مذاکرات و منافع ملی

در ماه‌های گذشته میان گروه‌های سیاسی اختلاف‌نظراتی درباره تعریف آنان از منافع ملی و حفظ آن در دیپلماسی دولت‌های نهم و دهم و یازدهم مطرح بود و هر کسی از ظن خود به این مقوله نگاه می‌کرد و دولت مطلوب خود را مدافع منافع ملی معرفی می‌کرد. تعریف درست «منافع ملی» کمک خواهد کرد تا از بروز سوء‌برداشت‌ها و اختلافات جلوگیری شود. در واقع آنچه کمک می‌کند تا یک کشور به بالاترین منافع و حداکثر بهره‌گیری از فضای بین‌المللی برسد و از ضربه خوردن اعتبار و حیثیت و استقلال کشور جلوگیری کند و در نهایت توان کشور را در مقابله با چالش‌های گوناگون در سطح ملی، منطقه‌ای افزایش دهد را می‌توان در حیطه منافع ملی تعریف کرد. این تعریف گاهی از طریق شرکت در یک مذاکره دوجانبه یا چندجانبه، گاهی با حضور یا مشارکت در سازمان‌ها یا تشکیلات بین‌المللی و گاهی  از طریق اعراض از مذاکره ممکن است، تجلی پیدا کند. بنابر این صرف شرکت در مذاکره یا عدم شرکت در مذاکره یا پیشبرد مذاکره یا سنگ‌اندازی در رسیدن به نتیجه مذاکره، هیچکدام به تنهایی نباید مصداق تحقق منافع ملی و صیانت از آن به حساب بیاید. مجموعه‌ای از تلاش‌ها و فعل و انفعال‌ها در یک حرکت مجزا نهایتا به تحقق منافع ملی می‌تواند کمک کند. یکی از پایه‌های تحقق منافع ملی حصول اجماع ملی در موضوعات و منافع است. ممکن است کشوری تعریف درستی از منافع ملی داشته باشد و دستگاه‌های مسئول اجرای سیاست در همان مسیر گام بردارند اما اجماع ملی برای تحقق منافع وجود نداشته باشد و این به منافع ضربه وارد خواهد کرد. در واقع تاکید بر اجماع ملی یکی از پایه‌های ضروری حصول منافع ملی خواهد بود. اما این اجماع به‌معنای رد هرگونه اظهارنظر نباید تلقی شود. اخلال در اجماع ملی وقتی معنا دارد که به‌صورت یک حرکت منسجم و مستمر در جهت تخطئه مسئولان اجرایی صورت بگیرد. اما حفاظت از منافع ملی با وجود اخلال در اجماع ملی می‌تواند پرمخاطره باشد. فارغ از اینکه مجریان سیاست‌ها از چه جناحی باشند و مخالفان آنها از چه جناحی! تاکید بر حفاظت از مبانی و اصول منافع ملی و تاکید بر تحقق اجماع ملی از اموری است که حزب و گروه نمی‌شناسد و لذا در بسیاری کشورها برای اقدامات اساسی با تشکیل کمیته‌های مشترک از حزب حاکم و حزب مخالف به تحقق منافع ملی مبادرت می‌ورزند. شاید وقت آن رسیده باشد که در کشور ما نیز به چنین سازوکاری مجهز باشیم و از فرصت‌های موجود در جهت تبلیغات سیاسی و انتخاباتی و گذرا بپرهیزیم و به سوی حفاظت از منافع ملی یک تنه و با وحدت کلمه گام برداریم.

* کارشناس سیاست خارجی