دولت از قول هایی که داده بود جا مانده است!

ستار هاشمی در پاسخ به سوالی درباره اینکه اگر هیچ‌وقت به وفاق نرسیدید، آیا رئیس‌جمهور به صورت مستقیم تصمیم خواهد گرفت، با خنده گفت: «شما نظر رئیس‌جمهور را از من می‌پرسید؟ آقای پزشکیان پیگیر جدی رفع فیلترینگ هستند.»

به گزاش روز نو بعد از جنگ ۱۲ روزه تحمیلی، تنها یک بار جلسه شورای عالی فضای مجازی برگزار شد و با وجود اینکه هفت ماه از آغاز سال ۱۴۰۴ می‌گذرد، هنوز سرنوشت گام دوم رفع فیلترینگ در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. اگرچه دولت مدام از پیگیری و تلاش‌ها برای به ثمر رساندن این وعده مهم سخن می‌گوید، اما مخالفت حامیان فیلترینگ به سد محکمی مقابل وعده انتخاباتی رئیس‌جمهور تبدیل شده است.

در همین خصوص، ستار هاشمی، وزیر ارتباطات، در گفت‌و‌گو با خبرگزاری خبرآنلاین درباره رفع فیلترینگ و آخرین وضعیت مذاکرات ایران با پلتفرم‌های خارجی مانند تلگرام بیان کرد: «این موضوعات وجوه مختلفی دارد و افراد مختلف ابعاد متفاوتی را دنبال می‌کنند. رسیدن به ادبیات و زبان مشترک واقعاً بخش مهمی از مذاکره است.»

وی با بیان اینکه مذاکرات با حضور اعضای مختلف شورای فضای مجازی و افرادی که مسئولیت مشخص در این زمینه دارند، در جریان است، گفت: «نظرات کاملاً متفاوت و حتی گاهی ۱۸۰ درجه با هم فرق می‌کند. موضوع این است که بتوانیم به ادبیات مشترکی برسیم.»

هاشمی تأکید کرد: «نکته مهم این است که نگاه دولت بر ایجاد اجماع و وفاق، رسیدن به زبان و ادبیات مشترک است؛ نگاهی که برای پایداری تصمیمات اهمیت دارد. وقتی درباره پایداری تصمیمات صحبت می‌کنیم، منظور این است که در ابتدای دولت، یعنی سال گذشته، دسترسی به برخی از این سکو‌ها فراهم شد.»

وزیر ارتباطات گریزی به ادعا درباره فیلترینگ واتس‌آپ بعد از جنگ ۱۲ روزه زد و گفت: «در شرایط جنگ پیش‌بینی می‌شد که این دسترسی‌ها دوباره محدود شود، اما به واسطه مصوبه‌ای و البته اجماعی که وجود داشت، وضعیت به حالت قبل برنگشت. نگاه ما این است که کاری انجام دهیم که پایدار باشد.»

ستار هاشمی در پاسخ به سوالی درباره اینکه اگر هیچ‌وقت به وفاق نرسیدید، آیا رئیس‌جمهور به صورت مستقیم تصمیم خواهد گرفت، با خنده گفت: «شما نظر رئیس‌جمهور را از من می‌پرسید؟ آقای پزشکیان پیگیر جدی رفع فیلترینگ هستند.»

سخنگوی دولت رسماً و علناً اعلام کرد: فیلترینگ به نفع اسرائیل است

مهاجرانی در پاسخ به پرسشی درباره رفع فیلترینگ و تاخیر دولت در زمینه عمل به این وعده، گفت: بر همان عهد که بستیم، هستیم. وعده‌های دولت سر جای خود و در حال پیگیری است. وزیر ارتباطات هم معتقد است همانطور که اکسیژن برای موجود زنده لازم است، جریان اینترنت نیز برای همه مردم بسیار حیاتی است.

وی با اشاره به نتایج پژوهش‌ها در زمینه دیدگاه مردم نسبت به وضعیت اینترنت، اظهار کرد: پژوهشی در روز‌های پس از جنگ ۱۲ روزه انجام شد که نشان داد از مهمترین دغدغه‌های بخش بزرگی از مردم، اینترنت است. اگر حمله اسرائیل به ایران انجام نمی‌شد، رفع فیلتر زودتر عملی می‌شد. اسرائیل از وجود فیلترینگ در ایران خشنود است، زیرا آن را عامل محدودیت ارتباطات و افزایش نارضایتی می‌داند.

۴۸۰ روز از وعده پزشکیان می‌گذرد

دیجیاتو در گزارشی می‌نویسد: «تضمین می‌دهم که تمام دولت در برابر گشت‌های اجباری، فیلتر کردن و فیلترشکن بازی و فشار‌های بیرونی در همه جلسات و تمام‌قد بایستد».

حدود ۴۸۰ روز از این توییت «مسعود پزشکیان» می‌گذرد و دیگر حتی توجیهات سرسخت‌ترین هواداران او برای فیلتر ماندن شبکه‌های اجتماعی ته کشیده است. دولت برای وعده بلندپروازانه رفع فیلتر شبکه‌های اجتماعی در بن‌بستی گیر کرده که اتفاقا خروج از آن در اولویت‌هایش نیست. شرایط سیاسی و امنیتی کشور، آنقدر عزا بر سر پزشکیان و تیمش ریخته که فرصتی برای رفع فیلترینگ باقی نمی‌گذارد.

زمانی که رئیس دولت چهاردهم کارش را در کاخ میدان پاستور تهران شروع کرد نیز کشور شرایط پایداری نداشت؛ اما با این حال او و کابینه‌اش هرازگاهی وعده‌هایشان را تکرار می‌کردند، بعضی اوقات هم روی اقدامات کم‌اهمیت مثل رفع فیلتر واتس‌اپ و گوگل‌پلی مانور می‌دادند؛ اما موقعیت فعلی کشور حتی اجازه نمایش‌های ویترین پرکن قبلی را هم نمی‌دهد.

در سخنرانی‌های یک ماه اخیر رئیس جمهور، حتی اشاره‌ای کوچک به فیلترینگ دیده نمی‌شود. در عوض «فاطمه مهاجرانی»، سخنگوی دولت، ۲۹ مهرماه تقصیر را بر گردن اسرائیل انداخت و گفت: «شاید اگر اسراییل به ایران تجاوز نکرده بود، فیلترینگ خیلی زودتر رفع می‌شد. من فکر می‌کنم اسراییل هم از فیلترینگ ما بدش نمی‌آید.»

معاون اجرایی رئیس جمهور، «محمدجعفر قائم‌پناه»، نیز در میانه مهرماه، در جمع خبرنگاران هیئت دولت حرف‌هایی در این مورد زد که شیوه بیان آنها بیشتر شبیه فیلم‌های کمدی بود.

در ویدئو ۱۹ ثانیه‌ای که از این مصاحبه منتشر شده، معاون رئیس جمهور حتی به خود زحمت نمی‌دهد برای پاسخ به سوال خبرنگار، به او نزدیک شود. او از فاصله حدوداً ده‌متری به خبرنگاری که در مورد پیگیری رفع فیلترینگ سوال می‌کند، می‌گوید به احتمال ۹۰ درصد همه پلتفرم‌ها رفع فیلتر می‌شوند.

تنها چند ساعت پس از این صحبت‌های خوش‌بینانه و شاید سرخوشانه معاون رئیس جمهور، «ستار هاشمی»، وزیر ارتباطات، به دیجیاتو گفت: «تصمیم‌گیری در خصوص رفع فیلترینگ طبیعتاً به شورای عالی فضای مجازی و اعضای حقیقی و حقوقی آن برمی‌گردد. نقطه نظرات این افراد متفاوت است».

صحبت‌های وزیر ارتباطات از لحاظ مبهم بودن و این‌که نکته جدیدی به داستان رفع فیلترینگ اضافه نمی‌کند، اهمیت ندارد. هاشمی از همان ابتدا این لحن مبهم را انتخاب کرده و انگار تصمیمی برای تغییر آن ندارد. نکته مهم، اما تفاوت زننده و آشکار در جنس صحبت‌های اعضای ارشد کابینه است. معاون رئیس جمهور وانمود می‌کند انگار اینترنت آزاد پشت در ایستاده و تنها لازم است در را برایش باز کنیم. در سوی دیگر وزیر ارتباطات، مُشتی کلمه تکراری پشت هم ردیف می‌کند که مشخص نیست در انتها به رفع فیلترینگ منتهی می‌شود یا خیر. سخنگوی دولت هم بهانه‌ای می‌آورد که قابل صحت‌سنجی نیست.

وفاق، راهی که به رفع فیلترینگ ختم نمی‌شود

دیجیاتو در ادامه می‌نویسد: حالا دیگر جامعه نه از صحبت‌های معاون رئیس جمهور ذوق می‌کند و نه به گفته‌های هاشمی و مهاجرانی اهمیت می‌دهد. همگان فهمیده‌اند که دولت، «وفاق» با گروه‌های سیاسی دیگر را به مطالبات عمومی ترجیح می‌دهد.

سخنگوی دولت، در دو مقطع بدون هیچ‌گونه تعارفی اذعان کرد که رئیس جمهور قدرت صدور دستور رفع فیلترینگ را دارد، اما «وفاق» برای دولت مهم‌تر است. به این سخنان مهاجرانی در آذرماه ۱۴۰۳ دقت کنید: «رئیس جمهور اختیار رفع فیلترینگ را دارد، اما می‌خواهیم وفاق کنیم نه اینکه دستور بدهیم.» او عین همین سخنان را شهریورماه امسال تکرار کرد!

رئیس جمهور از همان ابتدا رفع فیلترینگ را از مسیر شورای عالی فضای مجازی پیش گرفت تا وفاق مورد نظرش تامین شود، اما پر واضح بود که اکثریت این شورا، حتی دغدغه آزادی نسبی اینترنت را ندارند.

این شورا دی‌ماه ۱۴۰۳ مصوبه‌ای ظاهراً محرمانه و ۳۲ بندی را تصویب کرد که هیچ‌گاه متن رسمی آن از سوی مرکز ملی فضای مجازی منتشر نشد، اما گزارش خبرگزاری مهر نشان می‌دهد اکثر بند‌های این مصوبه در مسیر عکس رفع فیلترینگ عمل می‌کند.

اگرچه تصویب این مصوبه به رفع فیلترینگ کم‌اهمیت واتس‌اپ و گوگل‌پلی تحریم‌شده انجامید، اما طبق گزارش خبرگزاری مهر، بند‌های دیگر این مصوبه قرار است با دادن امتیازات انحصاری به پیام‌رسان‌های داخلی، تشدید برخورد با فیلترشکن‌ها و توسعه اینترنت طبقاتی، به جای باز کردن در‌های اینترنت، قفل‌گذاری‌های تازه‌ای انجام دهد.

«محمد سرافراز»، عضو شورای عالی فضای مجازی، که باور دارد رفع فیلترینگ قربانی شعار وفاق شده است، در گفت‌و‌گو با دیجیاتو می‌گوید کمیته‌ای در شورای عالی فضای مجازی، متشکل از وزیر اطلاعات، نماینده سپاه، نماینده دادستانی کل کشور و وزیر ارتباطات به‌عنوان دبیر ایجاد شده که وظیفه اجرا مصوبه ۳۲ بندی را دارد.

سرافراز تاکید می‌کند که ترکیب این کمیته «ماهیتی امنیتی-قضایی-نظامی» دارد و تصمیم‌ها با رأی چهار نفر از پنج عضو گرفته می‌شود. این یعنی «هسته سختی» برای مخالفت با رفع فیلتر وجود دارد.

آیا خروجی چنین کمیته‌ای، رفع فیلتر تمامی پلتفرم‌ها تا پایان سال خواهد بود؟ پاسخ چندان دشوار نیست. آنچه مشخص است این است که وعده رفع فیلترینگ هنوز پشت دیوار‌های پاستور باقی مانده است. دولتی که قرار بود در برابر فشار‌ها بایستد، حالا خود از کانال شورای عالی فضای مجازی بخشی از همان فشار شده است. به نظر می‌رسد اینترنت آزاد در ایران، نه قربانی مسیر‌های پرپیچ‌وخم بوروکراتیک، بلکه قربانی اولویت بندی‌های سیاسی دولت است.