برجــــــــام در بلاتکلیفی طـــــــــرفین

روز نو :سفرها، ملاقات‌ها و اظهار نظرات پیرامون توافق هسته‌ای از جانب همه کشورهای عضو این توافق را مشترکا می‌توان در راستای تلاش برای احیای این توافق قلمداد کرد. اما چالش اصلی طرف‌های توافق این است که اساسا احیای برجام مستلزم چه پیش زمینه‌هایی است. ایران معتقد است که آمریکا باید گامی را در راه اقدام عملی برای احیای برجام بردارد و از طرف دیگر طرف‌ها بیان می‌کنند که همه چیز می‌تواند در مذاکرات مشخص شود و در همـــان مذاکرات نیز تــوافق حاصل شود. همین اختلاف نظرها است که باعث شده مذاکرات این میزان به تاخیر بیفتد. هر چـــند که مشخص نیست که در صورت آغاز مذاکرات نیز چه میزان امکان توافق وجود دارد. حال باید دید تا زمان آغاز مذاکرات چه تحولاتی پیرامون توافق هسته ای رخ خواهد داد تا برجام متاثر از آن با تغییر شرایط روبه‌رو گردد.

روزهای دشوار برجام

تحــــولات حـــول محور برجام همچنان ادامــه دارد و طرف‌های توافق همچنان به دنبال آن هستند تا بتوانند هرچه سریعتر شرایط را برای انجام مذاکراتی منجر به توافق آمـاده کنــند. بــا این حال موانع و مشکلاتی هم در این بین موجود است که شرایــــط را چندان آسان جلوه نمی‌دهد و به همین جهت است که بسیـــاری از تحلیلگران بر ایـــن باورند که بـــرجام روزهای دشواری را سپــری می‌کند. با این حال آنچه از نوع نگرش غربی‌ها به برجام مشخص است اینکه آنها نیم نگاهی هم به مساله پلنB خود دارند که اگر به هر دلیلی توافقی میان ایران و 1+4 حاصل نشد رویکرد دیگـری در این خصــــوص اتخاذ کنند. چنـــانکه اگـر به رخدادهای حول محور برجام در چند روز اخیر نگاه کنیم صدور بیانیه هشدار‌آمیز آمریکا و تروئیکای اروپایی علیه ایران در حاشیه اجلاس20 G در ایتالیا را می‌توان در همین راستا قلمداد کرد. این در حالی است که برخی معتقدند که تعلل ایران در بازگشت به مذاکرات هسته‌ای موجب شده است که روسیه که از حامیان ایران به شمار می‌رود اقدام به طرح انتقادات علنی علیه رفتار ایران در قبال بازگشت به مذاکرات احیای برجام کند. این برای اولین بار از زمان خروج یک جانبه آمریکا از برجام است که روسیه به صورت علنی در موضوع مذاکرات هسته‌ای انتقاداتی را متوجه ایران می‌سازد و همین نوع موضع‌گیری روسیه علیه ایران که نمود آن را در اظهارات میخائیل اولیانوف نماینده این کشور در سازمان ملل دیده‌ایم باعث شده تا بسیاری از این موضع به عنوان اختلاف میان تهران و مسکو در خصوص برجام یاد کنند. آنچه مسلم است تا زمانی که طرفین برجام به یک فهم مشترک بین‌الاذهانی از توافق که در آن همه طرف‌ها از منافع برجام سود کنند نرسند سخت بتوان به مذاکرات پیش رو چندان امیدوار بود. باید دید آنطور که مقامات کشورمان گفته‌اند که مذاکرات از دو تا سه هفته آینده آغاز خواهد شد در این مدت چه تغییراتی در نظرات طرفین برای حصول توافق پدید خواهد آمد.

رویکرد ایران

ایــران همواره از بازگشـــت به مذاکرات وین استقبال کرده اما مقامات دولـــت عملگرای رئیسی به یک نکته تاکید داشته‌اند که از درون مذاکرات وین باید نتیجه‌ای‌ مطلوب که همان لغو تحریم‌ها است بیرون آید و تاثیر ملموس آن در زندگی مردم مشخص باشد. چنانکه اخیرا وزیر امور خارجه کشورمان که چند روزی است به بیماری کرونا مبتلا شده گفته اســت:«نیازی به این همه مذاکره نیست و کافی است رئیس جمهور آمریکا یک فرمان اجرایی صادر کند و اعلام کنند به نقطه‌ای که ترامپ از آن خارج شد، برمی‌گردند.» با این حال بسیاری بر این باورند که آمریکای بایدن چندان دست بازی در مقابل ایران ندارد و خروج آنها از منطقه و از همه مهم‌تر تلاش ظاهری برای احیای برجام نشان می‌دهد که آنها امروز درصـــددند تـــا به هر صـــورتی حتی با دادن برخی امتیازها ایران را به پای میز مذاکره بیاورند چون به خوبی می‌دانند که اگر این اتفاق رخ ندهد فرصت بسیار مهمی را از دست داده‌اند. نکته دیگری که به عبارتی برای بایدن امر چندان خوشایندی نیست اینکه بسیاری آمریکا را بابت خروج از برجام سرزنش می‌کنند که آنها از برجام خارج شدند و بابت این مساله باید خسارتی بدهند. چنانکه خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امور خارجه در واکنش به اظهارات تد کروز سناتور جمهوری خواه آمریکا در توئیتی نوشت:«این مسئولیت رئیس‌جمهور آمریکاست که جامعه بین‌الملل- از جمله تمام اعضای برجام- را قانع کند که امضایش واقعا معنایی دارد. این امر مستلزم تضمین‌های عینی است. هیچ‌کس چیزی کمتر از این را نمی‌پذیرد.» تد کروز در توئیتی ادعا کرده است: اگر هر توافقی با ایران به عنوان یک معاهده توسط سنا تصویب نشود که بایدن می‌داند که چنین اتفاقی نخواهد افتاد مطمئنا هر رئیس جمهور جمهوری‌خواه در آینده آن را پاره خواهد کرد. با این حال به نظر می‌رسد دولت جدید ایران هم مثل غربی‌ها برای احتمال عدم توافق پلنB خود را در نظر دارد. چرا که نگاهی به مواضع مقامات ایرانی نشان می‌دهد که هر احتمالی را در مذاکرات مطرح می‌کنند و با این فرض که معیشت مردم را به مذاکرات گره نمی‌زنیم این پیش بینی را دارند که اگر هم توافقی در قالب برجام رخ نداد باید چگونه عمل کنند، که سر نوشت برجام در هفته‌های پیش رو رقم خواهد خورد.

هدف مذاکره حرف زدن محض نیست

وزیر امور خارجه در پیامی مجازی نوشت: هـدف «مذاکره»، حرف زدن محض نیست بلکه توافق ملموس و احترام به منافع متقابل است. 1+4 برای مذاکره مبتنی بر رعایت منافع و حقوق متقابل آماده باشد. حسین امیرعبداللهیان در حساب توئیتری خود نوشت: کاخ سفید درخواست مذاکره با ایران را مطرح می‌کند و ادعای آمادگی بازگشت به برجام را دارد ولی همزمان تحریم‌های جدید علیه افراد و شرکت‌های ایرانی اعمال می‌کند. وزیر امور خارجه با بیان اینکه ما به دقت رفتار آقای بایدن را می‌سنجیم، تاکید کرد: هدف «مذاکره»، حرف زدن محض نیست بلکه توافق ملموس و احترام به منافع متقابل است. رئیس دستگاه دیپلماسی تصریح کرد: 1+4 برای مذاکره مبتنی بر رعایت منافع و حقوق متقابل آماده باشد.