موتورسیکلتها همه جا هستند !
روزنو :از زمانی که خودروی سواری، آن هم همین خودرو‌های داخلی کم‌آپشن و پرمشکل، به آرزویی دست نایافتنی برای بسیاری از افراد تبدیل شده، شمار موتورسیکلتها به صورت انفجاری رشد کرده است. شاید با توجه به اینکه این وسیله نقلیه، کوچک‌تر از خودروی سواری است و می‌تواند در کاهش بار ترافیک موثر و در نتیجه به کاهش آلودگی هوا و معطلی در خیابان‌ها و حمل و نقل سریع‌تر و کاهش مشکل جای پارک در شهر‌های شلوغ کمک کند؛ این تغییر درخواست به سمت موتورسیکلت موضوع چندان بدی هم نباشد، اما نتیجه در عمل نه تنها درخشان نبوده که به یک فاجعه تبدیل شده است.
پیاده‌رو، چراغ قرمز، خط ویژه، خط‌کشی عابرپیاده، حتی پارک‌ها و گاهی پل هوایی. موتورسیکلتها همه جا هستند و از هر خط ممنوعه‌ای می‌گذرند. خلاف جهت در خیابان‌ها و بزرگراه‌ها حرکت می‌کنند، عابران را می‌ترسانند، حرکات نمایشی انجام می‌دهند و در هر ساعتی از شبانه روز، در هر کوی و برزنی صدای زوزه موتورشان را می‌توان شنید.
جدای از این موارد که به فرهنگ موتورسواری مربوط است، آنچه که بیش از همه نگرانی‌ها را در خصوص این وسیله نقلیه افزایش داده، شمار زیاد موتورسیکلت‌های بی‌کیفیتی‌ست که آلایندگی آنها چندین برابر خودرو‌های سواری است.
در کشور ۱۴ میلیون موتورسیکلت شماره‌گذاری شده وجود دارد که به اذعان مدیر اجرایی معاینه فنی و عوارض خودرو‌های کشور ۱۱ میلیون آن فرسوده و آلاینده هوا هستند. آن هم نه به اندازه جثه کوچک‌شان، بلکه چهار تا شش برابر یک خودرو سواری.
جالب است که با وجود چنین حجمی از بی‌کیفیتی، نه تنها موضوع معاینه فنی موتورسیکلت در ایران محلی از اعراب ندارد که حتی گفته می‌شود بسیاری از موتورسیکلت‌های جدیدی که تازه وارد بازار می‌شوند هم به دلیل عدم استاندارد لازم در تولید، فاقد کیفیت بوده و در نتیجه آلاینده هوا و صوت هستند.
آلودگی هر موتورسیکلت ۴ تا ۶ برابر خودرو سواری‌ست
در روز‌های اخیر سیدمحمدحسین سیف‌السادات، مدیر اجرایی معاینه فنی و عوارض خودرو‌های کشور، با حضور در برنامه تهران ۲۰ تلویزیون دولتی گفت: «تردد هر موتورسیکلت فرسوده چهار تا شش برابر یک خودرو آلایندگی دارد». بدین ترتیب موتورسیکلت‌های فرسوده در کشور به اندازه ۴۴ میلیون تا ۶۶ میلیون دستگاه خودرو آلایندگی تولید می‌کند.
این در حالی است که در حال حاضر، معاینه فنی موتورسیکلت در ایران الزامی نیست و به طور گسترده انجام نمی‌شود و تنها ۸۱ خط آزمون معاینه فنی موتورسیکلت در کشور فعالیت دارند که آن هم خالی از مراجع است. دلایل اصلی این امر را محدودیت دوربین‌های پلیس در ثبت شماره پلاک موتورسیکلتها و بی‌نتیجه بودن تست آلایندگی برای موتور‌های کاربراتوری نام می‌برند که بیش از ۹۰ درصد موتورسیکلت‌های کشور را تشکیل می‌دهند.
به گفته سیف‌السادات؛ سال گذشته تنها ۲۲ هزار موتورسیکلت به مراکز معاینه فنی مراجعه کرده‌اند که این رقم در برابر عدد ۱۴ میلیون موتورسیکلت موجود در کشور نزدیک به صفر است.
مدیر اجرایی معاینه فنی و عوارض خودرو‌های کشور با انتقاد از عملکرد دوربین‌های پلیس راهور که تنها امکان عکسبرداری از روبه‌روی وسایل نقلیه را دارند، به ترفند‌های غیرقانونی موتورسواران اشاره کرده و گفته است: «اگر امکان فنی ثبت تصویر از پشت هم فراهم شود، بسیاری از رانندگان با زنجیر و ماسک به‌راحتی پلاک را پوشش می‌دهند».
سیف‌السادات همچنین یادآور شد: «به دلیل ایجاد مشکلات اجتماعی و امنیتی امکان گسترش برخورد قهری و آموزشی وجود ندارد. از سوی دیگر پارکینگ‌ها نیز از لحاظ ظرفیتی نمی‌توانند این تعداد موتورسیکلت را توقیف کنند. البته زمانی هم که این وسایل نقلیه از پارکینگ‌ها ترخیص می‌شوند، الزامی به ارائه معاینه فنی ندارند».
مقصر اصلی کیست؟
برخی کارشناسان مقصر اصلی این وضعیت موتورسواری در ایران را نه خود راکبان که مقررات و طرح‌های ترافیکی ناکارآمد، کمبود وسایل حمل و نقل عمومی، ترافیک شهری و چرخه به‌روز نشده تولید موتورسیکلت می‌دانند.
بر اساس اطلاعات شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، آلودگی صوتی در برخی مناطق پایتخت که تردد موتورسیکلت در آنها بالاست، از حد اضطرار عبور کرده است؛ حدود مجاز تراز صدا برای مناطق مسکونی در دوره زمانی روز و شب به ترتیب ۵۵ و ۴۵ دسی‌بل است. در کنار این موضوع مطالعات نشان می‌دهد اغلب موتورسیکلت‌های تهران کاربراتوری و آلودگی معادل هشت خودرو با استاندارد یورو چهار دارد.
در کنار این موضوع اگر عدم معاینه فنی موتورسیکلتها و همچنین آزادی تردد آنها در محدود مرکزی بسیاری از کلانشهرها، عدم توسعه حمل و نقل عمومی را نیز اضافه کنید، خواهید دید که حاکمیت با قوانین و مقرراتی که وضع کرده خود شهر را به دست راکبان موتور‌ها داده است. به طوری که حجم تردد آنها به قدری در برخی از مناطق افزایش یافته که امکان نظارت بر رفتار آنها از سوی پلیس وجود ندارد و همین موضوع خود سبب ایجاد فرهنگ غلط موتورسواری در کشور شده است.
تکنولوژی‌های فرهنگ‌ساز
برخی کارشناسان شهری معتقدند، استفاده از تکنولوژی‌های به‌روز می‌تواند تا حد زیادی از تخلفات موتورسواران کم کرده و فرهنگ موتورسواری را در کشور ترمیم کند. موسسه تحقیقاتی MIT بررسی‌های گسترده‌ای در زمینه موتوسیکلت، موتور‌های برقی و دوچرخه در سراسر دنیا انجام داده که آمار‌های جالبی نیز به همراه داشته است.
براساس این تحقیقات، افزایش استفاده از موتوربرقی در شهر‌ها ضمن کاهش حجم تصادفات، به کاهش آلودگی هوا و آلودگی صوتی نیز منجر شده و به دلیل سرعت کمتر این موتور‌ها میزان جرایم را نیز از سوی این دسته از وسایل نقلیه کم کرده است.
بر اساس گزارش تجارت‌نیوز برقی‌سازی ناوگان موتورسیکلت کشور یکی از طرح‌هایی است که در چند سال گذشته روی میز بوده؛ اما این طرح هم به طور حداقلی و در بهترین حالت به شکل آزمایشی به اجرا درآمده است.
در همین زمینه بسته اجرایی ماده ۱۲ قانون حمایت از تولید رقابت‌پذیر از سال ۱۴۰۱ به مرحله اجرا رسیده، اما این طرح هم با چند نقد اساسی روبه‌روست. از جمله آنکه تنها امکان تردد ۱۲۰ هزار دستگاه موتورسیکلت را فراهم می‌آورد. همچنین به ازای هر دستگاه ۱۶۰۰ دلار بار مالی روی دوش دولت قرار می‌دهد که با توجه به کسری موجود در منابع کشور، باید آن را پیشاپیش محکوم به شکست دانست.
با این حال ارائه تسهیلات واقعی، همکاری با شرکت‌های خارجی در این زمینه، ایجاد مشوق برای تولید موتورسیکلت‌های برقی و ترغیب مالکان وسایل فرسوده به تعویض و نوسازی شاید بتواند راهکاری برای عبور از شرایط کنونی باشد. در غیر این صورت موتورسیکلتها همچنان بار سنگینی از آلایندگی را با خود جابه‌جا خواهند کرد.
وضعیت وخیم موتورسواری در تهران
در این میان پایتخت وضعیتی به مراتب بدتر از دیگر کلانشهرها دارد. براساس آخرین داده‌های آماری چهار میلیون و ۵۰۰ هزار موتورسیکلت در تهران تردد می‌کنند که ۹۰ درصد آنها فرسوده هستند. وسایلی که گرچه صدا و تصویر و دود آنها شهر را به یغما برده، اما منبع تامین درآمد برای راکبان و خانواده‌هایشان هم هست.
داده‌های آماری نشان می‌دهد ۳۰ درصد موتورسیکلت‌های کشور در تهران فعالیت دارند برای درآمدزایی خانواده‌های خود از این وسیله استفاده می‌کنند بطوریکه فقط بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار موتورسوار در بحث پیک موتوری فعالیت دارند و برخی از آنها نیز با مسافرکشی، درآمد‌های روزانه زندگی خود را تامین می‌کنند.
اما این وسایل نقلیه بی‌کیفیت که کمترین مقررات ایمنی آن را تضمین می‌کند برای راکبانش خطرات به مراتب بیشتر از سایر مردم دارد.
آمار بالای تصادف با موتورسیکلت
یکی از مهمترین آسیب‌هایی که موتورسیکلتها متوجه ساکنان شهر‌ها و حتی روستا‌ها کرده‌اند، آمار بالای تصادفاتی‌ست که فضای ناامنی را برای عبور و مرور عابران و حتی خود راکبان این موتور‌ها به وجود آورده. عدم تبعیت از قوانین راهنمایی و رانندگی، ورود به تمامی فضا‌های شهری تعریف شده برای عابران پیاده و عدم استفاده از کلاه ایمنی؛ حرکات نمایشی آسیب‌زا و آلودگی صوتی برای شهروندان، از جمله مواردی هستند که صدمات روحی، جسمی و حتی جانی جبران‌ناپذیری را برای مردم دارد.
در واقع دود این بی‌قانونی موتورسواران بیش از هر کس در چشم خود آنها می‌رود، به طوری که براساس آمار‌های پلیس راهور، ۴۱ درصد تصادفات در تهران در پنج سال اخیر مربوط به موتورسواران است. تصادفانی که بعضا به جرح‌های منجر به معلولیت یا حتی مرگ می‌انجامد.
در چنین شرایطی به نظر می‌رسد نه دولتمردان و نه سیاستگذاران برنامه‌ای در خصوص ساماندهی به وضعیت موجود ندارند و در پیچ و خم گرفتاری‌های اقتصادی کشور، متوجه این ماشین‌های کشتاری نیستند که از طریق تصادف و به هم‌ریختگی شهر و آلودگی هوا جان شهروندان را به لبشان رسانده‌اند.
