همکاری ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی چگونه خواهد بود؟
روزنو :همکاری ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی که بر اساس توافق قاهره تحت مدالیته جدید شروع شده بود متعاقب فعال شدن مکانیسم ماشه به گونه‌ای دیگر خواهد بود.
کاظم غریب‌آبادی، معاون امور حقوقی و بین‌المللی وزارت امور خارجه ایران درباره درخواست‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای بازدید از تأسیسات هسته‌ای ایران با اشاره به مصوبه مجلس و اینکه تصمیم گیر نهایی شورای عالی امنیت ملی است، گفت: هر درخواستی مطرح شود می‌فرستیم و هر تصمیمی شورای عالی امنیت ملی اتخاذ کرد، از آن تبعیت می‌کنیم.
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مصاحبه‌ای با روزنامه Le Temps مدعی شد که حملات اسرائیل و آمریکا در ژوئن گذشته به سایت‌های کلیدی هسته‌ای ایران در اصفهان، نطنز و فردو «آسیب‌های شدیدی» وارد کرده است.
با این حال، او تأکید کرد که دانش فنی ایران از بین نرفته و این کشور علاوه بر حفظ مواد اورانیوم غنی‌شده خود توانایی بازسازی سانتریفیوژ‌ها برای غنی‌سازی اورانیوم را حفظ کرده است.
ایالات متحده آمریکا در تاریخ ۱ تیر ۱۴۰۴ در عملیاتی با عنوان «چکش نیمه‌شب» به سه مجموعه از تأسیسات هسته‌ای ایران از جمله تأسیسات هسته‌ای فردو، نطنز و تأسیسات اتمی اصفهان حمله کرد.
رئیس‌جمهور آمریکا دونالد ترامپ بعد از این حملات در چندین مصاحبه مدعی شده بود که موفق به «نابودی کامل» برنامه هسته‌ای ایران شده، حال آنکه دستگاه‌های اطلاعاتی آمریکا در یک ارزیابی متفاوت گزارش می‌دادند که این حملات تنها برنامه هسته‌ای ایران را چند ماه به عقب انداخته است.
ترامپ چند ماه پیش یک مقام اطلاعاتی آمریکا را به دلیل آنکه گزارش داده بود برنامه هسته‌ای ایران نابود نشده اخراج کرد. گروسی در پاسخ به سوال خبرنگار روزنامه Le Temps مبنی بر اینکه حملات آمریکا و اسرائیل تا چه حد به برنامه ایران ضربه زده‌اند گفت: «آسیب‌ها به سایت‌های کلیدی در اصفهان، نطنز و فردو شدید بودند».
وی در ادامه گفت: «اما با آنکه ترامپ از "نابودی" سخن می‌گوید دانش فنی ایران از بین نرفته است. سانتریفیوژ‌های این کشور که می‌توان از آنها برای غنی‌سازی اورانیوم استفاده کرد قابل بازسازی هستند.»
گروسی در ادامه تصریح کرد که ایران همچنان حدود ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده تا سطح ۶۰ درصد در اختیار دارد.
او مدعی شده که این سطح از غنی‌سازی نزدیک به سطح تسلیحاتی است. کشور‌های غربی به رهبری آمریکا و رژیم صهیونیستی در سال‌های گذشته ایران را به پیگیری اهداف نظامی در برنامه هسته‌ای این کشور متهم کرده‌اند.
ایران قویاً این ادعا‌ها را رد کرده است. ایران تأکید می‌کند به عنوان یکی از امضاکنندگان پیمان منع گسترش سلاح‌های اتمی (ان‌پی‌تی) و عضوی از آژانس بین المللی انرژی اتمی، حق دستیابی به فناوری هسته‌ای را برای مقاصد صلح آمیز دارد.
علاوه بر این، بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تاکنون بار‌ها از تاسیسات هسته‌ای ایران بازدید کرده‌اند، اما هرگز مدرکی که نشان دهد برنامه صلح آمیز انرژی هسته‌ای این کشور به سمت مقاصد نظامی انحراف داشته باشد، پیدا نکرده‌اند.
ایران علاوه بر این در سال ۲۰۱۵ به توافقی با کشور‌های موسوم به گروه ۱+۵ برای حل و فصل تنش‌ها بر سر برنامه هسته‌ای خود دست پیدا کرد. علیرغم اذعان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به پایبندی ایران به تمامی تعهداتش، دولت آمریکا در اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۹۷ به صورت یکجانبه از این توافق خارج شد.
گروسی هم در مصاحبه جدید تصریح کرده که ایران قصدی برای ساخت سلاح هسته‌ای ندارد. او گفت: «ما هیچ شواهدی نداریم که تهران قصد ساخت بمب دارد. برای اینکه از این مسئله مطمئن شویم بازرسی‌ها باید از سر گرفته شوند. ما معتقدیم که بخش زیادی از اورانیوم دارای غنای بالای ایران در اصفهان، نطنز و فردو هستند.»
او در پاسخ به سوال خبرنگار مبنی بر اینکه بر چه اساس تا این اندازه از تسلیحاتی نشدن برنامه هسته‌ای ایران مطئن است گفت: «آژانس اتمی این سایت‌ها را قبل از حملات ایران مورد بازرسی قرار داد.»
وی اضافه کرد: «ما از طریق تصاویر ماهواره‌ای آنها را مورد نظارت داریم. سایر کشور‌هایی که برنامه هسته‌ای ایران را رصد می‌کنند، به نتایج مشابهی رسیده‌اند».
در پاسخ به این سؤال که چرا ایران باید دوباره اجازه بازرسی‌های بین‌المللی را بدهد، گروسی گفت که ایران پس از جنگ دوازده‌روزه می‌توانست مانند کره شمالی از معاهده عدم اشاعه هسته‌ای (NPT) خارج شود و خود را منزوی کند، اما این کار را نکرد.
او این تصمیم را ستود و افزود که با عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، در تماس منظم است تا فضای دیپلماتیک حفظ شود.
به گزارش تابناک، پیش از فعال شدن مکانیسم ماشه و ارسال نامه تروئیکای اروپایی (فرانسه، انگلیس و آلمان) به شورای امنیت بدین منظور، ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی در قاهره پایتخت مصر و با وساطت و تضمین این کشور به توافق رسیده بودند.
در واقع این توافق، نحوه تعامل میان تهران و آژانس را در وضعیت متعاقب حملات غیرقانونی آمریکا و رژیم صهیونیستی علیه تأسیسات هسته‌ای ایران، مشخص می‌کرد.
توافق قاهره به آژانس اجازه می‌داد تا به صورت محدود بازرسی تأسیسات هسته‌ای ایران را تحت شرایطی از سر بگیرد.
عراقچی پس از توافق قاهره اظهار کرده بود: امروز نشانه یک گام مهم در تداوم و پایداری حسن نیت جمهوری اسلامی ایران در راستای حل و فصل هرگونه مسأله مرتبط با برنامه هسته‌ای صرفاً صلح‌آمیز خود از طریق دیپلماسی و گفت‌و‌گو است. علیرغم قرار گرفتن در معرض حملات غیرقانونی و جنایتکارانه، ایران همچنان بر استیفای حقوق مسلم خود برای استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای طبق معاهده عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌ای (NPT) پایدار مانده و در عین حال آمادگی خود را برای مشارکت در گفت‌وگوی واقعی و معنادار به منظور اجرای تعهدات مربوطه خویش نشان داده است.
عراقچی گفته بود: چارچوب موجود موافقت‌نامه پادمان‌های معاهده NPT میان ایران و آژانس که برای شرایط عادی طراحی شده است در عمل پاسخگوی وضعیت بی‌سابقه‌ای که بر اثر اقدامات غیرقانونی ایالات متحده و اسرائیل ایجاد شده نیست. هیچ سابقه‌ای از همکاری میان آژانس و یک دولت عضو در شرایطی که تأسیسات تحت پادمان آن به طور عمدی مورد حمله و آسیب قرار گرفته باشد وجود ندارد.
وی یادآور شده بود: بر همین اساس، ایران و آژانس وارد سلسله مذاکرات فشرده‌ای با هدف ایجاد یک سازوکار جدید برای اجرای تعهدات پادمانی ایران و تضمین تداوم همکاری شدند. این مذاکرات بر پایه درک مشترک صورت گرفت که فعالیت‌های پادمانی باید حفظ شود، در حالی که نگرانی‌های امنیتی مشروع ایران نیز مورد توجه قرار گیرد.
عراقچی همچنین تاکید کرده بود: تأکید می‌کنم که در صورت هرگونه اقدام خصمانه علیه ایران از جمله بازگرداندن قطعنامه‌های لغوشده شورای امنیت سازمان ملل متحد، ایران این گام‌های عملی را پایان یافته تلقی خواهد کرد.
بر این اساس و با توجه به فعال شدن مکانیسم ماشه از سوی کشور‌های اروپایی، ایران توافق قاهره را بلاموضوع می‌داند.
در این راستا و متعاقب فعال شدن مکانیسم ماشه عباس عراقچی وزیر خارجه ایران با بیان اینکه با این حال، اکنون توافق قاهره دیگر نمی‌تواند مبنای همکاری ما با آژانس باشد و تصمیم ایران در خصوص تداوم همکاری‌ها با آژانس اعلام خواهد شد، گفت: همان‌طور که پس از امضای توافق در قاهره هم گفتم، اجرای اسنپ‌بک همه شرایط را تغییر داده و ما با وضعیت جدیدی روبه‌رو هستیم. همان‌گونه که حمله نظامی شرایط را تغییر داد، اکنون نیز تصمیمات جدیدی باید اتخاذ شود.
وی تاکید کرد: از نظر من، توافق قاهره دیگر برای وضعیت موجود کارایی ندارد.
شورای عالی امنیت ملی ایران نیز متعاقب فعال شدن مکانیسم ماشه اعلام کرده بود: علیرغم همکاری‌های وزارت امورخارجه با آژانس و همچنین ارائه‌ی طرح‌هایی برای حل و فصل موضوع، با اقدامات کشور‌های اروپایی عملاً مسیر همکاری با آژانس دچار تعلیق خواهد شد.
«علی لاریجانی» دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران نیز درباره چگونگی همکاری ایران و آژانس بعد از اسنپ‌بک و توافق قاهره تصریح کرد: آقای عراقچی بعد از توافق قاهره اعلام کردند که اگر اسنپ‌بک را فعال کنند توافق کان لم یکن است و همین هم رخ داد. خب می‌خواستند ماشه را اجرا نکنند! اگر آژانس برای همکاری پیشنهادی دارد درخواست دهد تا در کمیته‌ای که در شورای امنیت ملی است، بررسی شود.
لاریجانی همچنین درباره ارزیابی خود از موضع گیری مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی درباره ایران، گفت: «گروسی کار خود را کرده است و گزارش‌های وی دیگر تاثیری نخواهد داشت.»
کاظم غریب‌آبادی، معاون امور حقوقی و بین‌المللی وزارت امور خارجه ایران روز دوشنبه ۲۸ مهرماه درباره درخواست‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای بازدید از تأسیسات هسته‌ای ایران با اشاره به مصوبه مجلس و اینکه تصمیم گیر نهایی شورای عالی امنیت ملی است، گفت: هر درخواستی مطرح شود می‌فرستیم و هر تصمیمی شورای عالی امنیت ملی اتخاذ کرد، از آن تبعیت می‌کنیم.
وی با بیان اینکه آژانس برخی درخواست‌ها را برای بازدید از تأسیسات هسته‌ای آسیب ندیده دارد، اظهار داشت: بازرسان آژانس در زمان اجرای تفاهم قاهره از چند تأسیسات آسیب ندیده بازدید کردند و خبری هم شد و الان هم (آژانس) چند درخواست دارند که این درخواست‌ها دیگر در چارچوب تفاهم قاهره بررسی نمی‌شود.
غریب‌آبادی توضیح داد: در چارچوب توافق قاهره، در کمتر از یک هفته، پاسخ می‌دادیم و چند دسترسی هم انجام شد، ولی الان اینها (درخواست‌ها) در ید اختیار شورای عالی امنیت ملی است که هر تصمیمی را بگیرند، ما آن تصمیم را اجرا خواهیم کرد.
در این زمینه شنیده‌های تابناک حاکی از آن است در صورتی که پاسخ مثبتی از سوی ایران به درخواست آژانس داده شود صرفا برای بازدید از مکان‌های مورد حمله واقع نشده در جنگ ۱۲ روزه از جمله راکتور تحقیقاتی تهران و رآکتور بوشهر خواهد بود.
