در روزنو بخوانید
هر آنچه باید از کلیسای وانک اصفهان دانست
روزنو :روزنو – هدی کاشانیان: کلیسای وانک اصفهان (به معنی کلیسای نجات‌دهنده مقدس) یکی از مشهورترین و زیباترین کلیساهای ایران و از نمادهای مهم محله ارامنه (جلفا) در اصفهان است. این کلیسا نه تنها از نظر معماری و هنری بلکه از نظر تاریخی، فرهنگی و مذهبی اهمیت فراوانی دارد.
معرفی کلیسای وانک اصفهان
کلیسای وانک را ارامنه مهاجر در دوره شاه عباس صفوی ساخته‌اند. البته شکل اولیه آن با بنای امروزی متفاوت بوده است. در ابتدا این کلیسا تنها کاربردی مذهبی برای مسیحیان داشت. اما امروزه بیشترین توجه به بعد تاریخی و جاذبه فرهنگی کلیسا جذب می‌شود.
کلیسای وانک بزرگ‌ترین و معروف‌ترین کلیسای ایران به شمار می‌رود و هم‌چنان کلیسای جامع ارامنه اصفهان است. این کلیسا با نام «آمناپرکیچ» نیز درجهان شناخته می‌شود و یکی از ۱۳ کلیسای باقی‌مانده در محله جلفای اصفهان از قرن ۱۷ میلادی است. وانک در زبان ارمنی به‌معنای صومعه است.
تاریخچه کلیسای وانک اصفهان
برای درک تاریخچه کلیسای وانک اصفهان باید اول گریزی به تاریخچه محله جلفا بزنیم. در زمانی که شاه عباس دستور عقب‌نشینی در جنگ با عثمانی‌ها را داد، از ارمنستان گذشت و بخش‌های زیادی از مسیر پشت سرش را خراب می‌کرد تا عثمانی‌ها نتوانند بیشتر از حد خاصی پیشروی کنند. در این حین اما جان ارامنه‌ای که در مسیر تردد عثمانی‌ها بودند در خطر بود، برای همین شاه عباس آن‌ها را به ایران آورد و در محله جلفا به آن‌ها پناه داد. با سکونت ارامنه در محله جلفا، کم‌کم بناها و سازه‌های مختلفی از جمله مکان‌های مذهبی در این محله ساخته شد. ارمنستانی‌ها توانستند تا قرن 17 میلادی 24 کلیسای مختلف در محله جلفا بسازند اما حالا فقط 13 کلیسا در این محله باقی مانده و بقیه تخریب شده‌اند.
در گذشته در محله جلفا کلیسایی در قسمت جنوبی کلیسای وانک امروزی ساخته شده بود که به آن کلیسای هاکوب می‌گویند. ارمنی‌ها از این کلیسا به مدت 50 سال برای انجام اعمال دینی و آموزش کشیش‌ها استفاده می‌کردند. کلیسای هاکوب را می‌توان سنگ بنای کلیسای وانک امروزی دانست. از سال 1655 ساخت‌وساز کلیسای جدید وانک آغاز شد و طی 10 سال و در سال 1664 میلادی، تمام قسمت‌های آن را ساختند. از سال 1905 به بعد نیز توسعه بنای ساختمان کلیسای وانک اصفهان از سرگرفته شد و ساختمان‌های جدیدی را پیرامون آن بنا کردند.
معماری کلیسای وانک اصفهان
معماری کلیسای وانک ترکیبی از سبک‌های ایرانی و ارمنی است. این کلیسا در محوطه‌ای با مساحت حدودی ۸۷۰۰ متر مربع قرار گرفته است که نزدیک به ۴۰۰۰ متر مربع از این مساحت را ساختمان‌ها و بقیه را باغ وانک و فضای سبز مجموعه تشکیل می‌دهند. نمای بیرونی کلیسا از آجر ساخته شده و دارای گنبدی بزرگ و برج ناقوس است. بر فراز سردر ورودی کلیسا نقاشی فضای داخلی دِیر به چشم می‌خورد که با کاشی‌های لاجوردی و خاکستری تزیین شده است. بالای این نگاره به زبان ارمنی جمله زیر را نوشته‌اند: «دیر ناجی همگان، محلی برای راهبان». دیوار‌های داخلی کلیسا با نقاشی‌های زیبای دیواری و طلاکاری‌ها تزیین شده است. این نقاشی‌ها صحنه‌هایی از کتاب مقدس، داستان‌های ارامنه و تصاویر سنتی ایرانی را به تصویر می‌کشند.
گنبد کلیسای وانک در اصفهان
یکی از بخش‌‌هایی که در کلیسای وانک اصفهان توجه گردشگران را به خود جلب خواهد کرد گنبد آن است که این کلیسا دارای دو گنبد بوده که گنبد کوچک در بالای محل قرار گرفتن مردم و گنبد بزرگ در بالای محراب کلیسا واقع شده است. گنبد اصلی این کلیسا به شکل دایره بوده و مانند گنبدهای مساجد طراحی و ساخته شده است.
بخش بیرونی گنبد از آجر ساخته شده اما نمای داخلی آن زیبایی منحصر به فردی دارد و رنگ آن لاجوردی بوده و با تصاویر و تزئینات مذهبی پوشانده شده است. هشت پنجره در اطراف این گنبد قرار گرفته‌اند و فاصله میان آن‌ها تشکیل شده از تصاویر خاصی هستند.
بخش‌های مختلف کلیسای وانک اصفهان
· سالن اصلی
سالن اصلی کلیسا دارای سقف بلند و گنبدی است که با نقاشی‌ها و تزیینات زیبا پوشیده شده است. در این سالن مراسم مذهبی و عبادات برگزار می‌شود.
· برج ناقوس
برج ناقوس کلیسا دارای سه طبقه است و در طبقه بالایی آن ناقوس‌های کلیسا قرار دارند که در مراسم مذهبی به صدا در می‌آیند. بر فراز این برج درست زیر طبقه سوم ساعتی غول‌پیکر با وزنی حدود ۳۰۰ کیلوگرم جا خوش کرده و گذر زمان را به معرض نمایش می‌گذارد. جالب است بدانید برج ناقوس کلیسای وانک در همان ابتدای ساخت کلیسا ساخته نشده و ۳۸ سال پس از ساخت بنای کلیسا، توسط ماردیس هونتانیان ساخته شده است.
· کتابخانه و موزه
کلیسای وانک دارای کتابخانه‌ای بزرگ است که مجموعه‌ای از کتاب‌ها و نسخه‌های خطی قدیمی را در بر دارد. این کتابخانه در بخش شمالی کلیسا قرار گرفته و در سال ۱۸۸۴ توسط خلیفه وقت هوهاننس سورنیان راه اندازی شده و هدف از تاسیس آن، حفظ کتاب‌های با ارزش ارامنه بوده است. علاوه‌بر کتب ارامنه آثار تاریخی دیگری نیز به زبان فارسی، انگلیسی و سایر زبان‌ها در این کتابخانه وجود دارد و مجموع‌شان به بیش از ۳۰ هزار نسخه می‌رسد. همچنین موزه کلیسا اشیاء تاریخی، آثار هنری، لباس‌های سنتی و اسناد مربوط به تاریخ ارامنه جلفا را به نمایش می‌گذارد.
· حیاط کلیسا
حیاط کلیسا دارای فضای سبز و درختان زیبا است که آرامش خاصی به محیط کلیسا می‌بخشد.
· مجسمه های کلیسا
مجسمه‌های نصب شده در محوطه کلیسا هم یکی از آن چیزهایی است که توجه بسیاری از گردشگران را به خود جذب می‌کنند. این مجسمه‌ها یابودی از مشاهیر ارمنی بوده و به صورت نیم‌تنه ساخته شده‌اند. از جمله تندیس‌های این کلیسا می‌توان به تندیس «مسروپ ماشتوتس» که الفبای ارمنی را اختراع کرد یا «خاچاطور کساراتسی» که اسقف اعظم ارمنی‌ها هست، اشاره کرد. مجسمه‌های ورودی کلیسای وانک را شخصی به نام زاون آیوازیان طراحی کرده است.
جالب‌ترین مجسمه این کلیسا، مربوط به مجسمه‌ایست که عبا به تن کرده و چندین کتاب مختلف در دست دارد و در میدان روبروی کلیسا ساخته شده است. این مجسمه یادبودی از خاچاطور کساراتسی است که او را به‌عنوان موسس چاپخانه کلیسای وانک می‌شناسند.
بنای یادبود شهدای نژادکشی ارامنه
در محوطه کلیسای وانک و در قسمت شمال غربی کلیسا سازه‌ای با معماری خاص به چشم می‌خورد. این بنا در سال ۱۹۷۵ میلادی، در شصتمین سالگرد نسل کشی ارامنه به دست عثمانیان ساخته شد. این بنا مربع شکل است و از چهار ستون تشکیل شده که در بالا به هم وصل شده‌اند. مهندس طراح، آلبرت آجمیان، با هدف فرهنگ‌سازی برای نسل‌های بعدی ارامنه مهاجر و به‌منظور زنده نگه‌داشتن یاد کشته‌شدگان، این اثر را خلق کرده است. هر سال در تاریخ ۲۴ آوریل در این محل مراسم یادبود با حضور ارامنه اصفهان برگزار می‌شود.
نوشته روی تار مو در کلیسای وانک اصفهان
تارموی معروف کلیسای وانک که آوازه زیادی دارد و از معروف‌ترین آثار موزه این کلیساست. این تار مو متلعق به دختری ۱۸ ساله است و شهرت آن به‌خاطر جمله‌ای است که در دل خود دارد. خالق این اثر بی‌همتا هنرمندی ارمنی به نام «واهرام هاکوپیان» بود که با قلمی از الماس در سال ۱۹۷۴ میلادی چنین اثر فوق‌العاده‌ای را خلق کرد. واهرام هاکوپیان اثر بی‌نظیر خود را یک سال بعد یعنی سال ۱۹۷۵ به کلیسا هدیه داده است. تارموی دختر ۱۸ ساله حاوی جمله‌ای از تورات بوده و روی آن نوشته شده است: «به‌جهت دانستن حکمت و عدل و برای فهمیدن کلمات فطانت»
البته همان طور که می‌دانید جمله بالا فوق‌العاده ریز نوشته شده و با چشم غیرمسلح نمی‌توان آن را دید. بنابراین برای دیدن آن به یک میکروسکوپ نیاز بود.
دسترسی و بازدید کلیسای وانک اصفهان
کلیسای وانک همه روزه صبح‌ها از ساعت ۸:۳۰ تا ۱:۳۰ ظهر و بعدازظهرها از ساعت ۱۶ تا ۱۸:۳۰ دقیقه به‌روی همه مردم باز است. برای بازدید از کلیسا لازم است از بلیط‌فروشی درب کلیسا بلیط خریداری کنید.
بدیهی است این مقدار در آینده ممکن است تغییر کرده و کمتر یا بیشتر شود. خوشبختانه برای بازدید از کلیسا محدودیت زمانی در نظر گرفته نشده و می‌توانید تا زمانی که کلیسا باز است در کلیسا مانده و از تماشای جاذبه‌های آن لذت ببرید.
نکته‌ای که قبل از رفتن و بازدید از کلیسای وانک باید به آن توجه داشته باشید، این است که کلیسای وانک در تعطیلی‌های رسمی، روز اول نوروز و مناسبت‌های معروف ارامنه تعطیل است. بنابراین برای بازدید از کلیسا حتما به این موضوع توجه داشته باشید. پیشنهاد علی بابا این است که قبل از رفتن به کلیسا برای اطلاع از وضعیت باز یا بسته‌بودن آن و همچنین قیمت بلیط ورودی با شماره ۰۳۱۳۶۲۴۳۴۷۱ تماس حاصل کرده یا به سایت رسمی کلیسای وانک به نشانی vank.ir سر بزنید.
