نحوه برخورد با نوجوان سیگاری چگونه باید باشد؟

رفتار والدین با نوجوان سیگاری

دوره نوجوانی که مرحله‌ی گذار از کودکی به بزرگسالی است، یکی از حساس‌ترین و مهم‌ترین دوران‌های رشد فردی محسوب می‌شود. در این مرحله، نوجوانان به حمایت عاطفی، درک متقابل و راهنمایی مناسب نیاز دارند. خانواده‌ها باید با شناخت ویژگی‌های خاص این دوره، رفتار فرزندان خود را با دقت بیشتری زیر نظر بگیرند و به جای کنترل سخت‌گیرانه، آن‌ها را با آرامش در آغوش محبت و گفت‌وگو قرار دهند.

اگر نوجوانی با مسئله‌ای مانند سیگار کشیدن مواجه شود، بهترین مکان برای مطرح کردن آن، فضای صمیمی خانه و در جمعی بدون تنبیه یا سرزنش است. وقتی نوجوان احساس کند که می‌تواند بدون ترس از قضاوت، با والدین خود صحبت کند، احتمال پذیرش راهکارهای منطقی بیشتر می‌شود و در نتیجه، نیازی به مشورت با دوستانی که ممکن است مشاوره‌های نادرستی بدهند، نخواهد داشت. درک، صبوری و حمایت خانواده می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در اصلاح رفتار و هدایت نوجوان به مسیر درست داشته باشد.

از کجا بفهمیم نوجوان ما سیگار می‌کشد

شناسایی اینکه فرزند نوجوانتان به سیگار روی آورده، معمولاً دشوار نیست، تنها کافی‌ست به برخی نشانه‌های رایج توجه داشته باشید:

·        باقی‌مانده خاکستر یا لکه‌های سیگار را ممکن است روی لباس‌ها یا پوست او مشاهده کنید.

·        بوی سیگار از خود نوجوان یا دوستان نزدیکش به مشام می‌رسد.

·        استفاده‌ی مکرر از آدامس یا خوشبوکننده‌های دهان (مخصوصاً طعم نعنا) برای پنهان کردن بوی دود سیگار، نشانه‌ی قابل توجهی است.

·        در کیف، کوله یا جیب‌هایش ممکن است سیگار، فندک یا وسایل مرتبط با استعمال دخانیات پیدا شود.

·        ممکن است بیشتر از گذشته درخواست پول کند، بدون اینکه دلیل قانع‌کننده‌ای برای آن داشته باشد.

دلایل سیگار کشیدن نوجوانان 

سیگار کشیدن در بین نوجوانان معمولاً بی‌دلیل نیست و می‌تواند ریشه در عوامل مختلفی داشته باشد. برخی از رایج‌ترین دلایل عبارت‌اند از::

1.     تأثیر همسالان: بسیاری از نوجوانان برای شبیه بودن به دوستان خود یا پذیرفته شدن در جمع هم‌کلاسی‌ها، سیگار کشیدن را تجربه می‌کنند.

2.     تصویر ذهنی و اجتماعی: نوجوانانی که اعتمادبه‌نفس پایین‌تری دارند یا نسبت به ظاهر و شخصیت خود احساس ضعف می‌کنند، ممکن است تصور کنند سیگار کشیدن آن‌ها را «بزرگ‌تر»، «قوی‌تر» یا «جذاب‌تر» نشان می‌دهد.

3.     کاهش وزن: به‌ویژه در میان دختران نوجوان، سیگار گاهی به‌عنوان روشی برای کنترل یا کاهش وزن تلقی می‌شود.

4.     تبلیغات و رسانه‌ها: فیلم‌ها، شبکه‌های اجتماعی یا تبلیغات تجاری ممکن است سیگار را به‌عنوان یک رفتار سرگرم‌کننده، جذاب یا نشانه‌ای از استقلال معرفی کنند و ذهن نوجوان را تحت تأثیر قرار دهند.

5.     الگوگیری از والدین: وقتی یکی از والدین یا هر دو در خانه سیگار می‌کشند، احتمال اینکه نوجوان نیز این رفتار را تقلید کند افزایش می‌یابد، چراکه سیگار برای او به رفتاری عادی و پذیرفته‌شده تبدیل می‌شود.

راهکارهای پیشگیری از سیگار کشیدن نوجوانان

راهکارهای پیشگیری از سیگار کشیدن در نوجوانان، ترکیبی از آموزش، ارتباط مؤثر و الگوسازی مناسب است. در ادامه، مهم‌ترین روش‌هایی که می‌توانند به والدین، مربیان و مشاوران در این زمینه کمک کنند آورده شده‌اند:

·        تقویت مهارت «نه گفتن»

به نوجوان یاد دهید که در برابر فشار همسالان چگونه قاطعانه و محترمانه «نه» بگوید. این مهارت باید از طریق گفت‌وگو، تمرین‌های ساده و حتی بازی‌های نقش‌آفرینی تقویت شود.

·        آموزش آگاهانه و بدون ترساندن

نوجوانان باید اطلاعات واقعی و علمی درباره‌ی عوارض سیگار (از جمله وابستگی، آسیب به ریه و قلب، کاهش تمرکز و...) داشته باشند. اما به جای ترساندن یا اغراق، باید با زبان قابل درک و گفت‌وگوی منطقی این موضوع مطرح شود.

·        ایجاد فضای صمیمی برای گفت‌وگو

نوجوان باید احساس کند که می‌تواند آزادانه و بدون ترس از تنبیه یا قضاوت با والدین یا مشاور صحبت کند. داشتن رابطه‌ صمیمی و پذیرنده، زمینه‌ساز پیشگیری از بسیاری از رفتارهای پرخطر است.

·        تقویت عزت‌نفس و اعتمادبه‌نفس

نوجوانانی که خودباوری و عزت‌نفس بالاتری دارند، کمتر به دنبال تأیید دیگران یا رفتارهای نمایشی مانند سیگار کشیدن می‌روند. تشویق، تحسین واقعی، فرصت‌های موفقیت و تجربه‌ی احساس مفید بودن، ابزارهای مؤثری در این زمینه‌اند.

·        ارائه‌ الگوهای سالم

والدین، معلمان و سایر بزرگ‌ترها باید خودشان الگوی مناسبی از زندگی سالم باشند. اگر نوجوان شاهد سیگار کشیدن اطرافیان نزدیک باشد، حرف زدن درباره‌ی مضرات آن بی‌اثر خواهد بود.

·        تقویت مشارکت در فعالیت‌های مثبت

درگیر کردن نوجوانان در فعالیت‌های سالم مثل ورزش، موسیقی، هنر، اردوها و کارهای گروهی، می‌تواند انرژی و هیجان آن‌ها را در مسیری مثبت هدایت کند و تمایل به رفتارهای پرخطر را کاهش دهد.

·        محدود کردن دسترسی به سیگار

در خانه نباید سیگار به‌راحتی در دسترس باشد. آگاه‌سازی درباره خطرات سیگار باید هم‌زمان با کاهش عوامل تسهیل‌کننده مصرف انجام شود.

·        مراقبت از دوستان و محیط‌های ارتباطی

آشنایی با دوستان و محیط‌هایی که نوجوان در آن‌ها رفت‌وآمد دارد، کمک می‌کند تا در صورت وجود فشار منفی، زودتر مداخله شود.

·        استفاده از مشاوره تخصصی در صورت لزوم

اگر احساس می‌کنید نوجوان شما در معرض خطر جدی قرار دارد، کمک گرفتن از یک روانشناس یا مشاور نوجوان اقدامی عاقلانه و پیشگیرانه خواهد بود.