آشنایی با باغ موزه نگارستان تهران

تاریخچه باغ نگارستان

باغ نگارستان فعلی بخش کوچکی از یک باغ بزرگ است که در دوران فتحعلی شاه قاجار ساخته شده بود. این باغ به دستور این شاه قاجار به‌عنوان مکانی ییلاقی و خارج از دارالخلافه تهران تأسیس شد. در دوران ناصرالدین‌شاه و هم‌زمان با توسعه شهر تهران، این باغ در داخل محدوده شهری قرار گرفت. خاندان قاجار این باغ را بسیار دوست داشتند. چون در دوران مظفرالدین شاه هم اولین مدرسه صنایع مستظرفه و مدرسه فلاحت (کشاورزی) در باغ نگارستان تأسیس شد. این باغ در سال ۱۳۰۷ شمسی محل دائمی دارالمعلمین بود و در سال ۱۳۱۱ هم نامش را دانشسرای عالی گذاشتند.

از سال ۱۳۱۳ بخشی از کلاس‌های دانشگاه تهران در باغ نگارستان برگزار می‌شد. این باغ در طول عمرش به‌جز این‌که شاهد خوش‌گذرانی‌های تابستانی فتحعلی شاه و اشخاص حکومتی بود، رد پای بزرگانی چون ملک‌الشعرای بهار، پروین اعتصامی، محمود حسابی، علی‌اکبر دهخدا، بدیع‌الزمان فروزان فر و … را هم روی سنگفرش‌هایش احساس کرده است. باغ نگارستان در حال حاضر زیر نظر دانشگاه تهران و به‌عنوان موزه تاریخ و مفاخر کشور فعالیت می‌کند.

علت نامگذاری باغ موزه نگارستان

علت نامگذاری این بنای تاریخی ارزشمند برای این است که در یکی از اتاق‌ها، تعداد زیادی تابلوهای نقاشی وجود دارد که اغلب آن‌ها پرتره هستند. این نقاشی‌های زیبا و چشم‌نواز، هنر دست هنرمندانی همچون میرزا جانی نقاش، میرزا بابا نقاش و عبدالله خان نقاش باشی است. همچنین باید بدانید چندین سال قبل ساختمان دانشسرای عالی پیشین، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم در این باغ فعالیت می‌کردند. برای این است که این مجموعه به همان اندازه که باغی است زیبا، موزه‌ای است از آثار نفیس تاریخی و هنری.

نقاشی‌های دیواری صف سلام

دیوار نگاره صف سلام یکی از باارزش‌ترین نقاشی‌های زمان قاجار است. این اثر هنری هم از لحاظ ابعاد بسیار بزرگ و تکنیک هنری حائز اهمیت است و هم از لحاظ تاریخی دارای اهمیت فراوانی است. زیرا این دیوار نگاره تمام پسران فتحعلی شاه را به نمایش گذاشته است. پسرانی از تیره‌ها و اقوام مختلف ایرانی و صاحب مناصب سیاسی که همگی در این دیوار نگاره به چشم می‌خورند. این نقاشی دیواری در ابعادی در حدود 20 متر در5/2 متر است و با تکنیک رنگ روغن ترسیم شده است. این نقاشی شامل 54 قطعه بوده است.

بر اساس شواهد و اسناد تعداد افراد ترسیم شده در این اثر 150 نفر بوده است. اما به علت جدا کردن این اثر از روی دیوار قسمتی هایی از آن تخریب شده و امروزه تنها 90 نفر آن‌ها در این نقاشی به چشم می‌خورند. این نقاشی دیواری به علت به نمایش گذاشتن جامه های فاخر و تزئینات منحصر به فرد و چشم گیر متعلق به شاه مانند بازوبند های نفیس او و همچنین جلوس او بر تخت طاووس با همراهی عده زیادی از فرزندان و نوه‌های او در لباس‌های آراسته  معروف است و بیان‌گر شوکت و اقتدار پادشاهان قاجاری است.

بخش‌های دیدنی باغ موزه نگارستان

1.     اتاق کاشی‌ها

اولین بخش دیدنی باغ نگارستان در موزه کمال‌الملک اتاق کاشی‌هاست. به‌محض این‌که وارد عمارت شوید، درست روبروی شما اتاق کاشی‌ها قرار دارد. در این قسمت از معدود کاشی‌های تزیینی باقی‌مانده از دوران شکوه و سرزندگی باغ نگه‌داری می‌شود. باید بگویم علت اصلی نام‌گذاری این باغ، همین کاشی‌های تزیینی در کنار نقاشی‌ها و نگاره‌هایی از فتحعلی شاه قاجار بوده است.

2.     موزه قلم‌زنی نقره اصفهان

بخش‌های مختلف موزه کمال‌الملک شامل موزه‌های مختلف است که هر کدام در یکی از اتاق‌های این بنا قرار دارند. اگر از تماشای ظروف نقره با آن تزیینات محشرش لذت می‌برید، از کنار موزه قلم‌زنی نقره اصفهان که در آن یادگاری‌هایی از ظروف نقره، شمعدان‌ها، سینی‌ها و… اهدایی استاد غلامعلی ملول نگه‌داری می‌شود، به‌راحتی عبور نکنید. در این قسمت محو ظرافت هنر قلم‌زنی نقره می‌شوید و اگر مثل من آدم نه‌چندان باحوصله‌ای باشید، مدام از خودتان می‌پرسید واقعاً این استادها چطور با این صبوری، ظرافت و دقت این نقوش را روی ظروف نقره قلم زدند.

3.     موزه محسن مقدم

استاد مقدم و همسرشان سلما به‌قدری به توسعه فرهنگ و تاریخ ایران کمک کردند که در باغ موزه نگارستان، اتاقی به نام موزه محسن مقدم وجود دارد. در این قسمت با تعدادی از وسایل باقی‌مانده از خانه استاد مقدم و وسایل شخصی‌شان مثل لباس فارغ‌التحصیلی، چند قاب عکس قدیمی، میز آرایش و… یکی از اتاق‌های خانه آقای مقدم بازسازی شده است. اگر حوالی غروب آفتاب به باغ بروید و وارد این قسمت شوید، تماشای انعکاس نور خسته روز که از بین شیشه‌های رنگی عمارت رد شده و روی دیوار خستگی در می‌کند، قابی بی‌نظیر را پیش چشمانتان شکل می‌دهد. اگر هم مثل من خیال‌پرداز باشید، همه وسایل این اتاق جان می‌گیرند و می‌توانید خود آقای مقدم و همسرشان سلما را تصور کنید که در این اتاق نشستند و گرم گفت‌وگویی درباره تاریخ ایران هستند.

4.     موزه نقاشی‌های استاد اسفرجانی

یکی از بخش‌های جذاب در موزه باغ، موزه نقاشی‌های استاد اسفرجانی است. در این قسمت آثاری نفیس از هنر معرق چرم سوخته و مینیاتور استاد علی اسفرجانی نگه‌داری می‌شود. ۱۸ اثری که بنا به وصیت استاد در سال ۱۳۸۶ از طرف خانواده‌شان به موزه اهدا شد. در این قسمت تماشای نقاشی‌هایی بی‌نظیر به سبک مینیاتور و معرق چرم سوخته (هنر تزیین جلد کتاب‌های نفیس و تزیین آن‌ها) بار دیگر شما را از چیره‌دستی و هنرمندی اساتید ایران مدهوش می‌کند.

5.     تالار محمود روح‌الامینی

تالار محمود روح‌الامینی در انتهای راهروی شرقی موزه کمال‌الملک است. این تالار زمانی محل برگزاری همایش‌های اساتید دانشگاه تهران بود. استاد روح‌الامینی جامعه‌شناس و مردم‌شناس برجسته دانشگاه تهران بودند که برای گسترش دانش انسان‌شناسی در ایران بسیار تلاش کردند. تماشای معماری این تالار از تزیینات و آینه‌کاری‌های سقف گرفته تا میز و صندلی‌های مخصوص همایش، میکروفون‌های قدیمی و… یکی از خاص‌ترین لحظات شما در بازدید از باغ موزه نگارستان خواهد بود.

6.     موزه فرش‌های اهدایی استاد غلامعلی ملول

همه مردم دنیا ما ایرانی‌ها را با فرش‌های دستباف بی‌رقیبمان می‌شناسند. در بازدید از باغ موزه نگارستان یک فرصت ناب پیش روی شماست تا ۱۳ عدد فرش نفیس و بی‌نظیر اهدایی استاد ملول را که هر کدام از یک نقطه ایران جمع‌آوری شدند تماشا کنید. یکی از خاص‌ترین فرش‌های این قسمت، فرش مشاهیر است که قدمت آن به دوران احمدشاه می‌رسد. این فرش نفیس ۶۰ رج دارد و شامل تصاویری از افراد معروف ایران و جهان می‌شود.

7.     مجموعه آثار جهانگیر ارجمند

شلوغ‌ترین و پربازدیدترین قسمت موزه اتاقی است که مجموعه آثار استاد خودآموخته جهانگیر ارجمند در آن نگهداری می‌شود. از زیبایی‌های این قسمت هرچقدر بگویم کم گفتم. باید خودتان بروید و عروسک‌های ساخت این استاد هنرمند را ببینید. آقای جهانگیر ارجمند استادی بودند که بدون گذراندن هیچ دوره تخصصی و کاملاً خودآموز، عروسک‌های بی‌نظیری را با یونولیت و جوراب زنانه درست کردند. عروسک‌هایی که این استاد در ساخت آن‌ها به کوچک‌ترین جزییات مثل مو، لباس، حالت صورت، شکل انگشت‌ها و… توجه داشتند.

8.     کافه و رستوران روحی

یکی از شناخته‌شده‌ترین قسمت‌های باغ موزه نگارستان، کافه و رستوران زنجیره‌ای روحی است. کافه این مجموعه در سمت راست ورودی است که اتفاقاً در آن یکی از بخش‌های زیبای باغ یعنی بنای یادبود حافظیه شیراز هم قرار دارد. تا قبل از راه‌اندازی کافه این بنا یکی از قسمت‌های دیدنی محوطه باغ موزه نگارستان بود ولی در حال حاضر بخشی از کافه است. رستوران این مجموعه هم در ضلع شمالی باغ قرار دارد.

مسیرهای دسترسی به باغ نگارستان

1.      مترو

ایستگاه مترو بهارستان (خط ۲ مترو)، حدود ۵ دقیقه پیاده‌روی تا باغ

2.     اتوبوس

ایستگاه‌های اتوبوس میدان بهارستان

3.     خودروی شخصی

پارکینگ عمومی در اطراف میدان بهارستان

ساعات بازدید و قیمت بلیت

ساعات بازدید: ۹ صبح تا ۱۸ عصر

روزهای تعطیل: برخی ایام رسمی تعطیل است

هزینه بلیت: مبلغ بلیت ممکن است متغیر باشد، بهتر است پیش از مراجعه استعلام بگیرید.

چرا باید از باغ نگارستان دیدن کنیم؟

·         تاریخ غنی و معماری زیبا

·          موزه‌های ارزشمند و آثار هنری نادر

·          محیطی آرام برای استراحت و تفریح

·          دسترسی آسان در مرکز شهر