چگونه روسیه و چین کنار ایران ایستادند؟
روزنو :در تاریخ ۱۸ اکتبر ۲۰۲۵، قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد منقضی شد و فصل جدیدی در مناقشه حقوقی و ژئوپلیتیکی درباره برنامه هسته‌ای ایران آغاز گردید. در این میان، روسیه و چین بار دیگر به‌صورت آشکار در کنار تهران قرار گرفتند.
این دو قدرت شرقی که همواره منتقد یکجانبه‌گرایی غرب بوده‌اند، با بهره‌گیری از نفوذ خود در سازوکار‌های سازمان ملل، استدلال‌های حقوقی و هماهنگی دیپلماتیک با ایران، مشروعیت تلاش‌های غرب برای فعال‌سازی مکانیسم «اسنپ‌بک» و بازگرداندن تحریم‌های پیشین را رد کردند.
فاز جدید تقابل شرق و غرب
به گزارش روز نو ایالات متحده و سه کشور اروپایی شامل فرانسه، بریتانیا و آلمان، تلاش کردند تا با تفسیر‌های سیاسی از مفاد توافق هسته‌ای، بازگشت تحریم‌ها را توجیه کنند. در مقابل، روسیه و چین تأکید کردند که چنین اقدامی هیچ پایه حقوقی ندارد و نقض منشور سازمان ملل است. هر دو کشور بر این نکته تأکید دارند که بر اساس بند عملیاتی ۸ قطعنامه ۲۲۳۱، تمام مفاد این قطعنامه در تاریخ ۱۸ اکتبر ۲۰۲۵ منقضی می‌شوند و هیچ چارچوب قانونی برای بازگرداندن قطعنامه‌های لغو شده وجود ندارد. برای مسکو و پکن، این مناقشه تنها یک بحث حقوقی نیست؛ بلکه آزمایشی برای اعتبار شورای امنیت و نشانه‌ای از تغییر تعادل قدرت در نظام بین‌المللی است که در آن شرق نقش خود را در مقابل غرب بازتعریف می‌کند.
تقابل در شورای امنیت
در جلسه شورای امنیت در ۲۶ سپتامبر، روسیه و چین پیش‌نویس قطعنامه‌ای برای تمدید قطعنامه ۲۲۳۱ ارائه دادند. اگرچه تصویب آن بعید به نظر می‌رسید، اما این اقدام به هر دو کشور فرصت داد مواضع خود را با شفافیت و قدرت بی‌سابقه‌ای اعلام کنند. نماینده دائم روسیه در سازمان ملل، دیمیتری پولیانسکی، به نماینده فرانسه گفت: «سه کشور اروپایی ایران را بر اساس دروغ‌ها تحت فشار قرار دادند، در حالی که ایران متعهد به رفتار مسئولانه شده و با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی توافق کرده است. شما استقلال ندارید؛ برادرتان در واشنگتن برایتان تصمیم می‌گیرد. حقوق بین‌الملل را فراموش کرده‌اید و مشروعیت شورای امنیت را به بازی گرفته‌اید.»
در همان جلسه، نماینده چین، گنگ شوانگ، تأکید کرد که تهران نشانه‌های مثبتی از تعامل و مذاکره نشان داده و گفت: «هنوز جای دیپلماسی وجود دارد و نباید این فرصت به خاطر محاسبات سیاسی از دست برود.»
هفته‌ها پیش، در جلسه ۱۸ سپتامبر شورای امنیت، زمانی که سه کشور اروپایی با حمایت واشنگتن تلاش کردند برای بازگرداندن تحریم‌ها رأی‌گیری کنند، روسیه و چین بار دیگر در کنار ایران ایستادند. نماینده روسیه با استناد به استدلال‌های حقوقی ایران اعلام کرد: «هیچ مشروعیتی برای اعمال مجدد تحریم‌ها علیه ایران وجود ندارد. اقدام اروپایی‌ها نقض آشکار قطعنامه ۲۲۳۱ و نادیده گرفتن سازوکار‌های قانونی شورای امنیت است.»
هماهنگی تهران، مسکو و پکن
در ۱۷ اکتبر، درست یک روز پیش از انقضای قطعنامه، ایران، روسیه و چین نامه‌ای مشترک به دبیرکل سازمان ملل و رئیس شورای امنیت ارسال کردند و تأکید کردند که «تمام مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ در ۱۸ اکتبر ۲۰۲۵ خاتمه می‌یابد.» بخشی از این نامه که بعداً توسط وزیر امور خارجه ایران در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد، عمق هماهنگی حقوقی و دیپلماتیک میان سه پایتخت را در مقابله با روایت‌های غربی درباره توافق هسته‌ای نشان داد.
همزمان، مسکو و پکن از همکاری تهران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دفاع کردند و آن را نشانه مسئولیت‌پذیری و شفافیت ایران خواندند. این استدلال مستقیماً ادعا‌های غرب درباره عدم پایبندی ایران را به چالش کشید. دو کشور همچنین اعلام کردند که حتی اگر تحریم‌ها بازگردد، ایران منزوی نخواهد شد و به شراکت‌های استراتژیک و فناوری خود با تهران ادامه خواهند داد.
دفاع از اصول، نه فقط ایران
حمایت کنونی روسیه و چین فراتر از تاکتیک‌های کوتاه‌مدت است و نشان‌دهنده یک رقابت ژئوپلیتیکی گسترده است که در آن شرق و غرب در حال بازتعریف اصول و حوزه‌های نفوذ خود هستند. برای این دو قدرت، پرونده ایران فرصتی برای دفاع از اصول بنیادی مانند حاکمیت ملی، عدم دخالت و چندجانبه‌گرایی است.
مسکو و پکن بازگرداندن تحریم‌ها از سوی غرب را نشانه‌ای از کاهش هژمونی غرب و بحران مشروعیت در نظم بین‌المللی می‌دانند. در این دیدگاه، دفاع از ایران برابر است با دفاع از نظم جهانی که مشروعیت آن از توافق و برابری ناشی می‌شود و نه قدرت یک‌جانبه.
آزمون دیپلماسی چندقطبی
هماهنگی تهران، مسکو و پکن در خصوص قطعنامه ۲۲۳۱، اولین آزمون واقعی دیپلماسی چندقطبی را نشان می‌دهد؛ حوزه‌ای که در آن استدلال حقوقی و نفوذ سیاسی همزمان عمل می‌کنند. با بهره‌گیری از زبان حقوق بین‌الملل و سازوکار‌های سازمان ملل، روسیه و چین دینامیک جدیدی در شورای امنیت ایجاد کرده‌اند: مخالفت با غرب دیگر به منزوی شدن منجر نمی‌شود، بلکه ظهور بلوکی را نشان می‌دهد که خود را حافظ نظم جهانی پساعالم غربی می‌داند.
در این زمینه، دفاع از ایران به معنای دفاع از اصول پایانی قطعنامه‌های سازمان ملل و برابری حاکمیت میان کشورهاست؛ اصولی که اکنون در مرکز رقابت جهانی میان شرق و غرب قرار گرفته‌اند.
