینسکی در نهایت در تاریخ ۲۶ مه ۲۰۱۷ (برابر با ۵ خرداد ۱۳۹۶) در ویرجینیای آمریکا درگذشت.
