راه مذاکره همچنان باز است

معادله توافق‌سازی با امریکا بی‌شک مهمترین پرونده پیش روی دولت چهاردهم است. معادله‌ای که بهبود دامنه وسیعی از نارسایی‌های کشور از حوزه‌های اقتصادی و معیشتی و رفاهی گرفته تا مسائل مرتبط با صادرات نفت و نقل و انتقال بانکی، مناسبات ارتباطی ایران با جهان پیرامونی و حتی احیا یا توقف راه‌اندازی مکانیسم ماشه در گروی حل و فصل آن است. توافق‌سازی با ایالات متحده همان سنگر بلندی است که فتح آن دولت پزشکیان را رستگار می‌سازد. با توجه به نحوه رفتار و تصمیمات رییس جمهور فعلی امریکا، اهمیت این توافق‌سازی در دوران ترامپ بیشتر و دستیابی به آن دشوارتر است. پزشکیان اعلام کرده که اجماع نخبگانی در حوزه‌های مختلف برای او مهم است و از آنجا که اکثر نخبگان و تحلیلگران کشور بر ضرورت توافق‌سازی با امریکا موضع یکسانی دارند، دولت هم به دنبال شکل‌دهی به یک چنین درک مشترکی با امریکاست. در آستانه سفر پزشکیان و هیات همراه به نیویورک «اعتماد» باب گفت‌و‌گو با فعالان سیاسی و تحلیلگران را باز کرده و از آنان درباره راه‌های ایجاد یک چنین درک مشترکی پرسش کرده است. محمود صادقی و احمد شیرزاد در این نوبت به پرسش‌های «اعتماد» در خصوص راه‌های توافق‌سازی با ایالات متحده پاسخ داده‌اند. این پرونده، اما همچنان باز خواهد ماند تا سایر تحلیلگران هم به آن بپیوندند.

محمود صادقی: باز کردن قفل مذاکره با امریکا به راهبرد‌های چند لایه نیاز دارد

محمود صادقی فعال سیاسی اصلاح‌طلب و نماینده ادوار مجلس در گفت‌و‌گو با «اعتماد» در پاسخ به این پرسش که چگونه می‌توان فقل مذاکره و رابطه میان ایران و آمریکا را باز کرد؟ می‌گوید: «فکر می‌کنم برای باز کردن قفل مذاکره با امریکا و توافق‌سازی در عرصه بین‌الملل، ایران به راهبرد‌های چند لایه و کاربردی نیاز دارد. در واقع ایران باید برای شفاف‌سازی در خصوص پرونده هسته‌ای ابهام‌زدایی کند. باید از حقوق مردم و وحدت سرزمینی ایران در برابر هر نوع تجاوزی نیز دفاع کند. این رویکرد جامعی است که در حکم یک کلید می‌تواند مشکلات منطقه‌ای و تحریم‌ها را حل و فصل کند.»

صادقی ادامه می‌دهد: «رییس‌جمهور به زودی برای شرکت در مجمع سران ملل متحد راهی نیویورک می‌شود. به نظرم در سخنرانی رییس‌جمهور در سازمان ملل روی تعامل با جهان برای حل مشکلات منطقه و ایجاد صلح و ثبات در روابط بین‌المللی تکیه کند. البته در سطح منطقه لازم است از نسل‌کشی صهیونیست‌ها در غزه انتقاد شود. این رویکرد هم عرصه را بر رژیم صهیونیستی تنگ می‌کند و هم فضایی برای وحدت بیشتر با کشور‌های اسلامی و منطقه‌ای فراهم می‌کند.»

این فعال سیاسی اصلاح‌طلب یادآور می‌شود: «از سوی دیگر باید از این فرصت استفاده شود تا از حقوق ملت ایران دفاع شود. مردمی که در شرایطی که در حال مذاکره با امریکا برای رفع تحریم‌های اقتصادی بود، مورد تجاوز صهیونیست‌ها و سپس امریکا قرار گرفت. رییس‌جمهور همچنین باید از تمامیت ارضی و سرزمینی ایران دفاع قاطع کند و اعلام کند ایران برای هر تجاوزی آمادگی دفاعی کامل دارد. همچنین ایران باید تعامل سازنده با جهان داشته باشد و اعلام آمادگی کند که ایران برای شفاف‌سازی و بر‌طرف کردن ابهامات هیچ منعی ندارد.»

صادقی در پاسخ به این پرسش «اعتماد» که ایران و امریکا چگونه می‌توانند به یک درک مشترک با همه موانع موجود برسند؟ می‌گوید: «امریکا و اسراییل پس از تجاوز به ایران و بمباران تاسیسات مهم هسته‌ای کشورمان، خواسته‌های بیشتری را مطرح کرده است. گشودن این گره با امریکای زیاده‌خواه مدل ترامپ کار آسانی نیست. اما معتقدم دولت چهاردهم می‌تواند از طریق پیگیری مطالبات مردم، حتی پذیرش موقت تعلیق غنی‌سازی و اعلام آمادگی برای همکاری با آژانس و رفع شبهات، توجه جهانیان را به موضع سازنده ایران جلب کند. عراقچی وزیر خارجه هم اعلام کرد که باب مذاکره با امریکا حتی همین امروز هم باز است. اما در بحث مذاکره ایران باید از وضعیت مذاکرات غیر مستقیم به مذاکرات مستقیم و شفاف روی آورد. شخصا معتقدم یکی از عوامل اصلی به نتیجه نرسیدن مذاکرات در دور قبل، مذاکرات غیر مستقیم بود. وجود واسطه‌ها مذاکرات را کند و غیر شفاف می‌کند و در برخی موارد به منافع ملی کشور آسیب می‌رساند.»

او می‌گوید: «ایران در عین حفظ عزت و اقتدار و اعتبار خود مانند بسیاری از کشور‌ها می‌تواند مذاکرات مستقیم و دوجانبه داشته باشد. نمونه عینی این نوع رفتار‌ها سفر اخیر پوتین به آلاسکا برای دیدار با ترامپ و پیگیری مطالبات مردم روسیه است. ایران هم باید تابوی عدم مذاکرات مستقیم با امریکا را بشکند و در راستای منافع خود تا حد ممکن برای ایجاد شفافیت مصالحه کند.»

احمد شیرزاد: روابط ایران و امریکا نیاز به افق‌گشایی دارد

احمد شیرزاد فعال سیاسی اصلاح‌طلب و تحلیلگر روابط بین‌الملل در خصوص دورنمای مذاکرات ایران و امریکا و اینکه تا چه اندازه می‌توان از دل گفت‌و‌گو‌های احتمالی با امریکا به توافق‌سازی نزدیک شد؟ می‌گوید: «ما به اخبار پشت پرده دسترسی نداریم و نمی‌دانیم آیا برنامه‌ای برای گفت‌و‌گو‌های مستقیم میان ایران و امریکا وجود دارد یا نه؟ اما بر اساس ارزیابی‌های شخصی می‌توان گفت که دو طرف برای رسیدن به یک درک مشترک تلاش می‌کنند. اینکه آیا در جریان سفر رییس‌جمهور به نیویورک قرار است اتفاق یا دیدار خاصی اتفاق بیفتد یا نه؟ بعید است چنین دیدار‌هایی صورت گیرد. باید توجه داشت، سفر رییس‌جمهور به نیویورک یک سفر دیپلماتیک در راستای روابط دو‌جانبه ایران و امریکا نیست. بلکه سفری برای شرکت در یک اجلاس بین‌المللی است.»

شیرزاد ادامه می‌دهد: «از سوی دیگر برخی زمزمه‌ها در خصوص کارشکنی مقامات امریکایی در روند صدور ویزای مقامات ایرانی هم شنیده می‌شود. اگر قرار باشد، بسیار خوش‌بینانه به موضوع نگاه کنیم ممکن است برخی برخورد‌های پیش‌بینی نشده بین سران ایران و امریکا به وقوع بپیوندد. زمانی در دولت اصلاحات، امریکایی‌ها برنامه‌ریزی کرده بودند، رییس‌جمهور امریکا در مسیر رییس‌جمهور ایران قرار بگیرد و با هم دست بدهند! اما این دیدار هم رخ نداد. با توجه به تبحر ترامپ در هنرپیشگی و استعداد خاصی که در ساختارشکنی دارد باید از یک چنین رخداد‌هایی پرهیز کرد.» این تحلیلگر مسائل سیاسی یادآور می‌شود: «در لحظه ممکن است اتفاقاتی رخ دهد که امریکایی‌ها روی آن فکر و پیش‌بینی کرده باشند، اما طرف ایرانی غافلگیر شود. ممکن است امریکایی‌ها تلاش‌هایی برای بهره‌برداری سیاسی از رییس‌جمهور و هیات ایرانی صورت دهند که همه این موارد باید پیش‌بینی شود. فکر می‌کنم آقای پزشکیان از قرار گرفتن در شرایط غیر‌مترقبه حذر می‌کند. پزشکیان به جای برخی رفتار‌های سطحی و نمایشی در جریان سفر به نیویورک به دنبال آن است که گفتمان مد‌نظر ایران را به فضای جهانی منتقل کند و این پالس را ارسال کند که ایران به دنبال توافق‌سازی، صلح و توسعه ورابط با همه کشورهاست.» شیرزاد در پاسخ به این پرسش «اعتماد» که برخی گمانه‌زنی‌ها درباره انتقال پیام ترامپ توسط پوتین به پزشکیان شنیده می‌شود؛ آیا ممکن است این پیام‌ها مسیری به سمت توافق باز کند؟ می‌گوید: «بله ممکن است این پیام ارسال شده باشد. اما تا زمانی که رسما در این زمینه اطلاع‌رسانی نشود نمی‌توان تحلیل جامعی صورت داد. اما احتمال دارد ملاقات‌هایی میان پزشکیان با سران کشور‌های اروپایی و سایر قدرت‌های منطقه‌ای برنامه‌ریزی شود. این تلاش‌ها بدون تردید افق‌گشایی‌هایی هم ایجاد می‌کند. در عین حال یکی از مهم‌ترین خروجی‌های سفر رییس‌جمهور که بسیاری از کشور‌ها به آن می‌نگرند، نطقی است که رییس‌جمهور در مجمع عمومی سازمان ملل ایراد می‌کند. انعکاس این سخنرانی در بین سران کشور‌ها و رسانه‌ها می‌تواند افق‌های ایجاد کند. در کنار سخنرانی، رییس‌جمهور در نشست‌های خبری نیز شرکت می‌کند که بازتاب‌های وسیعی پیدا می‌کند. جدای از این موارد نباید توقع بالایی از این سفر داشت.» او در پاسخ به پرسش دیگری که به هر حال شرایط سخت اقتصادی و معیشتی باعث شده مردم به دنبال راهکار‌هایی برای رفع تحریم‌ها و کاهش مشکلات باشند، ایران چگونه می‌تواند زمینه رفع تحریم‌ها را فراهم کند؟ یادآور می‌گوید: «همه دوست دارند تحریم‌ها برداشته شوند. اما طرف مقابل ایران شرایطی را مطرح کرده و مواردی را طلب می‌کند که بر اساس آن ایران در ازای امتیازاتی اندک باید دستاورد‌هایی بزرگ را واگذار کند. اتفاقا مردم ایران دقیقا از این موارد آگاه هستند. اگر توافقی امکان‌پذیر باشد که در آن منافع مردم حفظ شود و طرف مقابل نخواهد از آن سوءاستفاده و استفاده ابزاری کند، رهبران ایران مخالفتی با آن نخواهند داشت. اما در شرایط فعلی با توجه به خوی تجاوزکارانه‌ای که طرف مقابل در برابر حسن برخورد ایران داشته، نمی‌توان به وعده‌های طرف مقابل اعتماد کرد. اگر ایران بتواند روی پای خود بایستد و با اتکا به توانمندی‌های ملی خود در برابر مشکلات ایستادگی کند، نتیجه تضمین شده‌تری می‌گیرد. همه ایرانیان، اما از حل مشکلات و پایان یافتن تحریم‌ها خوشحال می‌شوند.»