تپش دوباره قلب اقتصاد ایران
روزنو :روز یکشنبه رسما نخستین روز کاری بعد از بیش از دو هفته تعطیلی به دلیل تجاوز نظامی رژیم صهیونیستی به ایران بود. شهر همچنان در ابهام به فعالیت خود ادامه می‌دهد و به دلیل برگزاری مراسم تشییع عزیزان ایران، چرخه عادی زندگی به کندی پیش می‌رود؛ اما هنوز یک چیز هست؛ امید...
قلب بازار تهران دوباره به تپش افتاد. سنگفرش‌هایی که دهه‌ها بود چنین آرامشی را در قلب بازار تهران تجربه نکرده بودند، حالا شاهد رفت و آمد‌های مکرر عابران پیاده، موتورسیکلت‌ها، خودرو‌های کوچک شهری و حتی گاری‌هایی بودند که باز هم نشان دادند، تهران همچنان زنده است و نبض کسب و کار در یکی از قدیمی‌ترین بازار‌های کشور، میزند. تا همین چند روز پیش که هر دو طرف، آتش خود را بر روی پایتخت‌ها می‌ریختند، اینجا بازار تهران، سوت و کور بود و حتی به سختی می‌شد صدای پای عابران پیاده را شنید.
به گزرش روز نو، به نسبت روز‌های شلوغ و پر تب و تاب بازار، سکوتی دردناک خیابان‌های قدیمی تهران از محله عودلاجان و چهارسوق گرفته تا لاله‌زار و کوچه مروی و سرای امیر را در برگرفته بود و نبض کسب و کار به کندی می‌زد؛ اما حالا، ورق برگشته است. بعد از تعطیلی روز شنبه هفتم تیر در تهران، نخستین روز کاری رسمی در شرایطی سپری شد که بازار بزرگ تهران، بار دیگر حجره‌داران قدیمی خود را بازخوانده بود و بسیاری از مردمی که کسب و کارشان از خرید‌های کلی و جزئی از بازار بزرگ تهران تبعیت می‌کند، پایشان دوباره به بازار باز شده است. ایستگاه‌های مترو منتهی به میدان امام خمینی (ره) و پانزده خرداد، بار دیگر شلوغی جمعیت را به خود می‌بیند و صدای دستفروشانی که برای گذران معاش و ارتزاق در پیاده‌رو‌های اطراف دالان‌های بازار بساط کرده‌اند بار دیگر محله را پر کرده است. همه‌چیز اما، سایه سنگین «تردید» را بالای سر خود دارد؛ هر چند که گویی سمبه «امید» پرزورتر است.
نگاهی به رهگذرانی که در بخش‌های مختلف بازار مشغول خرید و کند و کاو در مورد قیمت‌ها هستند، به خوبی نشان می‌دهد که بسیاری از سر ذوق و برای حس کردن طعم دوباره زندگی به بازار آمده‌اند و خرید‌های جزئی آنها به خوبی گویای آن است که برای عبور از چالش ذهنی چندروزه که گاهی جدالی بین مرگ و زندگی را در ذهن تداعی می‌کرد، به بازار آمده‌اند. برخی دیگر نیز به دنبال انجام برخی خرید‌ها برای تامین نیاز‌های مغازه‌های پراکنده خود در سطح شهر به بازار آمده‌اند و تلاش دارند تا چراغ مغازه‌هایشان را با اجناس جدید، روشن نگاه دارند. یکی از کسبه‌ای که سال‌های متمادی است در بازار تهران مشغول به کار است، معتقد است که حضور مردم و مشاهده تلاش آنها برای بازگشت به جریان عادی زندگی برای او دلگرم‌کننده است. او می‌گوید امروز تلاش کرده تا با دید دیگری به مشتریانش نگاه کند و در شرایط کنونی اقتصادی که بسیاری از کسب و کارها، روز‌های متمادی را در تعطیلی ناخواسته به سر می‌بردند، اخلاق‌مداری را رعایت کرده و از حاشیه سود خود اندکی کم کند؛ بلکه کسب و کار دیگری را هم به سهم خود حمایت کرده باشد. این فعال بازار می‌گوید: «کسب و کار‌های بسیاری در این روز‌ها لطمه دیده‌اند و به نظر می‌رسد اکنون همه باید به هم کمک کنند تا بتوان از این شرایط عبور کرد.» او می‌افزاید: «البته شرایط برای همه سخت است و کسبه با اوضاع نابسامانی در کسب و کار از ماه‌ها قبل مواجه هستند؛ اما تعطیلی دو هفته‌ای به نوبه خود، شرایط را سخت‌تر کرده است و دولت باید برای حمایت از کسب و کار‌های خرد حتما فکری بکند.»
یکی دیگر از حجره‌داران می‌گوید: «فضای روز یکشنبه بازار اگرچه نشان می‌دهد که کسب و کارها به حالت قبل برنگشته‌اند و بسیاری از مردم در خرید‌های کلی دچار تردید هستند، اما به هر حال، جریان کاری به راه افتاده و باید در روز‌های آینده قضاوت کرد که آیا بازار به روال قبلی خود بازخواهد گشت یا خیر؛ چراکه در بسیاری از معاملات، فروشندگان عمده بیم از گران شدن کالا و بروز مشکل برای جایگزینی محصولات به دلیل افزایش‌های ناگهانی و احتمالی قیمت دارند و از سوی دیگر، خریداران هم به دلیل ابهام از آینده، به صورت مدیریت‌شده خرید می‌کنند؛ بنابراین هنوز برای قضاوت زود است و باید دید که این آرامش چقدر پایدار است» او معتقد است که بازار همچون یک موجود زنده، شرایط را تشخیص می‌دهد و بر اساس آن، معاملات خود را مدیریت می‌کند. این فعال اقتصادی می‌گوید: عمده‌فروشان با احتیاط معامله می‌کنند و خرده‌فروشان نیز با ترس و احتیاط نسبت به سفارش‌گذاری و خرید اقدام می‌نمایند؛ اما آنچه مشهود است تلاش برای بازگشت تب و تاب معاملات است؛ هر چند ممکن است این تلاش در روز‌های ابتدایی خیلی چشمگیر نباشد.
در این میان برخی کسبه و فعالان اقتصادی، از نگرانی شدید بابت چک‌های دریافتی از خریداران و پرداختی به هم‌صنفان خود می‌گویند. به اعتقاد آنها، تعطیلی دو هفته‌ای ایفای بسیاری از تعهدات را با وقفه مواجه کرده و شرایط را برای ادامه کسب و کار سخت کرده است، هر چند که دولت تصمیم گرفته که در مورد چک‌های صادره برخی بانک‌ها دستوراتی داشته است، اما عموما چک‌هایی که بابت ایفای تعهدات میان خریداران و فروشندگان کالا دست به دست شده، اکنون به یک چالش برای دو طرف تبدیل شده است. از یک سو کسب و کارها به دلیل تعطیلی ناخواسته و تحمیلی نسبت به تامین موجودی دچار مشکلاتی شده‌اند و از سوی دیگر، طرف دریافت‌کننده چک نیز که آن را در چرخه دیگری بابت ایفای تعهدات خود خرج کرده است، نگران پاس کردن چک خود است. او می‌گوید: این روز‌ها شاهد افرادی هستیم که تلاش دارند تا موجودی مغازه‌های خود را به پول نقد تبدیل کنند تا بتوانند علاوه بر اینکه ایفای تعهد داشته باشند، موجودی نقدی خود را نیز افزایش دهند تا در شرایط بحران برای تصمیم‌گیری چابک‌تر عمل کنند. در این میان، گشت و‌گذاری در بازار‌هایی همچون مولوی که محلی برای توزیع و فروش کلی مواد غذایی و بهداشتی است نشان از رونق بیشتر خرید‌ها دارد. بسیاری از افرادی که به این بازار مراجعه می‌کنند، تلاش دارند تا در شرایط کنونی بتوانند پشتوانه انبار خود را قوی‌تر کرده و در صورت تداوم احتمالی تعطیلی‌ها، از پس نیاز‌های جامعه برآیند.
در این میان، کسبه معتقدند که دولت باید حمایت بیشتری از این بخش داشته باشد؛ چراکه آنها تامین‌کننده امنیت غذایی هستند و بر این باورند که دولت باید با کالارسانی به موقع و البته بدون افزایش قیمت، کارخانجات را مکلف کند تا شرایط بازار را بیشتر درک کنند. یکی از کسبه این بخش می‌گوید که کارخانجات باید با درک شرایط موجود، کالا‌های خود را به صورت امانی یا با شرایط ویژه‌تری به دست عمده‌فروشان بسپارند و البته نظارت کافی هم وجود داشته باشد تا این کالا‌ها به موقع به بازار ارائه گردند و تخلفی مبنی بر احتکار صورت نگیرد. او می‌گوید: به هر حال در این شرایط برخی سودجویان به دنبال بر هم زدن بازار هستند و ممکن است دست به احتکار بزنند که دولت باید با هشیاری این موارد را شناسایی کرده و به معتمدان خود در بخش عمده‌فروشی فضای لازم را برای تامین نیاز بازار بدهند.
او می‌گوید: هم اکنون هیچ کمبودی در بازار وجود ندارد و تمامی کالا‌های اساسی، کنسرو و مایجتاج مورد نیاز مردم در حد بسیار وسیع و گسترده‌ای در حال توزیع است و خدشه‌ای به این سیستم وارد نشده است. یکی دیگر از عمده‌فروشان می‌گوید: باید برای هر شرایطی آمادگی لازم را ایجاد کرد؛ به این معنا که اگر دولت در برخی شرایط خاص مجبور به سیستم توزیع کوپنی کالا گردد، باید زیرساخت‌ها و شرایط آن برای تمام جامعه را فراهم کرد و از بازوان اجرایی خود که فعالان بازار و صنعت مواد غذایی هستند کمک بخواهد. او می‌گوید: در شرایط کنونی باید زمینه را برای ثبت سفارش کالا‌ها و واردات اقلام مورد نیاز مردم مهیاتر کرد که البته بسیاری از کارخانجات از شرایط تامین ارز رضایت نسبی دارند؛ اما به هر حال شرایط خاص است و باید برای همه سناریو‌ها آمادگی لازم را داشت. این عمده‌فروش می‌گوید: البته دولت باید با تخلفات نیز برخورد کند و از پایه اجازه بروز تخلفات را ندهد؛ چراکه مردم اگر از نظر روانی احساس کنند که کمبودی در کالایی وجود دارد، برای خرید آن هجمه وارد می‌کنند و تقاضای غیر قابل پیش‌بینی را به بازار تحمیل می‌کنند که این خود می‌تواند شرایط را هر چند که آمادگی تامین وجود داشته باشد، با اختلال مواجه کند. او می‌افزاید: به‌طور طبیعی رفتار مردم در دوران جنگ خارج از شرایط عادی است و به سمت خرید کالا‌هایی می‌روند که ماندگاری بالایی داشته باشد؛ اما ظرف روز‌های گذشته و در دوران جنگ ۱۲ روزه، به خوبی کالارسانی به بازار صورت گرفت و مشکلی در این رابطه مشاهده نشده است.
البته این همه فضای بازار نیست، بلکه بخش عمده‌ای از کسب و کار‌هایی که در طول مدت ۱۴ روزه دچار مشکل شده‌اند، آن دسته‌ای هستند که به صورت غیرحضوری در فضای پلتفرم‌های همچون اینستاگرام مشغول به فعالیت بوده و اکنون بسیاری از آنها نگران آینده کسب و کار خود هستند. به هر حال تعطیلی ناخواسته ۱۴ روزه برای این کسب و کار‌های خانگی و نوپا شرایط غیرمنتظره‌ای را رقم زده است که به راحتی نمی‌توانند از پس آن برآیند. به همین دلیل به نظر می‌رسد که دولت باید برنامه ویژه‌ای را در این شرایط تدارک ببیند تا از کسب و کار‌های خرد حمایت لازم را به عمل آورد. یکی از فعالان عرصه کسب و کار اینترنتی می‌گوید: متاسفانه جنگ ۱۲روزه، شرایط غیرمنتظره‌ای را برای بسیاری از کسب و کارها رقم زده و همین امر، موقعیتی فورس ماژور را به وجود آورده است؛ حال آنکه دارندگان این کسب و کارها، به سختی آن را راه‌اندازی و حفاظت کرده‌اند و اکنون با آسیب جدی مواجه شده‌اند.
او می‌افزاید: حتی با توجه به گستردگی حملاتی که آسیب جدی متوجه غیرنظامیان کرده است، برخی از فعالان این عرصه کالا‌های خود را با قیمت خرید قبلی خود به فروش گذاشته‌اند تا بلکه بتوانند فعلا خود را بابت ایفای تعهدات خود در اقساط وام و چک‌های ارائه شده، مصون نگه دارند؛ اما این موضوع در درازمدت قابل توجیه نیست. نکته دیگری که یکی دیگر از فعالان کسب و کار‌های اینترنتی به آن اشاره دارد، کاهش خرید از سوی مردم است، چراکه بسیاری ابهام در شرایط و آینده پیش رو دارند و بنابراین به دلیل نااطمینانی از هزینه‌کرد مالی خودداری می‌کنند و به یک لاک احتیاطی فرو رفته‌اند. به گفته او، این احتیاط در خرید‌ها طی روز‌های گذشته مشهود است و فضا برای آینده بسیاری از کسب و کارها، با ابهام مواجه است. به هر حال این گوشه‌ای از حال و هوای این روز‌های کسب و کارها و بازار تهران است که به نظر می‌رسد دولت در برنامه‌ریزی‌های خود باید برای آنها چاره‌اندیشی کند.
