عجله اروپایی‌ها برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه!
روزنو :تروئیکای اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) با تهدید به فعال‌سازی مکانیسم ماشه، در تلاش برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران هستند؛ اقدامی که تهران آن را بدون پشتوانه حقوقی و تهدیدی علیه امنیت ملی می‌داند. در حالی که دیپلماسی میان دو طرف به بن‌بست نزدیک می‌شود، این کشمکش می‌تواند سرنوشت مناسبات ایران و اروپا را به شدت تحت تأثیر قرار دهد.
در ماه‌های اخیر، موضوع فعال‌سازی مکانیسم ماشه در چارچوب توافق هسته‌ای برجام، به یکی از محور‌های اصلی تنش‌های دیپلماتیک میان جمهوری اسلامی ایران و کشور‌های اروپایی به ویژه تروئیکای اروپا (آلمان، فرانسه و انگلیس) تبدیل شده است.
به گزارش روز نو کشور‌های اروپایی با تهدید به بازگرداندن تمامی تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران، در صدد استفاده از این سازوکار به عنوان اهرم فشار برای وادار کردن تهران به پذیرش محدودیت‌های بیشتر در برنامه هسته‌ای و فعالیت‌های منطقه‌ای هستند. در مقابل، ایران با تاکید بر حق قانونی خود برای توسعه انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز و رد هر گونه احتمال تولید تسلیحات هسته‌ای، فعال‌سازی مکانیسم ماشه را مغایر با منافع ملی و حقوق بین‌الملل دانسته و تهدید کرده که در صورت اقدام اروپا، مذاکرات و همکاری‌های کنونی را متوقف خواهد کرد.
مواضع تند اروپایی‌ها
وزیر امور خارجه انگلیس، دیوید لمی، در اظهار نظر اخیر خود به صراحت اعلام کرده اظهارات ایران مبنی بر صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای را قبول ندارد و در صورت عدم عقب‌نشینی تهران از «بلندپروازی‌های هسته‌ای»، لندن به همراه پاریس و برلین مکانیسم ماشه را فعال خواهند کرد. این کشور‌ها مهلتی تا پایان ماه اوت تعیین کرده‌اند تا ایران به توافقی جامع درباره برنامه هسته‌ای، برنامه موشکی و فعالیت‌های منطقه‌ای دست یابد، در غیر این صورت تحریم‌های سازمان ملل بازگردانده خواهد شد. لمی این اقدام را یکی از سازوکار‌های مشروع سازمان ملل خوانده که می‌تواند فشار قابل توجهی بر اقتصاد ایران وارد کند.
مواضع ایران
از سوی دیگر، مقامات ایران ضمن تاکید بر حق غنی‌سازی اورانیوم به منظور اهداف صلح‌آمیز، بار‌ها اعلام کرده‌اند که تولید و استفاده از سلاح هسته‌ای در دکترین دفاعی جمهوری اسلامی جایگاهی ندارد. «سیدعباس عراقچی»، وزیر امور خارجه، فعال‌سازی مکانیسم ماشه را بی‌پایه حقوقی و غیرقانونی خوانده و هشدار داده است که در صورت اقدام اروپا، تهران مذاکرات را متوقف خواهد کرد و به هیچ وجه زیر بار فشار‌ها نخواهد رفت. همچنین، نمایندگان مجلس ایران با تاکید بر اینکه ایران تهدیدپذیر نیست، مواضع اروپایی‌ها را اصراری بیهوده و بر خلاف منافع دو طرف توصیف کرده‌اند.
تحلیل حقوقی و سیاسی مکانیسم ماشه
مکانیسم ماشه، سازوکاری است که در برجام پیش‌بینی شده و امکان بازگشت خودکار تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را در صورت نقض توافق فراهم می‌کند. با این حال، کارشناسان حقوق بین‌الملل و تحلیل‌گران سیاسی، مشروعیت این اقدام را به دلیل خروج آمریکا از برجام و حملات غیرقانونی اخیر به تاسیسات هسته‌ای ایران زیر سوال برده‌اند. از نگاه تهران، کشور‌های اروپایی که خود در اجرای تعهداتشان ناکام بوده‌اند، حق ندارند چنین اقدامی تنبیهی و یک‌جانبه‌ای را اعمال کنند.
در همین حال، رئیس دوره‌ای شورای امنیت سازمان ملل اعلام کرده هنوز نشانه‌ای از تصمیم برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه وجود ندارد، اما این موضوع در دستور کار جلسات آینده قرار دارد. این امر نشان می‌دهد که فضای دیپلماتیک همچنان متشنج و در حال تغییر است.
پیامد‌های احتمالی فعال‌سازی مکانیسم ماشه
در صورت فعال‌سازی مکانیسم ماشه، تحریم‌های گسترده سازمان ملل مجددا علیه ایران اعمال خواهد شد که می‌تواند اثرات شدید اقتصادی و سیاسی بر کشور داشته باشد. این اقدام احتمالا موجب تشدید تنش‌ها در منطقه غرب آسیا شده و فرآیند مذاکرات و تعاملات دیپلماتیک را به‌شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد. از سوی دیگر، تهران هشدار داده که پاسخ متقابل جدی به این اقدام خواهد داد.
در شرایط فعلی، مواضع دو طرف بیش از پیش متضاد و سختگیرانه شده و احتمال توافق سریع کاهش یافته است. کشور‌های اروپایی با تمرکز بر بازگرداندن تحریم‌ها، سیاست فشاری را در پیش گرفته‌اند، در حالی که ایران فعال‌سازی مکانیسم ماشه را تهدیدی علیه حق حاکمیت و منافع ملی خود می‌داند و آماده پاسخگویی قاطع است. آینده مناسبات ایران و اروپا تا حد زیادی به اراده سیاسی دو طرف برای حفظ گفت‌و‌گو‌ها و پرهیز از اقدامات تنش‌زا وابسته است.
در نهایت، فعال‌سازی مکانیسم ماشه می‌تواند در کوتاه‌مدت برای ایران چالش‌زا باشد، اما در میان‌مدت، خطر منزوی شدن بیشتر اروپا در معادلات منطقه‌ای و جهانی را نیز به همراه دارد. بنابراین، راه‌حل پایدار تنها از مسیر گفت‌و‌گو‌های سازنده و احترام به حقوق طرفین می‌گذرد.
