مشاغلی که به دنیای اینترنت گره خورده‌اند!
روزنو :پریسا در آشپزخانه کوچک خانه خود کیک می‌پزد؛ کیک وانیلی با روکش شاه‌توت و تمشک، کیک شکلاتی با اسمارتیز‌های رنگی یا کیک سیب و هویج و.... کیک‌هایی که مشتریان می‌گویند رنگ و بوی خانه و کیک‌های مادر یا مادربزرگشان را دارد. خودش می‌گوید نوستالژی و همین طعم خانگی کیک باعث شد کارش بگیرد. او نه پول خرید و حتی اجاره مغازه داشته نه حتی پیک که سفارش مشتریان را تحویل دهد.
روایت‌هایی از گرفتاری صاحبان مشاغل کوچک
بشیر ساکن بندرعباس است. ۴۵ساله است و چهار بچه دارد. صفحه‌ای با ۴۰ هزار دنبال‌کننده در اینستاگرام دارد و اجناس ته‌لنجی را برای مشتریانش در سراسر ایران ارسال می‌کرد. می‌گوید با شروع جنگ تقریبا تمام سفارش‌های خرداد لغو شد و ماه گذشته «هیچ» کار نکرده است. حالا هم که جنگ ۱۲روزه تمام شده و آتش‌بس غیررسمی برقرار شده، آسمان بسته است و امکان ارسال کالا‌های مشتریان وجود ندارد. «ارسال کالا از طریق زمینی هم فایده ندارد؛ چرا مشتری باید یک هفته، ۱۰ روز صبر کند تا یک جفت کفش تحویل بگیرد؟ خیلی راحت از فروشگاه‌های شهر محل سکونتش می‌خرد و تمام»؛ این جملات را بشیر می‌گوید و از آسیب جنگ بر مشاغل کوچک و آدم‌های طبقه فرودست توضیح می‌دهد. اینترنت مختل هم قوز بالا قوز شده و سفارش‌ها به طور بی‌سابقه‌ای ریزش داشته است. بشیر توضیح می‌دهد که در این چهار، پنج روزی که از آتش‌بس می‌گذرد حتی یک سفارش نداشته و اینترنت مختل سبب شده است که بازدید پست‌ها و استوری‌ها به طور معناداری کمتر شود.
به گزارش روز نو، گراناز معلم زبان انگلیسی است و به صورت آنلاین به بچه‌ها زبان آموزش می‌دهد. او می‌گوید شهریه کلاس‌های آنلاین کمتر از شهریه کلاس‌های حضوری است و برای بسیاری از خانواده‌های کم‌درآمد صرفه دارد. از آن گذشته برای معلمی مثل گراناز که در زابل زندگی می‌کند، کلاس آنلاین امکانی بود که شاگردانی از سراسر ایران و درآمد بهتری داشته باشد. گراناز توضیح می‌دهد که در شهر بی‌امکاناتی مثل زابل، فناوری و آموزش آنلاین کمک می‌کرد تا توزیع درآمد عادلانه‌تر باشد و او مجبور به مهاجرت به یک شهر بزرگ نباشد، اما حالا اختلال اینترنت این امکان را از او گرفته است و کلاس‌های شاگردانش یکی پس از دیگری لغو می‌شود.
او توضیح می‌دهد: «بچه‌ها نمی‌توانند شرایط را به‌خوبی بفهمند و از اختلال و کندی اینترنت کلافه و خسته می‌شوند و نگه‌داشتن آنها سر کلاس درس بسیار دشوار است. ضمن اینکه سطح یادگیری آنها کاهش داشته است، چون اختلال اینترنت و سرعت پایین باعث می‌شود که بار‌ها توضیحات را از اول تکرار کنم یا کودک به‌خوبی متوجه ادای کلمات نشود». چراکه به گفته او اختلال اینترنت سبب شده است که بارگذاری تصاویر یا ویدئو‌های آموزشی و حتی ویس یا صدای معلم دشوار شود.
علاوه بر این برخی صاحبان کسب‌وکار‌های کوچک اعتراض خود به اختلال اینترنت را در شبکه‌های اجتماعی به نوعی دیگر روایت کرده‌اند. کاربری به نام حسام در شبکه ایکس نوشته است: «من تصمیم گرفتم سرمایه را بردارم و نانوایی بزنم. شغلی که اینترنت نخواهد. در این ۱۰ سال همیشه نگران قطع اینترنت و ازدست‌رفتن سرمایه‌ام بوده‌ام و دیگر توان ادامه این وضعیت را ندارم». برخی دیگر از کاربران هم با اشاره به تبعات سنگین مداخله دولت در اقتصاد نوشته‌اند که نانوا‌ها هم درگیر سهمیه آرد و قیمت دستوری و قطع برق و گاز هستند و قشر خوشبختی نیستند.
خسارت سنگین مشاغل آنلاین از اختلال اینترنت
با این حال اختلال در اینترنت گرفتاری تازه کسب‌وکار‌ها و کاربران ایرانی نیست. اینترنت در ایران بار‌ها مختل و حتی قطع شده و از سال ۱۴۰۱ تاکنون گرفتار فیلترینگ گسترده است. در حال حاضر تقریبا تمام سایت‌ها و پلتفرم‌های بین‌المللی در ایران فیلتر است و فقط به مدد فیلترشکن‌های متعدد و سرعت پایین می‌توان به شبکه جهانی اینترنت دسترسی داشت. در طول جنگ ۱۲روزه ایران و اسرائیل در مقاطعی اینترانت فعال شده و اینترنت ملی شد، اما پس از آتش‌بس، ستار هاشمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، اعلام کرد که وضعیت اینترنت به روال قبل برمی‌گردد، اما حالا نه‌تنها اینترنت به روال قبل برنگشته که دسترسی به GPS یا مکان‌یاب از بین رفته است.
بسیاری از کاربران و صاحبان کسب‌وکار توضیح می‌دهند که با اینترنت موبایل فقط می‌توان سایت‌های داخلی را باز کرد و سرعت اینترنت اپراتور‌های موبایل آن‌قدر پایین است که امکان فعال‌شدن فیلترشکن تقریبا غیرممکن شده است. هم‌اکنون دسترسی به شبکه جهانی اینترنت غالبا از طریق وای‌فای یا اینترنت ثابت یا خانگی و به شرط استفاده از فیلترشکن میسر است. این مسئله بسیاری از کسب‌وکار‌ها از جمله در بخش توزیع و حمل‌ونقل کالا و مسافر را دچار مشکل کرده و دسترسی بسیاری از کاربران و مشتریان را به صورت ۲۴ساعته به شبکه جهانی اینترنت از بین برده است و همین مسئله به صورت مستقیم و غیرمستقیم روی ثبت سفارش کالا و خدمات مشاغل آنلاین تأثیر داشته است.
در حال حاضر برآورد دقیقی از خسارت اختلال اینترنت وجود ندارد، اما در تجربه‌ای مشابه در سال ۱۴۰۱ برآورد سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران تأثیر سنگین اختلال اینترنت روی مشاغل کشور بود. در این گزارش آماری ۱۲صفحه‌ای که با مشارکت ۱۰۴ شرکت از تاریخ ۷ تا ۱۰ مهر ۱۴۰۱ انجام شده بود آمده است که تمامی شرکت‌های حاضر در نظرسنجی بابت اختلال و قطع اینترنت با ضرر و زیان مواجه شده‌اند. بر اساس این نظرسنجی، بیش از ۴۱ درصد شرکت‌ها ۲۵ تا ۵۰ درصد درآمد خود را در این مدت از دست دادند و حدود ۴۷ درصد هم بیشتر از ۵۰ درصد کاهش فروش داشتند.
بر اساس این گزارش در سال ۱۴۰۱ حدود ۵۳ درصد روزانه ۵۰ میلیون تومان، ۲۱ درصد ۵۰ تا ۱۰۰ میلیون تومان، حدود ۱۸ درصد بین ۱۰۰ تا ۵۰۰ میلیون تومان و قریب به هشت درصد روزانه بالاتر از ۵۰۰ میلیون تومان خسارت دیده‌اند. اگر تعداد کارکنان را شاخصی برای بزرگی شرکت‌ها بدانیم، می‌شود گفت تقریبا همان هشت درصدی که بالای ۲۰۰ نفر نیرو دارند احتمالا روزانه بالای ۵۰۰ میلیون تومان خسارت دیده‌اند و همان ۷۳ درصدی که زیر ۵۰ نفر نیرو دارند روزانه ۵۰ میلیون تومان خسارت را ثبت کرده‌اند.
سهم ناچیز ایران از اقتصاد دیجیتال
اختلال اینترنت در حالی فضای نااطمینانی در کسب‌وکار‌های فناوری‌محور و نوین کشور ایجاد کرده که طبق اعلام بانک جهانی اقتصاد دیجیتال حدود ۱۵ درصد از کل GDP یا تولید ناخالص جهان را به خود اختصاص داده است، به طوری که از ۱۰۸ هزار میلیارد دلار مبلغ کل GDP جهان در سال ۲۰۲۴، اقتصاد دیجیتال سهم ۱۶ هزار میلیارد دلار را کسب کرد. این در حالی است که برنا در سال ۱۴۰۳ به نقل از احسان چیت‌ساز، معاون وزارت ارتباطات ایران نوشته که سهم اقتصاد دیجیتال ایران ۴.۲ درصد است، در حالی که عربستان با ۱۴.۱ درصد در این زمینه پیشتاز است. او همچنین تأکید کرده است: «بر اساس آمار‌های منتشرشده، ایران در شاخص توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات (IDI) در میان ۱۶۹ کشور در جایگاه ۸۴ قرار دارد. این در حالی است که عربستان سعودی در این شاخص در رتبه ۱۴ قرار دارد».
به گفته چیت‌ساز سهم اقتصاد دیجیتال چین ۴۱.۵ درصد، سهم عربستان ۱۴.۱ درصد، سهم ترکیه ۱۱ درصد و سهم امارات ۹.۷ درصد از اقتصاد کل این کشور‌هاست. در این میان، سهم اقتصاد دیجیتال ایران فقط ۴.۲ درصد است.
رضا الفت‌نسب، دبیر انجمن کسب‌وکار‌های اینترنتی، به «شرق» می‌گوید که اختلال و حتی قطع اینترنت در مواقع اضطراری مانند جنگ برای همگان قابل درک است، اما در حد چند ساعت یا حداکثر یک روز و بیش از این هیچ توجیهی ندارد. او تأکید می‌کند در حالی که متولیان کشور از افزایش سهم اقتصاد دیجیتال از تولید ناخالص داخلی می‌گویند، اما عملا با اختلال در اینترنت و کاهش دسترسی صاحبان مشاغل و مشتریان به فناوری روز و اینترنت سبب شده‌اند که نااطمینانی ایجاد شود و نه‌تنها انگیزه سرمایه‌گذاری در این دسته مشاغل تضعیف شود، که بخش زیادی از سرمایه‌های انسانی و فرصت‌های ایجاد اشتغال و درآمدزایی در کشور از بین برود. فعالان حوزه اقتصاد دیجیتال در گزارش سازمان نصر در سال ۱۴۰۱ توضیح داده بودند که محدودیت‌های اینترنت به دلیل ارتباط مستقیم کاهش فروش با درآمد شرکت‌ها باعث اختلال در کانال‌های فروش شده است. همچنین فروش یا درآمد شرکت به دلیل اختلال در استفاده از ابزار‌های بازاریابی دیجیتال کاهش داشته و اختلال اینترنت عملیات روزانه استفاده از ابزار‌های ارتباط با مشتریان را دچار لطمه کرده است.
همچنین عملیات جاری شرکت به دلیل اختلال در استفاده از ابزار‌های طراحی و توسعه محصول صدمه دیده است و عملیات جاری شرکت به دلیل اختلال در استفاده از سامانه‌های داخلی شرکت افزایش آسیب را تجربه می‌کند. این گزارش همچنین از صدمه به عملیات جاری شرکت به دلیل اختلال در استفاده از ابزار‌های ارتباط درون‌سازمانی و صدمه به عملیات جاری شرکت به دلیل اختلال در تعامل با اشخاص و مؤسسات غیرایرانی حکایت دارد.
همچنین لطمه به عملیات جاری شرکت به دلیل اختلال در تعامل با مؤسسات آموزشی و پژوهشی و لطمه به عملیات جاری شرکت به دلیل اختلال در تعامل با پیمانکاران و اشخاص همکار را توضیح می‌دهد. لطمه به عملیات جاری شرکت به دلیل اختلال در دورکاری کارکنان هم موضوع دیگری است که در این گزارش به آن اشاره شده است.
