توافق موقت خوب است یا بد؟
روزنو :مذاکرات هسته‌ای میان ایران و آمریکا، که از اوایل سال جاری با میانجی‌گری سلطنت عمان آغاز شده است، همچنان در پیچ‌وخم اختلافات اساسی و پیچیدگی‌های سیاسی گرفتار است و لابی صهیونیستی به دنبال تقویت گزینه نظامی است و روسیه بار دیگر خواستار میانجی‌گری بین تهران و واشنگتن شده است؛ همه اینها در‌حالی‌که رسانه‌های غربی گاه از نزدیک‌بودن یک توافق کلی سخن می‌گویند و برخی شایعات درباره وجود «چارچوب مسقط» منتشر شده، مقامات رسمی ایران و آمریکا هرگونه اعلام زمان و مکان دور بعدی مذاکرات را رد می‌کنند و بر ادامه اختلافات کلیدی تأکید دارند.
مذاکرات هسته‌ای میان ایران و آمریکا، که از اوایل سال جاری با میانجی‌گری سلطنت عمان آغاز شده است، همچنان در پیچ‌وخم اختلافات اساسی و پیچیدگی‌های سیاسی گرفتار است و لابی صهیونیستی به دنبال تقویت گزینه نظامی است و روسیه بار دیگر خواستار میانجی‌گری بین تهران و واشنگتن شده است؛ همه اینها در‌حالی‌که رسانه‌های غربی گاه از نزدیک‌بودن یک توافق کلی سخن می‌گویند و برخی شایعات درباره وجود «چارچوب مسقط» منتشر شده، مقامات رسمی ایران و آمریکا هرگونه اعلام زمان و مکان دور بعدی مذاکرات را رد می‌کنند و بر ادامه اختلافات کلیدی تأکید دارند. در‌این‌میان تحلیل مواضع طرف‌های ایرانی، آمریکایی و بازیگران منطقه‌ای نشان می‌دهد هرچند امکان تحقق یک توافق موقت و مقطعی وجود دارد، اما دوام و اثرگذاری چنین توافقی هنوز به‌شدت مورد تردید است.
خطوط قرمز و ضرورت لغو کامل تحریم‌ها
حجت‌الاسلام وحید احمدی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی، در گفت‌و‌گو با دیده‌بان ایران اظهار کرد مواضع جمهوری اسلامی کاملا روشن است و ایران حقوق و خطوط قرمز خود در موضوع هسته‌ای را به‌صراحت برای طرف مقابل مشخص کرده است. احمدی تصریح کرد روند مذاکرات وابسته به مجموعه‌ای از متغیرهاست و به‌همین‌دلیل آینده این مذاکرات روشن و پیش‌بینی‌شده نیست. وزیر امور خارجه ایران و مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای، عباس عراقچی، نیز در واکنش به شایعات رسانه‌ای درباره توافق قریب‌الوقوع، گفت: «رسانه‌ها همچنان در حال گمانه‌زنی هستند، اما مطمئن نیستم واقعا در چنین نقطه‌ای قرار داشته باشیم». او بر ضرورت لغو کامل تحریم‌ها و حفظ حقوق هسته‌ای ایران از‌جمله غنی‌سازی تأکید کرد: «مسیر توافق از میز مذاکره می‌گذرد، نه از طریق رسانه‌ها». ایران خواهان تضمین‌هایی است که اجازه ندهد تحریم‌های ظالمانه و غیرقانونی علیه این کشور در آینده مجددا بازگردد و همچنین حفظ حق غنی‌سازی اورانیوم به‌عنوان یک حق مسلم تحت معاهده ان‌پی‌تی را مطالبه می‌کند.
زیاده‌خواهی در واشنگتن، فشار‌های داخلی و لابی صهیونیستی
از سوی دیگر، آمریکا به‌ویژه در دولت دونالد ترامپ، بر الزام توقف غنی‌سازی اورانیوم از سوی ایران تأکید دارد و برخی منابع خبری از تهیه یک «برگه شروط» برای ارائه به تهران خبر داده‌اند که شامل این موضوع است. مقام‌های آمریکایی بر این باورند که ایران به‌عنوان تنها کشور فاقد سلاح هسته‌ای که عضو پیمان ان‌پی‌تی است، نباید غنی‌سازی انجام دهد و باید سوخت هسته‌ای خود را از یک کشور ثالث تأمین کند. دونالد ترامپ شخصا خواهان توافقی است که امکان بازرسی کامل و حتی انهدام تأسیسات هسته‌ای ایران را فراهم بیاورد. این مواضع با واکنش‌های شدید تهران مواجه شده است؛ مقامات ایرانی بار‌ها تأکید کرده‌اند برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی صرفا صلح‌آمیز است. در کنار این مسائل، کنگره آمریکا با تصویب طرحی دوحزبی تحریم‌های انرژی و تسلیحاتی علیه ایران را بدون زمان انقضا دائمی کرده است. این طرح مورد حمایت سناتور‌هایی مانند جکی روزن و تیم اسکات قرار دارد و با فشار‌های لابی قدرتمند آیپک (لابی صهیونیستی آمریکا) همراه بوده است.
احمدی در‌این‌باره می‌گوید: «لابی صهیونیست‌ها در آمریکا یک لابی بسیار قوی و پررنگ است و ارتباطی به احزاب سیاسی ندارد. هر دو حزب جمهوری‌خواه و دموکرات در عمل گوش به فرمان لابی‌های صهیونیستی هستند و ترامپ نیز یکی از نزدیک‌ترین افراد به صهیونیست‌ها محسوب می‌شود».
فشار‌ها و ملاحظات اسرائیل؛ شکاف تاکتیکی، نه راهبردی
موضوع ایران به‌شدت در دستور کار مقامات رژیم صهیونیستی نیز قرار دارد. ران درمر، وزیر راهبردی اسرائیل و دیوید بارنیه، رئیس موساد، در دیدار‌های اخیر با مقامات آمریکایی نگرانی خود را از احتمال توافق با ایران بدون ملاحظات امنیتی اسرائیل ابراز کرده‌اند. رسانه «تایمز اسرائیل» گزارش داده این مذاکرات پرتنش بوده و نگرانی‌ها از امکان توافقی که اسرائیل را نادیده بگیرد، بالاست.
با این حال، احمدی تأکید می‌کند نباید گمان کرد اختلاف جدی بین آمریکا و اسرائیل درباره ایران وجود دارد: «ممکن است در تاکتیک‌ها دچار اختلاف شوند یا تقسیم کار کنند، اما در دشمنی با جمهوری اسلامی ایران هیچ‌گونه اختلاف راهبردی ندارند».
چشم‌انداز توافق موقت؛ واقعیت یا بازی رسانه‌ای؟
احمدی معتقد است که با توجه به نیاز دونالد ترامپ برای کسب حداقل یک دستاورد در سیاست خارجی در آینده نزدیک، ممکن است یک توافق موقت و مقطعی حاصل شود. اما او هشدار می‌دهد که هنوز روشن نیست این توافق منافع واقعی دو کشور را تأمین خواهد کرد یا صرفا یک بازی رسانه‌ای برای کسب امتیاز سیاسی است.
او گفت: «ما معتقدیم برجام برای‌مان خسارت محض بود و اکنون هم اگر بخواهیم با آمریکا توافق کنیم، باید امتیازاتی بیشتر از برجام بگیریم و کمتر از آن را نمی‌پذیریم».
احمدی همچنین بیان کرد که هنوز مذاکرات وارد جزئیات نشده و معمولا اختلافات اصلی در همین مرحله بروز می‌کند، بنابراین پیش‌بینی دقیق درباره مفاد توافق احتمالی دشوار است.
نقش روسیه و چین؛ بازیگران میانجی و تأثیرگذار
در‌این‌میان روسیه و چین نیز نقش فعال در حمایت از روند مذاکرات دارند. میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی وین، اعلام کرده است که روسیه به همراه چین و ایران در حال مشورت هستند و در صورت درخواست طرفین آماده کمک برای دستیابی به توافق هسته‌ای است. البته تاکنون درخواستی رسمی دریافت نشده است. این همکاری سه‌جانبه بین تهران، مسکو و پکن می‌تواند به‌عنوان یک عامل مهم در متعادل‌سازی فشار‌ها و پیشبرد مذاکرات عمل کند، اما همچنان نیازمند تعامل و توافق میان تهران و واشنگتن است.
ابهامات و ضرورت حفظ خونسردی
با وجود پیشرفت‌های نسبی، همچنان اختلافات بنیادین درباره حقوق هسته‌ای ایران و شرایط رفع تحریم‌ها پابرجاست. ایران بر لغو کامل تحریم‌ها و حفظ حقوق هسته‌ای تأکید دارد، در‌حالی‌که آمریکا خواستار محدودیت‌های بیشتری است که عملا حق غنی‌سازی را به چالش می‌کشد. احمدی تأکید می‌کند که اگر توافقی حاصل شود، احتمالا موقتی و مقطعی خواهد بود و دوام آن محل سؤال است. همچنین فشار‌های داخلی آمریکا، لابی‌های صهیونیستی و نگرانی‌های منطقه‌ای اسرائیل، همه پیچیدگی‌های مسیر دستیابی به توافق پایدار را افزایش داده‌اند؛ بنابراین حفظ فضایی آرام و پرهیز از هیاهوی رسانه‌ای برای مذاکرات ضروری است تا فرصتی برای دستیابی به توافقی برای همه طرف‌ها فراهم شود، زیرا مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا، در‌حالی‌که امید‌هایی برای توافق موقت و مقطعی وجود دارد، همچنان در پیچ‌وخم اختلافات اساسی و فشار‌های سیاسی داخلی و منطقه‌ای قرار دارد. از یک سو، ایران بر حفظ حقوق هسته‌ای و لغو کامل تحریم‌ها تأکید دارد و از سوی دیگر، آمریکا با زیاده‌خواهی‌ها و خواست‌های سخت‌گیرانه، شرایط دشواری را برای توافق گذاشته است. در‌این‌میان فشار‌های لابی‌های قدرتمند صهیونیستی و نگرانی‌های امنیتی منطقه‌ای نیز، فضای گفت‌و‌گو‌ها را پیچیده‌تر کرده است. به‌همین‌دلیل پیش‌بینی آینده مذاکرات دشوار است و دستیابی به توافقی پایدار و همه‌جانبه، نیازمند صبوری، انعطاف و گفت‌و‌گو‌های صریح است.
