روایت غربی از انتخابات ایران

جزئیات این دوره از انتخابات ایران،‌ بیش از پیش مورد توجه رسانه‌های خارجی قرار گرفته است. اگر چه به عنوان امری مرسوم در رسانه‌های خبری، پوشش اخبار مسائل مهم سیاسی در کشورهای دیگر، بیشتر شامل مواردی حساسیت‌برانگیز می‌شود (امری که به طور مثال همواره در میان رسانه‌های ایران در مورد انتخابات آمریکا یا بالعکس، دنبال می‌شود) اما به هر روی به نظر می‌رسد که نمی‌توان تنها به بهانه وجود نگاه بدبینانه ناظران بین‌المللی، از تحلیل نگاه بیرونی آنها نسبت به مسائل داخل جامعه غافل شد. از این منظر می‌توان در آیینه نگاه نقادانه تیز بیرونی، حتی با فرض عناد و دشمنی، ظرایفی را مورد تحلیل قرار داد که شاید تا پیش از این به واسطه بزرگ‌نمایی برخی نقاط مثبت یا شعارزدگی‌های افراطی، در سایه قرار گرفته و مورد توجه واقع نشده‌‌اند. به عنوان نمونه، اگر چه در نگاه اول، تیتر اصلی مقاله پیش رو از گاردین، تحت عنوان «رئیس جمهور بعدی ایران را موجی از بی‌تفاوتی رای‌دهندگان به قدرت می‌رساند» نشانی از عداوت نگارنده و سیاست اصلی این رسانه خبری را در قبال ایران نمایان کند، اما به واقع این تفسیر با کمی اغماض و البته انصاف، می‌تواند دربردارنده بخشی از منازعات سیاست داخلی در ایران امروزین باشد. نباید از نظر دور داشت که به همان اندازه که فریاد زدن ناکامی‌های داخلی در فرای مرزها و در حریم بیگانه، امری نکوهیده و نشانه بی‌توجهی به مناسبات ملی است، نادیده گرفتن نگاه بیرونی نیز به مثابه ساختن جزیره‌ای است که در آن کبک‌هایی سر فرو برده در برف می‌پروراند. در این میان به نظر می‌رسد که شنیدن و تحلیل نظریات بیرونی، نشانه‌ای از وجود نوعی اقتدار و بالندگی است که شائبه وجود ترس از یادآوری کاستی‌ها را نیز از بین می‌برد. در ادامه مقاله‌ای از «هالی داگرس» یکی از اعضای ارشد برنامه‌های خاورمیانه شورای آتلانتیک را که در نشریه گاردین به چاپ رسیده است، می‌خوانید:

به گزارش روز نو :رپ و کی پاپ از جمله ژانرهای موسیقی نیستند که انتظار داشته باشید یک رئیس جمهور ایران،‌ با آنها آشنا باشد. با این وجود، در جریان دومین مناظره تلویزیونی پیش از روز رای‌گیری در انتخابات، یکی از نامزدها دانش چشمگیری از فضای موسیقی معاصر را به نمایش گذاشت. در این برنامه ناصر همتی یکی از نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری در این مورد اظهار کرد:«دوستان می‌گویند ما اهل تعامل هستیم. در برنامه‌های خودشان رپ پخش می‌کنند اما رپ را ممنوع کرده‌اند. نوجوانان ما به سمت موسیقی کی‌پاپ یا پاپ کره‌ای رفته‌اند. ما هنوز رپ خودمان زیرزمینی است. اینها را چه کسی جواب می‌دهد؟ مگر رئیس جمهوری نباید این را پیگیری کند.»

در همین حال به نظر می‌رسد که این اظهار نظر همتی متوجه ابراهیم رئیسی،‌ رئیس قوه قضائیه و دیگر کاندیدای حاضر در رقابت‌های ریاست جمهوری است که در انتخابات 2017 رقابت را به حسن روحانی، رئیس جمهور فعلی باخت. در آن زمان یکی از طنزهای شکل گرفته در رقابت‌های انتخاباتی این بود که رئیسی به دلیل عکس‌برداری نامعقول با امیر تتلو، خواننده رپ زیرزمینی ایرانی در آن زمان که با بازوهایی خالکوبی شده در کنار او نشسته بود و اکنون در خارج از کشور زندگی می‌کند، شکست خورده است.

این در حالی است که به نظر می‌رسد صحبت در مورد کی پاپ در یک مناظره تلویزیونی ریاست جمهوری، یکی از شگردهایی است که به منظور جلب رای دهندگان به کار گرفته شده است. اما به هر روی، بعید است که این قبیل تدابیر، برای جمع کردن ایرانیان و به ویژه جوانان ایرانی در پای صندوق‌های رای و همچنین از بین بردن مشارکت محدود پیش‌بینی شده و نیز ثبت رکوردی جدید در انتخابات ریاست جمهوری ایران، کاربرد داشته باشد.

در این مسیر، پیشتر شورای نگهبان که نهادی قدرتمند برای بررسی صلاحیت کاندیداها است، فقط صلاحیت 7 نفر از 592 نامزد ریاست جمهوری را تایید کرد و از این طریق با از بین بردن هر گونه رقابت علیه رئیسی که بر اساس پیش‌بینی‌ها، نامزد اصلی برای رهبری آینده ایران به شمار می‌رود، عملا نوعی بی‌تفاوتی را در بین رای دهندگان ایرانی به وجود آورد. این در حالی است که در انتخابات پارلمانی فوریه 2020 نیز بسیاری از نامزدهای اصلاح‌طلب به طور دسته جمعی رد صلاحیت شدند تا با وجود 42.6٪ از رأی دهندگان واجد شرایط، کمترین میزان مشارکت مردم در انتخابات پس از سال 1979 رقم بخورد.

در این بین، هر روز هم به لیست شکایت‌های ایرانیان افزوده شده است؛ در صدر این لیست، وضعیت وخیم اقتصادی، ناشی از فساد و سوءمدیریت دولت و همچنین تحریم‌های گسترده اقتصادی وجود دارد که پس از خروج از توافق هسته‌ای ایران در سال 2018 توسط دولت دونالد ترامپ اعمال شده است. علاوه بر این، به نظر می‌رسد این واقعیت که دولت روحانی از سال 2013 و با دو دوره کامل فعالیت در این کشور نتوانسته تغییرات ملموسی ایجاد کند،‌ تأییدکننده این مطلب باشد که جناح‌های میانه‌رو و اصلاح طلب قادر به ایجاد تغییراتی قابل توجه نیستند. به نظر می‌رسد این امر تا حدی به دلیل محدودیت اختیارات ریاست جمهوری در مقایسه با رهبری، قوه قضائیه و سایر مناصبی بوده است که مستقیما توسط مردم انتخاب نشده‌‌اند. از سوی دیگر اعتراض به برخی سرکوب‌ها نیز همچنان ادامه دارد؛ مهم‌ترین آن، اعتراضات نوامبر 2019 در ایران نسبت به افزایش سوخت است که در آن تعداد زیادی از معترضان دستگیر و حتی کشته شدند. به این موارد می‌توان سرنگونی هواپیمای مسافربری بین‌المللی اوکراین توسط و کشته شدن 176 نفر از جمله تعداد زیادی ایرانی را در جریان تنش‌های شدید با ایالات متحده در ژانویه 2020 و پس از حمله هواپیمای بدون سرنشین آمریکایی به فرمانده نیروی قدس ایران را نیز اضافه کرد. در دیگر سو،‌ فراخوان‌هایی نیز برای تحریم انتخابات اعلام شده بود که نشانه‌ای از این نارضایتی‌ها را با خود به همراه دارد. برخی فعالان سیاسی از جمله فائزه‌هاشمی، دختر علی اکبر‌هاشمی رفسنجانی رئیس جمهور پیشین نیز در برنامه صوتی کلاب‌هاوس اعلام کردند که قصد تحریم انتخابات را دارند. همچنین در محیط مجازی کلاب‌هاوس، بحث‌های شبانه زیادی از ماه مارس درباره انتخابات ایران شکل گرفت؛ برای نمونه یک کاربر ایرانی در این محیط مجازی می‌گوید:«رئیس جمهور قبلا انتخاب شده است و اکنون ما فقط منتظر انتخابات هستیم.» کاربر دیگری می‌گوید:«در دوره قبلی به ما گفتند كه به روحانی رأی بده تا رئیسی رئیس جمهور نشود، اما در آخر او را رئیس قوه قضائیه كردند.» برخی فکر می‌کنند که این موارد ممکن است به فرصت‌های رئیسی برای برنده شدن در این انتخابات صدمه بزند، ‌اما به نظر می‌رسد حتی با وجود عملکرد ضعیف او در طول سه مناظره اخیر و با توجه به یک نظرسنجی رسمی که حاکی از مشارکت کم تعداد مردم و چیزی در حدود 37 تا 43 درصد است، او احتمالا رئیس جمهور بعدی ایران خواهد بود.