از افزایش قیمت بی حساب و کتاب نوشت‌افزار دانش‌آموزان خبر دارید؟
روزنو :هزینه نوشت‌افزار دانش‌آموزان در مقاطع گوناگون تحصیلی ۵۰ درصد افزایش قیمت داشته است
در خیابان‌هایی که شهریور ماه آهسته آهسته رنگ و بوی مهر و ماه مدرسه می‌گیرد، جایی که همیشه رنگ و بوی دفتر و مداد نو یادآور آغاز سال تحصیلی است، حالا حساب و کتاب ریالی جای آن شور و شوق را گرفته است. والدینی که دست فرزندانشان را گرفته‌اند، این روز‌ها بیشتر از آنکه به طرح‌های کارتونی روی جلد دفتر‌ها دقت کنند، به قیمت‌ها خیره می‌شوند.
به گزارش روز نو برای یک دانش‌آموز ابتدایی، سبدی که سال گذشته بی‌دغدغه‌تر پر می‌شد، امسال دست‌کم گره بر پیشانی والدین می‌اندازد به قسمی که برای حساب و کتاب دفتر و کتاب و قلم و خودکار زیر لب می‌شمارند و هرچه مقطع دانش‌آموز بالاتر برود ارقام خرید هم افزایش می‌یابد و در دبیرستان، خانواده‌ها باید رقم‌های بالاتری برای لوازم ضروری کنار بگذارند؛ رقمی که در برخی موارد با خرید اقلام فانتزی و برند‌های خارجی به مرز‌های غیرقابل‌تصور می‌رسد، مثل مداد رنگی ۱۲۰ رنگی که تا ۲۳ میلیون تومان قیمت خورده است.
این افزایش فقط حاصل تورم عمومی نیست. توقف طولانی تخصیص ارز، بالا رفتن بهای جهانی کاغذ و محصولات پتروشیمی، و خاموشی‌های تابستانی، تولیدکنندگان داخلی را هم در تنگنا گذاشته است. نتیجه آن شده که خانواده‌ها نه‌تنها بار گرانی کالا‌های وارداتی، بلکه مشکلات تولید داخل را هم به دوش می‌کشند.
به همین دلیل است که دیگر خرید یک‌باره شهریور جایش را به خرید تدریجی داده؛ خانواده‌ها هر بار تنها بخشی از نیازها را تهیه می‌کنند تا فشار کمتر شود. بازار نوشت‌افزار در آستانه سال تحصیلی ۱۴۰۴ تصویری روشن از اقتصاد کلان ایران است: ویترین‌های رنگارنگ و پر زرق‌وبرق که پشت آن دغدغه‌های سنگین مالی پنهان است. اگر مهر سال‌های گذشته بوی تازگی کاغذ می‌داد، مهر امسال بیش از هر چیز بوی تورم و حسابگری دارد.
با نزدیک شدن به آغاز سال تحصیلی جدید، بازار نوشت‌افزار ایران با چالش‌هایی چندوجهی مواجه شده است؛ از اختلال در تأمین ارز و قطعی برق در واحد‌های تولیدی گرفته تا کاهش قدرت خرید خانوار‌ها و افت تقاضا در اوج فصل فروش. در این میان، تولیدکنندگان داخلی با وجود وابستگی به مواد اولیه وارداتی، تلاش دارند با حفظ کیفیت و کنترل قیمت، نیاز بازار را تأمین کنند؛ هرچند فشار‌های اقتصادی، مسیر تولید و عرضه را دشوارتر از گذشته کرده است و در نهایت این خانواده‌ها هستند که با پرداخت قیمت بالاتر بار چالش‌های تولید را نیز به دوش بکشند.
درواقع روند تولید اقلام نوشت‌افزار برای سال تحصیلی ۱۴۰۴ از ماه‌ها پیش آغاز شده، اما تولیدکنندگان داخلی با مشکلات جدی در تأمین ارز مواجه‌اند. طبق اعلام فعالان این صنعت، بیش از هفت ماه است که تخصیص ارز برای واردات مواد اولیه متوقف شده و این موضوع چرخه تولید را با اختلال روبه‌رو کرده است. از سوی دیگر، قطعی‌های مکرر برق در واحد‌های صنعتی، به‌ویژه در تابستان، موجب کاهش ظرفیت تولید در برخی کارخانه‌ها شده و تحویل به‌موقع سفارش‌ها را با چالش مواجه کرده است.
اگرچه نرخ افزایش قیمت نوشت‌افزار کاملا داخلی نسبت به تورم عمومی اقتصاد چندان بالاتر نیست، اما همچنان فشار هزینه‌ها بر تولیدکنندگان پابرجاست. چراکه با وجود اینکه بخش عمده‌ای از اقلام نوشت‌افزار در داخل کشور تولید می‌شود، اما این تولیدات به‌شدت وابسته به مواد اولیه با نرخ جهانی هستند از جمله محصولات پتروشیمی، کاغذ و جوهر با افزایش قیمت جهانی و نوسانات نرخ ارز، مستقیما بر قیمت تمام‌شده کالا‌های داخلی تأثیر گذاشته و موجب رشد تدریجی قیمت‌ها شده است.
در بازار مصرف ۱۴۰۴ تغییرات قابل توجهی مشاهده می‌شود. برخلاف سال‌های گذشته که خانواده‌ها در هفته‌های پایانی شهریور اقدام به خرید کامل لوازم تحریر سالانه می‌کردند، اکنون به‌دلیل کاهش قدرت خرید، این خرید‌ها به‌صورت تدریجی و در طول سال انجام می‌شود. این تغییر رفتار مصرفی، اگرچه فشار مالی را برای خانواده‌ها کاهش داده، اما موجب افت فروش در بازه سنتی اوج تقاضا شده است.
افزایش ۵۰ درصدی قیمت اقلام تحریر
در تهران، حدود ۱۸۰۰ واحد صنفی در حوزه فروش نوشت‌افزار فعال‌اند، اما طبق آمار اتحادیه، در سال جاری حدود ۱۰ واحد به‌دلیل کاهش تقاضا و زیان‌دهی تعطیل شده‌اند. این روند، زنگ خطری برای صنف لوازم تحریر محسوب می‌شود؛ به‌ویژه در شرایطی که از ۱۵ شهریور تا ۱۵ مهر، فصل طلایی فروش این محصولات بوده است.
قیمت اقلام پرمصرف مانند کیف، دفتر و انواع نوشت‌افزار، نسبت به شهریور سال گذشته حدود ۵۰ درصد افزایش داشته است. با این حال، در ماه‌های اخیر قیمت‌ها تا حدی تثبیت شده‌اند، هرچند این ثبات در همه اقلام یکسان نیست. در بازار فعلی، دفاتر دانش‌آموزی از ۶۰ هزار تومان تا ۱۵۰ هزار تومان قیمت‌گذاری شده‌اند؛ رقمی که برای خانواده‌هایی با چند فرزند دانش‌آموز، بار مالی قابل توجهی ایجاد می‌کند.
در حوزه طراحی و جذابیت بصری، برخی والدین معتقدند نوشت‌افزار ایرانی نیازمند تحول است. استفاده از شخصیت‌های محبوب انیمیشنی، به‌ویژه آنهایی که در رسانه ملی نیز پخش می‌شوند، می‌تواند جذابیت بیشتری برای کودکان ایجاد کند. این در حالی است که بسیاری از برند‌های خارجی با بهره‌گیری از طراحی‌های نوستالژیک، توانسته‌اند ارتباط عاطفی میان نسل‌ها را تقویت کنند؛ ظرفیتی که در تولیدات داخلی کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
همچنین یکی از چالش‌های مهم صنعت نوشت‌افزار، کیفیت پایین کاغذ داخلی است. دستگاه‌های کاغذسازی کشور عمدتا فرسوده‌اند و همین مسئله موجب تولید کاغذ‌هایی با کیفیت پایین شده است. این ضعف، به‌رغم عملکرد مطلوب صنعت چاپ، منجر به تولید محصولاتی با کیفیت نازل و زیان‌دهی برای تولیدکنندگان شده است.
به گفته فعالان این حوزه، نوسازی زیرساخت‌های کاغذسازی و حمایت از تولید داخلی می‌تواند نقش مهمی در ارتقای کیفیت و کاهش وابستگی به واردات ایفا کند. با آغاز سال تحصیلی ۱۴۰۴، هزینه‌های مرتبط با تهیه لوازم‌تحریر برای دانش‌آموزان به یکی از دغدغه‌های اصلی خانواده‌ها تبدیل شده است. بررسی‌های میدانی و گزارش‌های اتحادیه‌های صنفی نشان می‌دهد که هزینه تهیه یک بسته کامل نوشت‌افزار برای دانش‌آموزان، بسته به مقطع تحصیلی، برند کالا‌ها و محل خرید، تفاوت قابل توجهی دارد. با وجود تثبیت نسبی قیمت‌ها در ماه‌های اخیر، مقایسه با سال گذشته نشان‌دهنده رشد میانگین ۴۰تا ۵۰ درصدی در هزینه‌هاست.
میانگین هزینه تهیه نوشت‌افزار هر دانش آموز
در مقطع ابتدایی، میانگین هزینه تهیه نوشت‌افزار در سال ۱۴۰۳ حدود ۲.۵ میلیون تومان بوده است، در حالی که این رقم در سال ۱۴۰۴ به حدود ۳.۵ تا ۴ میلیون تومان رسیده است. این هزینه شامل اقلامی مانند کیف، دفتر، مداد، مداد رنگی، پاک‌کن، جامدادی و خودکار می‌شود. در مقطع راهنمایی، خانواده‌ها در سال گذشته حدود ۳.۵ تا ۴ میلیون تومان هزینه می‌کردند، اما در سال جاری این رقم به ۵ تا ۶ میلیون تومان افزایش یافته است.
در این مقطع، اقلام تخصصی‌تری مانند کلاسور، روان‌نویس، دفتر‌های فانتزی و ابزار هندسی نیز به لیست خرید اضافه می‌شود. برای دانش‌آموزان دبیرستانی، میانگین هزینه در سال ۱۴۰۳ حدود ۴.۵ تا ۵.۵ میلیون تومان بوده و در سال ۱۴۰۴ به ۶.۵ تا ۸ میلیون تومان رسیده است. در این مقطع، نیاز به لوازم تخصصی‌تری مانند ماشین‌حساب، دفتر‌های کلاسوری، خودکار‌های رنگی، جزوه‌نویس و کوله‌پشتی مقاوم‌تر وجود دارد.
افزایش قیمت مواد اولیه وارداتی مانند کاغذ، پلاستیک و جوهر، که مستقیما بر قیمت تمام‌شده تأثیر گذاشته‌اند، یکی از عوامل اصلی رشد هزینه‌هاست. نوسانات نرخ ارز نیز موجب رشد قیمت کالا‌های وارداتی و مواد اولیه تولید داخل شده است. همچنین افزایش قیمت محصولات پتروشیمی داخلی که در تولید پاک‌کن، خودکار، جامدادی و سایر اقلام کاربرد دارند، نقش مهمی در افزایش هزینه‌ها ایفا کرده است.
از سوی دیگر، تنوع و لوکس‌گرایی در بازار باعث شده برخی اقلام با قیمت‌های بسیار بالا عرضه شوند؛ به‌عنوان مثال، مداد رنگی ۱۲۰ رنگ تا ۲۳ میلیون تومان قیمت‌گذاری شده است. همچنین افزایش تقاضا برای طراحی‌های فانتزی و شخصیت‌محور، قیمت دفاتر و کیف‌ها را به‌شدت تحت تأثیر قرار داده است.
در مقایسه با سال گذشته، خانواده‌ها برای تهیه لوازم تحریر دانش‌آموز ابتدایی به‌طور میانگین حدود ۲.۵ میلیون تومان هزینه می‌کردند. این رقم در سال ۱۴۰۴ به حدود ۳.۵ تا ۴ میلیون تومان رسیده است؛ افزایشی که با توجه به تورم عمومی و رشد هزینه‌های تولید، قابل پیش‌بینی بود. در مقاطع بالاتر نیز همین روند مشاهده می‌شود، به‌طوری که هزینه‌های دانش‌آموز دبیرستانی در سال جاری به‌طور میانگین بیش از ۸ میلیون تومان برآورد شده است.
خرید لوازم نوشت افزار درطول سال
در چنین شرایطی، خانواده‌ها ناگزیرند میان کیفیت، قیمت و نیاز واقعی دانش‌آموزان تعادل برقرار کنند. بسیاری از والدین ترجیح می‌دهند اقلام ضروری را در چند مرحله و به‌صورت تدریجی تهیه کنند تا فشار مالی کمتری را متحمل شوند. این نوع خرید، که برخلاف الگوی سنتی خرید یک‌باره در شهریورماه است، اکنون به یک راهبرد اقتصادی برای مدیریت هزینه‌های تحصیلی تبدیل شده است.
در کنار هزینه‌های نوشت‌افزار، سایر مخارج مرتبط با تحصیل نیز افزایش یافته‌اند؛ از جمله پوشاک مدرسه، هزینه‌های حمل‌ونقل، کلاس‌های تقویتی و فوق‌برنامه، که مجموعا بار مالی قابل توجهی را بر دوش خانواده‌ها گذاشته‌اند. در این میان، خانواده‌هایی با چند فرزند محصل، بیش از سایرین تحت فشار قرار دارند و ناچارند با اولویت‌بندی نیازها، بخشی از اقلام را حذف یا جایگزین کنند.
برخی فعالان صنفی پیشنهاد می‌کنند که دولت با تخصیص یارانه هدفمند به تولیدکنندگان داخلی نوشت‌افزار، به‌ویژه در حوزه تأمین مواد اولیه، زمینه کاهش قیمت تمام‌شده را فراهم کند. همچنین نوسازی خطوط تولید کاغذ و حمایت از طراحی‌های داخلی با رویکرد فرهنگی می‌تواند ضمن ارتقای کیفیت، جذابیت محصولات ایرانی را برای دانش‌آموزان افزایش دهد.
در نهایت، بازار نوشت‌افزار در سال ۱۴۰۴، بازتابی از وضعیت اقتصادی کلان کشور است؛ بازاری که با وجود رنگارنگی ظاهری، در عمق خود با چالش‌های ساختاری، تورم، کاهش تقاضا و فشار بر تولیدکننده و مصرف‌کننده مواجه است. اگر سیاست‌گذاری‌های حمایتی به‌موقع و هدفمند صورت نگیرد، این چرخه می‌تواند در سال‌های آینده با رکود عمیق‌تری روبه‌رو شود و تأثیرات آن نه‌تنها بر صنعت نوشت‌افزار، بلکه بر کیفیت آموزش و تجربه تحصیلی دانش‌آموزان نیز سایه بیندازد.
