بیماری زونا چیست و راه‌های درمان آن کدامند؟

بیماری زونا چیست؟

مریضی زونا یک عفونت ویروسی است که عصب و پوست اطراف آن را به شکل راش‌های دردناک تحت تاثیر قرار می‌دهد. برای اولین‌بار این ویروس به شکل بیماری آبله‌ مرغان بروز می‌کند و پس از بهبودی کامل در سلول‌های عصبی برای سال‌های زیادی خاموش باقی می‌ماند و دوباره به شکل زونا فعال می‌شود. شروع راش زونا به صورت دسته‌ای از برجستگی‌های کوچک است که با پوست اطراف متفاوت خواهد بود. این دانه‌های تاول‌دار در پوست‌های تیره به رنگ صورتی، خاکستری، بنفش یا قهوه‌ای دیده می‌شود اما در پوست‌های روشن‌تر به صورت برجستگی قرمز به‌نظر می‌رسد.

فصل بیماری زونا

بیماری زونا نوعی بیماری عفونی و ویروسی عصب و پوست اطراف آن است که به علت فعالیت مجدد ویروس آبله ‌مرغان یعنی واریسلا زوستر بروز پیدا می‌کند. شاید در کودکی درگیر بیماری آبله ‌مرغان شده باشید، این بیماری بسیار واگیردار است و شاید برخی از بزرگسالان نیز درگیر این ویروس شوند. به نظر می‌رسد اشخاصی که در سن کم آبله ‌مرغان گرفته‌اند با احتمال کمتری به این عارضه مبتلا خواهند شد. وقتی شخصی آبله ‌مرغان بگیرد ممکن است پس از بهبودی، این ویروس به‌صورت نهفته در سلول‌های عصبی ستون فقرات او باقی بماند و پس از گذشت سال‌ها با فعال شدن، شخص را به بیماری زونا مبتلا کند.

دلایل بیماری زونا

واریسلا زوستر عامل اصلی آبله مرغان و زونا است. وقتی بدن انسان در معرض این ویروس قرار دارد، این ویروس زخم درست می‌کند آن‌ها را گسترش می‌دهد که خارش دار است و آبله مرغان نام دارد سپس آن‌ها وارد نورون‌ها می‌شوند و بعد از چند سال یا حتی چند دهه بعد، ظاهر می‌شوند. دانشمندان هنوز نمی‌دانند که آیا دلیل این بیماری واکنشی به خاطر ضعف ایمنی مربوط به عفونت در سن شما است یا خیر. واریسلا بخشی از یک گروه از باکتری‌ها به نام هرپس است که شامل هرپس و تب خال تناسلی است بنابراین، به‌عنوان هرپس زوستر شناخته می‌شوند. اما ویروسی که باعث آبله مرغان و زونا می‌شود ویروسی نیست که باعث هرپس یا تب خال تناسلی ( عفونت مقاربتی) می‌شود.

علائم زونا

علائم و نشانه‌های زونا معمولاً تنها بخش کوچکی از یک طرف بدن فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این علائم و نشانه‌ها عبارتند از:

·        درد، سوزش، بی‌حسی یا مور مور شدن

·        حساسیت به لمس

·        ضایعه‌ای قرمز که چند روز پس از درد شروع می‌شود (جوش‌های تاول مانند)

·        تاول‌های حاوی مایع که پاره شده و به صورت دلمه بسته در می‌آید.

·        خارش

بعضی افراد نیز علائم زیر را تجربه می‌کنند:

·        تب

·        سردرد

·        حساسیت به نور

·        خستگی

درد معمولاً اولین نشانه‌‌ زونا است و برای برخی می‌تواند شدید باشد و برخی دیگر درد را بدون هر گونه ضایعه‌ای تجربه می‌کنند، با توجه به این که کدام مناطق در زونا درگیر شوند، ممکن است با علائم مشکلاتی نظیر بیماری‌های قلبی، ریوی یا کلیوی اشتباه گرفته شود. ضایعات زونا به طور شایع به صورت تاول‌های خطی در سمت چپ یا راست تنه ایجاد می‌شوند و گاهی اوقات این ضایعات در اطراف یک چشم یا یک سمت از گردن یا صورت رخ می‌دهند.

بیماری زونا در نقاط مختلف بدن

زونا می‌تواند در نقاط مختلفی از بدن ایجاد شود:

·        زونا روی صورت

زونا معمولاً در یک طرف پشت یا قفسه سینه شما ایجاد می‌شود، اما همچنین می‌تواند باعث ایجاد بثورات در یک طرف صورت شما شود.

اگر بثورات نزدیک یا در گوش شما باشد، می‌تواند باعث عفونت شود یا حتی منجر به کاهش شنوایی، اختلالات تعادل و ضعف عضلات صورت شود.

زونا داخل دهان می‌تواند بسیار دردناک باشد و ممکن است غذا خوردن را سخت کند و حتی بر حس چشایی تاثیر بگذارد.

زونا پوست سر نیز می‌ تواند باعث ایجاد حساسیت در هنگام شانه زدن شود.

در صورت عدم درمان، زونا روی پوست سر می‌تواند منجر به زخم دائمی شود.

·        زونا در چشم

زونا در داخل و اطراف چشم که تبخال چشم نامیده می‌شود، در حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد افراد مبتلا به زونا رخ می‌دهد.

بثورات تاولی ممکن است روی پلک‌ها، پیشانی و گاهی در نوک یا کنار بینی ظاهر شود.

مواردی مانند سوزش چشم، قرمزی و اشک ریزش، تورم و تاری دید نیز از علائم این بیماری محسوب می‌شوند.

پس از برطرف شدن بثورات، ممکن است به دلیل آسیب عصبی همچنان در چشم درد داشته باشید، اما این درد در نهایت در بیشتر افراد برطرف می شود.

در صورت عدم درمان، زونا در چشم می تواند منجر به مشکلات جدی از جمله از دست دادن بینایی طولانی مدت و زخم دائمی ناشی از تورم قرنیه شود.

·        زونا در پشت بدن

در حالی که بثورات زونا معمولاً در یک طرف خط کمر رخ می‌دهد، ممکن است نواری از تاول در یک طرف پشت یا پایین کمر ظاهر شود.

·        زونا روی باسن

زونا معمولاً فقط یک طرف بدن را درگیر می‌کند، بنابراین ممکن است زونا در باسن سمت راست وجود داشته باشد اما در سمت چپ نه.

مانند سایر نواحی بدن، زونا روی باسن ممکن است علائم اولیه مانند گزگز، خارش یا درد ایجاد کند. پس از چند روز، بثورات قرمز یا تاول ممکن است ایجاد شود.

در برخی افراد تنها درد بدون ایجاد بثورات پوستی احساس می‌شود.

راه‌های تشخیص بیماری زونا

یک پزشک معمولاً با کمی معاینه و بررسی سوابق بیمار و نشانه‌ها، می‌تواند به‌راحتی بیماری را تشخیص دهد. اگر شما بعضی علائم را دارید حتماً به پزشک مراجعه کنید. زونا اگر خفیف باشد، می‌توان ندیده گرفت ولی می‌تواند به‌سرعت حادتر شود، بنابراین بهتر است که درمان را زودتر شروع کنید.

پیشگیری از بیماری زونا

واکسن واریسلا زوستر می‌تواند از بیماری شدید و عوارض آن جلوگیری کند.

در واقع تزریق واکسن به این معنا نیست که قطعاً بیمار نمی‌شویم، بلکه احتمال ابتلا به این بیماری کاهش می‌یابد و اگر بیمار شویم علائم ما خفیف خواهد بود.

واکسن واریسلا زوستر برای همه افراد ۶۰ سال و بالاتر توصیه می‌شود.

اما چه کسانی نباید واکسن واریسلا زوستر را دریافت کنند:

·        زنان باردار یا شیرده

·        کسانی که در حال حاضر مبتلا به زونا هستند.

·        کسانی که سابقه آلرژی پس از واکسیناسیون داشته اند.

·        افراد مریض و دارای تب

·        افرادی که تا به حال به آبله مرغان مبتلا نشده اند.

علاوه بر واکسیناسیون، اقدامات زیر برای جلوگیری از انتشار ویروس توصیه می‌شود:

·        پوشاندن ضایعات پوستی

·        شستن مکرر دست‌ها

·        از دست زدن و خاراندن ضایعات خودداری کنید

·        عدم برقراری تماس با نوزادان نارس، آبله مرغان و افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند

درمان قطعی بیماری زونا

هیچگونه درمان خانگی برای زونا وجود ندارد، اما یک سری از اقدامات می‌تواند به بهبودی پوست کمک کند.

·        منطقه‌‌ی آسیب دیده را تمیز، خشک و تا حد امکان در معرض هوا قرار دهید.

·        ممکن است خارش‌ها افزایش یابند، اما هرگز آن‌ها را نخارانید و تاول‌ها را خراش ندهید.

·        از پزشک خود درباره‌‌ی کرم‌ها یا سایر مواد کمک‌کننده به کاهش خارش سوال کنید.

·        طب سوزنی و سایر درمان‌های کمک‌کننده، ممکن است مفید باشد، اما قبل از هر اقدامی با پزشک خود مشورت کنید.

ممکن است پزشک جهت کنترل عفونت، تسریع بهبودی، از بین بردن التهاب و کاهش درد داروهایی تجویز کند، از جمله:

داروهای مناسب بیماری زونا

ممکن است این داروها سرعت پیشرفت ضایعات زونا را کاهش دهند، بالخصوص اگر طی ۷۲ ساعت اولیه‌‌ پس از بروز علائم، مصرف شوند، همچنین شانس بروز عوارض را کم می‌کنند. این داروها عبارتند از:

·        قرص آسیکلوویر یا اشکال دیگر این دارو

·        فامسیکلوویر

·        والاسیکلوویر

·        داروی گاباپنتین

در صورت تجویز هر یک از داروهای فوق توسط پزشک، در مورد عوارض جانبی آن سوال کنید. زونا باعث التهاب و درد می‌شود و پزشک می‌تواند داروهای مسکن زیر را پیشنهاد کند:

·        استامینوفن

·        ایبوپروفن

·        ناپروکسن

·        پرگابالین

این داروها می‌توانند به برطرف کردن دردهای عصبی بعد از درمان کت حتی با بهبودی کامل تاول‌ها ممکن است وجود داشته باشد، کمک کنند. در صورت وجود هرگونه درد بعد از برطرف شدن تاول‌ها و بهبودی التهاب، ممکن است پزشک اقدامات زیر را توصیه کند:

·        کرم کاپسیدین: از مصرف آن در داخل یا اطراف چشم خودداری نمایی.

·        داروهای بی‌حسی: برای کاهش درد می‌توان از لیدوکائین استفاده کرد، که در فرم‌های مختلف مانند کرم، لوسیون، برچسب، پودر و اسپری در دسترس است.

·        آنتی‌بیوتیک‌ها: در صورت آلودگی پوست و ضایعات به عفونت باکتریایی به آنتی‌بیوتیک نیاز است، در غیر این صورت آنتی‌بیوتیک کمک‌کننده نخواهد بود.

·        داروهای ضدافسردگی سه حلقه‌ای: بسیاری از داروها در این دسته ممکن است به کاهش درد ایجاد شده پس از بهبودی کمک کنند، مانند آمی تریپتیلین، دزیپرامین (نورپرامین) و نورتریپتیلین. در صورت بروز هرگونه افسردگی همراه با زونا، این داروها کمک‌کننده هستند.

درمان خانگی زونا

درمان زونا در منزل می‌تواند با رعایت مراقبت‌های پوستی و استفاده از تکنیک‌های طب سنتی مکمل صورت بگیرد. در ادامه، چند روش درمان خانگی زونا را آورده‌ایم که باعث تسکین موقت، کاهش خارش، سوزش و التهاب پوست می‌شوند:

·        کمپرس یخ یا حوله سرد روی منطقه مبتلا

·        ماساژ با اسانس‌های طبیعی مانند روغن نعناع، روغن آویشن، روغن چای درختی و روغن آلوئه ورا

·        کمپرس بابونه

·        حمام گرم با اضافه کردن نمک دریا