امریکا امید برگشت به افغانستان دارد!
روزنو :افغانستان در دو دهه اخیر بار دیگر به صحنه‌ای برای تقابل قدرت‌های جهانی بدل شده است. پس از خروج نیرو‌های آمریکایی در سال ۲۰۲۱، این کشور نه تنها از نظم سیاسی و امنیتی پیشین فاصله گرفت، بلکه به یکی از نقاط کلیدی رقابت میان شرق و غرب تبدیل شد. آمریکا که پس از شکست در پروژه‌های ملی در افغانستان ناگزیر به عقب‌نشینی شد، اکنون در پی یافتن راه‌هایی غیرمستقیم برای بازگشت به عرصه‌ی نفوذ در این کشور است.
در مقابل، قدرت‌های شرقی مانند چین، روسیه و ایران تلاش دارند تا خلأ ناشی از خروج آمریکا را پر کرده و افغانستان را در چارچوب منافع امنیتی و اقتصادی خود جای دهند.
به گزارش روز نو چین در سال‌های اخیر با ابتکار یک کمربند، یک جاده به‌دنبال آن است که افغانستان را به مسیر‌های ترانزیتی و تجاری منطقه‌ای متصل کند. امنیت در این کشور برای پکن اهمیت ویژه‌ای دارد، زیرا بی‌ثباتی افغانستان می‌تواند بر منطقه تأثیر بگذارد. روسیه نیز که از گسترش نفوذ آمریکا در آسیای مرکزی نگران است، در تعامل با طالبان می‌کوشد جایگاه راهبردی خود را حفظ کند و مانع بازگشت نیرو‌های غربی به این حوزه شود. ایران هم به‌عنوان یکی از بازیگران مؤثر منطقه، ضمن تأکید بر تشکیل دولتی فراگیر در کابل، حضور مجدد آمریکا را تهدیدی برای امنیت ملی خود و کل منطقه می‌داند. در سوی دیگر، آمریکا و متحدانش با استفاده از ابزار‌های سیاسی، اطلاعاتی و اقتصادی تلاش دارند تا مسیر نفوذ رقبای شرقی را محدود کنند. بحث‌هایی درباره احتمال بازگشت محدود نیرو‌های آمریکایی به «پایگاه بگرام» یا گسترش فعالیت‌های اطلاعاتی واشنگتن در مرز‌های افغانستان، نشانه‌ای از تمایل ایالات‌متحده برای احیای بخشی از کنترل پیشین است. اما واقعیت این است که شرایط کنونی دیگر اجازه حضور مستقیم و یک‌جانبه را نمی‌دهد؛ طالبان توانسته حاکمیتی مستقل هرچند بحث‌برانگیز در کابل تشکیل دهد و قدرت‌های منطقه‌ای نیز از منافع مشترک خود در مهار نفوذ مجدد آمریکا دفاع می‌کنند. به این ترتیب، افغانستان امروز نه تنها کشوری درگیر بحران‌های داخلی، بلکه میدانی برای رقابت ژئوپلیتیکی میان غرب و شرق است. رقابتی که در آن، هر قدرتی در تلاش است تا آینده منطقه را بر اساس منافع خود شکل دهد؛ اما مردم افغانستان همچنان در میانه این بازی‌های قدرت، بیشترین هزینه را می‌پردازند. در ادامه این گزارش به آخرین تحولات و مقاومت‌های طالبان در برابر حضور دوباره آمریکا خواهیم پرداخت. همچنین اشاره‌ای خواهیم داشت به نشست مشورتی «فرمت مسکو درباره افغانستان» که در سال ۲۰۱۷ با ابتکار عمل کرملین به‌عنوان یک پلتفرم منطقه‌ای برای رسیدگی به وضعیت سیاسی امنیتی افغانستان و مسائل بشردوستانه ایجاد شد، اشاره خواهیم کرد.
افغانستان؛ بدون آمریکا
دولت طالبان در سال‌های اخیر تلاش دارد که چهره جدید از خود نشان دهد به‌همین دلیل بر روش‌های دیپلماتیک تاکید بیشتری دارند و همچنین آنها در تلاش هستند که بدون حضور فرامنطقه‌ای‌ها به وضعیت خود سامانی بدهند. در این مورد امیرخان متقی، وزیر امور خارجه افغانستان اعلام کرد که افغانستان حضور خارجی‌ها را در خاک خود تحمل نخواهد کرد. او در این مورد ادامه داد: «افغانستان کشوری آزاد و مستقل است. در طول تاریخ خود، مردم افغانستان هرگز حضور خارجی را نپذیرفته‌اند. ما می‌خواهیم روابط اقتصادی، سیاسی و دیپلماتیک خود را با همه کشور‌های جهان توسعه دهیم، اما حضور خارجی را تحمل نخواهیم کرد. این غیر قابل قبول است. کابل اجازه بازگشت آمریکایی‌ها به پایگاه هوایی بگرام را نخواهد داد».
حمایت مسکو از کابل
در طول این سال‌هایی که کابل در تلاش برای استقلال بود روسیه خود را یکی از حامیان طالبان نشان داده است. در همین مورد سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه در هفتمین نشست «فرمت مسکو» درباره افغانستان با حضور مقامات ارشد افغانستان گفت: «مشکلات جدی افغان‌ها، همچنان از جانب سیاست‌های خصمانه کشور‌های غربی است. آنها همچنان به توقیف دارایی‌های افغانستان ادامه می‌دهند، آنها همچنان محدودیت و تحریم علیه بخش بانکداری افغانستان را اجرا می‌کنند. ما عمیقا از آنها می‌خواهیم تا در سیاست سیاست تقابلی خود تعدیل ایجاد کنند و آنچه گرفته‌اند، پس بدهند و مسئولیت بازسازی پسادرگیری (جنگ) و غرامت دادن از بابت خسارتی که به زیرساخت و اقتصاد افغانستان وارد شده را بر عهده بگیرند. ما مجددا بر غیرقابل قبول بودن قطعی استقرار زیرساخت‌های نظامی کشور‌های ثالث در خاک افغانستان و همچنین در خاک کشور‌های همسایه، تحت هر بهانه‌ای، تأکید می‌کنیم. حضور نظامی غیرمنطقه‌ای موجب بی‌ثباتی و درگیری‌های جدید می‌شود».
در حاشیه سازمان ملل
وزیران امور خارجه ایران، پاکستان، چین و روسیه در حاشیه هشتادمین نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک دور دیگری از نشست چهارجانبه خود درباره افغانستان را برگزار و در جریان آن تأکید کردند که حاکمیت ملی، استقلال و تمامیت ارضی افغانستان باید محترم شمرده شود. آنها همچنین مخالفت خود را با ایجاد پایگاه نظامی خارجی در خاک افغانستان اعلام و خاطرنشان کردند که استقرار مجدد پایگاه‌های نظامی خارجی به صلح و امنیت منطقه‌ای لطمه می‌زند. حمدا... فطرت، معاون سخنگوی طالبان اظهارکرد که افغانستان نه تنها از موضع اخیر چهار کشور استقبال می‌کند، بلکه می‌گوید «افغانستان اجازه نمی‌دهد از خاکش علیه کشور‌های دیگر استفاده شود و همچنین به گروه‌های مسلح اجازه نمی‌دهد از خاکش عملیات انجام دهند». فطرت همچنین با اشاره به بخش‌های دیگری از بیانیه مشترک ایران، پاکستان، چین و روسیه، ایده «تهدید افغانستان برای سایر کشورها» را بی‌اساس خواند و بیان کرد: افغانستان گام‌های جدی علیه فساد، مواد مخدر و انواع مسائل نامطلوب برمی‌دارد و این روند را مسئولیت خود می‌داند.
ترامپ کابل را تهدید کرد
پایگاه هوایی بگرام یک فرودگاه نظامی بزرگ در حدود ۴۰ کیلومتری شمال کابل، پایتخت افغانستان است. این پایگاه که در ابتدا توسط اتحاد جماهیر شوروی در دهه ۱۹۵۰ ساخته شد، از سال ۲۰۰۱ تا خروج نیرو‌های آمریکایی در اوت ۲۰۲۱ به‌عنوان مرکز اصلی عملیات ایالات‌متحده و ناتو در افغانستان فعالیت می‌کرد. در همین مورد دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، افغانستان را در صورت امتناع از بازگرداندن پایگاه بگرام به وقوع «اتفاقات بد» تهدید کرد. ترامپ در فضای مجازی نوشت: «اگر افغانستان پایگاه هوایی بگرام را به کسانی‌که آن را ساخته‌اند، یعنی ایالات‌متحده آمریکا، پس ندهد، اتفاقات بدی خواهد افتاد». ترامپ اظهارکرد که از مقامات افغانستان انتظار دارد پایگاه هوایی بگرام را فورا تحت کنترل ایالات‌متحده واگذار کنند.
