با فعال شدن ماشه چه بر سر مردم عادی می‌آید؟
روزنو :پنچشنبه ۶ شهریور، وارد فرصت ۳۰ روزهای شدیم که ۳ کشور اروپایی مقابل ایران برای حل دیپلماتیک مسائل هسته‌ای قرار دادند و پس از این ۱ ماه، مکانیسم ماشه یا اسنپ‌بک کاملا فعال خواهد شد و تحریم‌های شورای امنیت بازخواهند گشت.
با کلید خوردن مکانیسم ماشه ازسوی تروئیکای اروپا، نگرانی‌ها درباره تبعات شدید تحریم‌ها و وخیم‌تر شدن اوضاع اقتصادی و معیشت مردم به اوج رسید، زیرا روز چهارشنبه با اعلام اجرای آن نیز، نرخ ارز مجددا به بالای ۱۰۰ هزار تومان برگشت. مضاف‌براینکه به گفته کارشناسان، نهاد‌های مسئول نظیر بانک مرکزی ابزار لازم برای مقابله با تحریم‌ها را ندارند
پیش‌بینی غیررسمی اتاق بازرگانی از نرخ تورم و قیمت دلار
پس از پایان بی‌نتیجه مذاکرات ژنو و احتمال فعالسازی کامل مکانیسم ماشه، گزارشی با نام اتاق بازرگانی درباره سناریو‌های پیش‌روی اقتصاد ایران منتشر شد که واکنش‌های شدیدی در پی داشت که در ادامه، اتاق بازرگانی تکذیبیه‌ای صادر کرد و صحت این گزارش را زیرسوال برد.
یک اقتصاددان: حتی بدون مکانیسم ماشه، در نیمه دوم سال تورم شدیدی را تجربه خواهیم کرد، زیرا دولت به دلیل کسری بودجه خود ناچار به استقراض از بانک مرکزی است، زیرا برای دولت چیزی باقی نمانده است که به عنوان اموال خود بفروشد، اوراق قرضه منتشر کند یا ... پس ناچارست از بانک مرکزی قرض بگیرد و خود این روند به معنای تشدید تورم است
البته با وجود تکذیب این گزارش، برخی پیش‌بینی‌های آن درخور توجه هستند چرا که این هشدار‌ها از زبان دیگر کارشناسان و صاحب‌نظران نیز بیان شده است. بر اساس این گزارش، در سناریوی خوش‌بینانه، با وجود بازگشت تحریم‌ها، اقتصاد ایران بهترین عملکرد ممکن را خواهد داشت. در این حالت، نرخ ارز به ۱۱۵ هزار تومان، تورم به ۶۰ درصد و رشد اقتصادی به ۱.۵ درصد مثبت می‌رسد. هرچند نرخ بیکاری به ۱۰.۵ درصد افزایش می‌یابد، اما ارزش بازار بورس تا ۱۲۰ میلیارد دلار رشد خواهد کرد.
اما در سناریوی محتمل که بیشترین شانس وقوع را دارد، اقتصاد وارد یک دوره رکود تورمی می‌شود. دلار به ۱۳۵ هزار تومان جهش کرده، تورم تا ۷۵ درصد اوج می‌گیرد و رشد اقتصادی به منفی یک درصد کاهش می‌یابد. در این شرایط، بیکاری به ۱۲ درصد می‌رسد و ارزش بازار بورس به ۹۰ میلیارد دلار تنزل پیدا می‌کند. نگران‌کننده‌ترین چشم‌انداز در سناریوی بدبینانه ترسیم شده است. در این حالت، اقتصاد ایران با یک بحران عمیق مواجه خواهد شد. نرخ دلار به ۱۶۵ هزار تومان، تورم به بیش از ۹۰ درصد و نرخ بیکاری به ۱۴ درصد خواهد رسید. رشد اقتصادی نیز با سقوط به منفی سه درصد، رکود را عمیق‌تر خواهد کرد و ارزش بازار بورس تا ۶۵ میلیارد دلار افت می‌کند.
بنا به این گزارش، عواملی، چون کاهش ذخایر ارزی، محدودیت در فروش نفت، تشدید انتظارات تورمی و ریسک‌های ژئوپلیتیک، دلایل اصلی جهش ارزی پیش‌بینی‌شده هستند.
با مکانیسم ماشه چینی‌ها هم نمی‌توانند کاری برای ما انجام دهند
یک کارشناس مسائل اقتصادی در واکنش به تبعات فعالسازی مکانیسم ماشه، اظهار کرد: «ما این تجربه را داشته‌ایم و تا پیش از سال ۲۰۱۵ این قطعنامه‌ها بود، حتی چینی‌ها هم نمی‌توانستند کاری برای ما انجام دهند چراکه در قطعنامه‌های سازمان ملل، همه اعضا ملزم به اجرای آن هستند.»
مسعود دانشمند در گفت‌و‌گو با اقتصاد ۲۴، افزود: «در سال ۲۰۱۲ آمریکایی‌ها مصوبه‌ای داشتند که بر مبنای آن به ۶ کشور ترکیه، چین، ژاپن، تایوان، کره و هند اجازه داده شد که در قبال خرید نفت از ایران، کالا‌های ساخت خود را به ایران بدهند. از اینجا بود که ما نفت و محصولات پتروشیمی به چین و هند می‌فروختیم، اما آنها کالا به اندازه کافی نداشتند تا به ما بدهند در نتیجه پول ما نزد آنها ماند. الان با بازگشت قطعنامه‌های سازمان ملل، این کشورها هم نمی‌توانند چنین کاری انجام دهند مگر اینکه سازمان ملل قطعنامه‌ای صادر وآن‌ها را مستثنی کند.»
مرتضی افقه در گفت‌و‌گو با «توسعه ایرانی»: چندان تمایلی به منفی‌بافی ندارم، اما باید بگویم پیش‌بینی غیررسمی و تکذیب شده اتاق بازرگانی چندان هم شدید نیست. همین اکنون قیمت دلار به ۱۰۳ هزار تومان رسیده است و اگر مکانیسم ماشه طی ۱ ماه آینده کاملا عملیاتی شود، این احتمال وجود دارد که نرخ ارز به حدود ۱۳۰ هزار تومان و تورم نیز به حدود ۷۵ درصد برسد
او همچنین درباره تغییرات این روزهای قیمت دلار، گفت: «مردم نگاه می‌کنند که مکانیسم ماشه باعث کاهش درآمد ارزی دولت و کاهش ارائه ارز در سیستم بازار می‌شود. به دنبال آن قیمت دلار و کالا‌ها افزایش پیدا می‌کند و ازاین‌رو برای جلوگیری از کاهش ارزش ریال آن را به دلار تبدیل می‌کنند؛ بنابراین یک تقاضای اضافه‌ای وارد بازار شده و قیمت دلار افزایش پیدا کرده است.»
بدون مکانیسم ماشه هم دچار مشکلات جدی می‌شدیم
یک اقتصاددان در گفت‌و‌گو با «توسعه ایرانی»، درباره تاثیر فعالسازی مکانیسم ماشه بر اقتصاد ایران، بیان کرد: اقتصاد ایران وابستگی شدیدی به روابط تجاری که پیش‌نیاز آن روابط سیاسی است، دارد و با توجه به این وابستگی، بیش از بقیه کشورها در مقابل این تهدیدات آسیب‌پذیر هستیم.
مرتضی افقه با تاکید بر اینکه هرگونه اتفاق منفی در روابط تجاری و سیاسی بیافتد اقتصاد ما را متزلزل می‌کند، یادآور شد: ما از همان ابتدای انقلاب، به دلیل ویژگی خاص این انقلاب، با برخی از کشورها، به خصوص کشور‌های غربی و آمریکا، مشکل داشتیم و این مشکل از سال ۱۳۹۷ به اینسو بحرانی شد و به همین دلیل تشدید تحریم‌ها را به دنبال داشت.
او تصریح کرد: حتی اگر جنگ ۱۲ روزه و خسارات ناشی از آن اتفاق نمی‌افتاد و حتی اگر مکانیسم ماشه هم مطرح نمی‌شد، تشدید تحریم‌ها به خصوص با آمدن مجدد ترامپ، اقتصاد را دچار مشکلات جدی می‌کرد.
افزایش ۲۰ تا ۳۰ درصدی فشار تحریم‌ها
این استاد دانشگاه درباره تاثیر اسنپ‌بک، عنوان کرد: حال تصور کنیم در این شرایط مکانیسم ماشه هم فعال شود؛ هرچند که تا به حال نیز بخش قابل توجهی از تحریم‌های اقتصادی اعمال شده است.
افقه ادامه داد:، اما تاکنون این تحریم‌ها به صورت یکجانبه از سوی آمریکا بود؛ هرچند آمریکا به دلیل توان اقتصادی یا سلطه اقتصادی که بر جهان دارد، بقیه کشورها را برای فشار بر ایران همراه کرده بود، اما اکنون با فعالسازی اسنپ‌بک، به لحاظ حقوق بین‌الملل همه کشورها موظف هستند که در این فشار‌ها همراهی کنند و اگر همکاری نکنند، تبعات حقوقی برای آنها خواهد داشت.
به گفته وی، در فروش نفت چالش‌های بیشتری از آنچه که اکنون با تحریم‌های یک‌طرفه آمریکا داریم، خواهیم داشت چراکه همه کشورها به صورت مجزا موظف هستند جلوی کشتی‌های ما را بگیرند و احتمالا این مشکل به صدور و تامین کالا‌های دیگر هم سرایت می‌کند.
ظرف ۱ ماه گذشته که تهدید مکانیسم ماشه وجود داشت، قیمت ارز از ۸۲ به ۱۰۳ هزار تومان رسید و صرفا با تاثیرات روانی ۲۰ درصد افزایش نشان داد. با توجه به نقشی که قیمت ارز در بقیه شاخص‌های اقتصادی مانند نرخ تورم دارد، دیگر متغیر‌های اقتصادی را هم یکی پس از دیگری دچار مشکل می‌کند و نتیجه نهایی اینکه به شدت آثار معیشتی در پی خواهد داشت
به گفته این تحلیلگر مسائل اقتصادی، با فعالسازی مکانیسم ماشه، فشار‌های اقتصادی ۲۰ تا ۳۰ درصد شدیدتر از حالت کنونی به اقتصاد ما وارد خواهد شد.
تاثیر پیشاپیش آثار روانی
افقه در ادامه، با اشاره به اینکه آثار روانی مکانیسم اسنپ‌بک پیش از آثار واقعی وارد اقتصاد می‌شوند و خود را نشان می‌دهند، گفت: ظرف همین ۱ ماه گذشته که این تهدید وجود داشت، قیمت ارز از ۸۲ به ۱۰۳ هزار تومان رسید و صرفا با تاثیرات روانی ۲۰ درصد افزایش نشان داد.
این استاد دانشگاه تاکید کرد: همین اکنون اثر فعالسازی مکانیسم ماشه بر قیمت ارز هویدا شده است و با توجه به نقشی که این شاخص در بقیه شاخص‌های اقتصادی، مانند نرخ تورم، دارد، دیگر متغیر‌های اقتصادی را هم یکی پس از دیگری متأثر و دچار مشکل می‌کند.
افقه با بیان اینکه نتیجه نهایی این روند تشدید فقر و نابرابری است، خاطرنشان کرد: متاسفانه فعالسازی مکانیسم ماشه به شدت آثار معیشتی در پی خواهد داشت.
پیش‌بینی اتاق بازرگانی خیلی هم دور از ذهن نیست!
این اقتصاددان درباره ارزیابی خود از گزارش غیررسمی، و البته تکذیب‌شده اتاق بازرگانی، عنوان کرد: چندان تمایلی به منفی‌بافی ندارم، اما باید بگویم این پیش‌بینی چندان هم شدید و دور از ذهن نیست.
افقه توضیح داد: همین اکنون قیمت دلار به ۱۰۳ هزار تومان رسیده است و اگر مکانیسم ماشه طی ۱ ماه آینده کاملا عملیاتی شود، این احتمال وجود دارد که قیمت دلار به حدود ۱۳۰ هزار تومان و تورم نیز به حدود ۷۵ درصد برسد.
او درباره آینده اقتصاد ایران نیز گفت: برآورد من این بود که حتی بدون مکانیسم ماشه هم دلار ۱۳۰ هزارتومانی و تورم ۷۵ درصدی را در نیمه دوم سال تجربه کنیم، زیرا در شرایط فعلی هم، دولت کسری بودجه بسیار شدیدی دارد و کسری بودجه باعث تورم خواهد شد.
این کارشناس مسائل اقتصادی در پایان تصریح کرد: دولت به دلیل کسری بودجه خود ناچار به استقراض از بانک مرکزی است، زیرا دیگر روش‌های تامین کسری بودجه تقریبا غیرممکن است به این صورت که برای دولت چیزی باقی نمانده است که به عنوان اموال خود بفروشد، اوراق قرضه منتشر کند یا ... پس ناچارست از بانک مرکزی قرض بگیرد و خود این روند به معنای تشدید تورم است.
