آپنه خواب چیست؟

تعریف آپنه خواب

آپنه خواب بیماری است که در آن، تنفس فرد در خواب دچار اختلال می‌شود. در این حالت بین دم و بازدم شخص تا چندین ثانیه فاصله افتاده و نفس کشیدن او، به صورت نامنظم انجام می‌شود. آپنه خواب با خروپف‌های بلندی همراه بوده و فرد از تنگی نفس یا سروصدا ناشی از آن، بیدار می‌شود. آپنه خواب به طور مکرر برای بیمار پیش می‌آید و از کیفیت خواب او می‌کاهد، در نتیجه فرد در طول روز دائماً احساس خستگی می‌کند.

انواع آپنه خواب

برای تشخیص و درمان بیماری آپنه خواب باید به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کرد تا نوع آپنه مشخص شود. انواع آپنه خواب در ذیل برای شما معرفی شدند:

·        آپنه‌ انسدادی خواب

آپنه تنفسی نوعی اختلال خواب است که در آن تنفس شما کم می‌شود یا حتی در خواب ممکن است متوقف شود. در برخی افراد ممکن است این اتفاق چندین بار در طول شب رخ دهد. آپنه‌ انسدادی خواب هنگامی رخ می‌دهد که مجاری هوایی فوقانی به صورتی ناقص یا کامل مسدود شود و موجب می‌شود که دیافراگم و عضلات قفسه سینه به سختی عمل کنند و هوا نیز به سختی وارد ریه شود.

·        آپنه خواب مرکزی

در آپنه مرکزی خواب، تنفس به طور منظم در طول خواب به دلیل عملکرد مغز مختل می‌شود و نه به این دلیل که نمی‌توانید نفس بکشید بلکه تلاشی برای نفس کشیدن نمی‌کنید. در واقع مغز به عضلات فرمان نمی‌دهد که عمل تنفس را انجام دهد این نوع آپنه خواب معمولاً به دنبال بیماری‌های جدی مانند آسیب به ساقه مغز ایجاد می‌سود. در نوزادان، آپنه خواب مرکزی باعث وقفه تنفس بیش‌تر از ۲۰ ثانیه می‌شود.

·        آپنه خواب ترکیبی

آپنه خواب ترکیبی که به آن آپنه خواب پیچیده نیز گفته می‌شود، ترکیبی از دو نوع آپنه خواب انسدادی (OSA) و مرکزی  (CSA) است. شخصی که آپنه ترکیبی دارد، گاهی به‌خاطر بسته‌شدن راه هوا نمی‌تواند نفس بکشد، و گاهی هم اصلاً تلاش نمی‌کند نفس بکشد چون مغزش فرمان تنفس نمی‌دهد.

علائم آپنه خواب چیست؟

علائم و نشانه‌های آپنه خواب انسدادی و مرکزی با هم تداخل دارند و گاهی اوقات تعیین نوع آن برای پزشک نیز دشوار می‌شود. به طور کلی، علائم متداول آپنه خواب شامل موارد زیر است:

·        برای مدتی تنفس متوقف می‌شود و به دنبال آن یک روند تنفسی همراه با سروصدا آغاز می‌شود

·        خروپف با صدای بلند

·        نفس‌نفس زدن در هنگام خواب

·        بیدار شدن با دهان خشک یا گلو درد

·        چندین بار در شب بیدار شدن برای ادرار کردن

·        سردرد صبحگاهی

·        مشکلات خواب (بی‌خوابی)

·        خواب‌آلودگی و خستگی بیش‌ازحد روزانه

·        مشکل تمرکز در هنگام بیداری

·        تحریک‌پذیری

·        سردرد

·        سوزش سردل

·        کاهش میل جنسی و اختلال نعوظ

عوامل آپنه خواب

آپنه خواب می‌تواند توسط عوامل مختلفی ایجاد شود، از جمله:

·        پیشگیری و درمان چاقی

·        لوزه های بزرگ یا آدنوئید

·        تنگ شدن راه هوایی به دلیل یک ناهنجاری ساختاری

·        سیگار کشیدن

·        مصرف الکل

·        بعضی داروها

·        اختلالات خواب مانند نارکولپسی

تشخیص آپنه خواب

این‌که از کجا بدانیم آپنه خواب داریم، نیاز به بررسی‌های پزشکی و آزمایش‌های تخصصی دارد. پزشک معمولاً بر اساس علائم بیمار، سوابق پزشکی و انجام آزمایش‌هایی مانند پلی‌سومنوگرافی (تست خواب) این اختلال را شناسایی می‌کند. روش‌های رایج تشخیص آپنه خواب عبارتند از:

·        پلی‌سومنوگرافی

این آزمایش در مراکز خواب انجام می‌شود و فعالیت مغزی، حرکات چشم، میزان اکسیژن خون، ضربان قلب و الگوی تنفس بیمار را در طول خواب ثبت می‌کند.

·        آزمایش خواب خانگی

برای برخی بیماران، پزشک ممکن است دستگاهی برای اندازه‌گیری میزان اکسیژن، ضربان قلب و الگوی تنفس برای تست آپنه خواب در خانه تجویز کند.

·        بررسی راه‌های هوایی

پزشک ممکن است از روش‌هایی مانند برونکوسکوپی، آندوسکوپی و تصویربرداری برای بررسی انسدادهای احتمالی در راه‌های هوایی استفاده کند.

درمان آپنه خواب

از روش‌های بهبود آپنه خواب، روش مکانیکی است که در آن از یک ماسک اکسیژن در زمان خواب استفاده کرده تا جریان هوا مثبتی ایجاد کنند. هرچند که استفاده نادرست و کنار گذاشتن PAP باعث برگشت آپنه خواب می‌شود. از دستگاه‌های مخصوص این کار می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

·        Auto Bi-Level pap یا CPAP

·        Adaptive Servo-Ventilation

·        Auto CPAP

·        PAP Bi-Level

دیگر راهکارهای درمان این بیماری به شرح زیر است:

• دستگاه جلو آورنده فک پایین: این دستگاه مخصوص افراد با آپنه متوسط بوده و فک پایین را جلو می‌آورند تا از انسداد مسیر هوایی جلوگیری کنند.
• محرک عصب هیپوگلوسال: این دستگاه در زیر پوست در گردن و بین دو دنده قرار گرفته و از فاصله دور روشن و خاموش می‌شود. با هر نفس، عصب هیپوگلوسال تحریک شده و زبان از مجرای تنفسی جدا شده تا مسیر هوا باز شود.
• جراحی: عمل‌های جراحی مخصوص افرادی بوده که بافت زیاد و بد شکلی دارند که باعث ایجاد آپنه در آن‌ها می‌شود. در این روش، عمل‌های مختلفی مانند جراحی بینی، جلو آوردن فک پایین یا بالا، برداشتن لوزه، سومنوپلاستی و… انجام می‌شود.
• دستگاه ونتیلاتور انطباقی: این دستگاه نحوه تنفس شما را متوجه شده و در حافظه خود ذخیره می‌کند. بعد از به خواب رفتن شما، از فشار هوا برای جلوگیری از وقفه در تنفس شما استفاده می‌کند.

 درمان خانگی آپنه خواب

اگر آپنه با بیماری‌های زمینه‌ای همراه باشد، ابتدا باید آن‌ها را درمان کنید. اما می‌توان چند روش محافظه کارانه را برای درمان این بیماری به کار برد.

·        کاهش وزن: افراد دارای اضافه وزن می‌توانند از کاهش وزن سود ببرند. حتی کاهش ۱۰ درصدی وزن هم می‌تواند تعداد آپنه را در اکثر بیماران کاهش دهد.

·        ترک مصرف الکل: افراد مبتلا به آپنه انسدادی باید از مصرف الکل و برخی قرص‌های خواب آور خودداری کنند، چون احتمال افتادگی مسیر هوایی در طول خواب و طولانی شدن دوره‌های آپنه را افزایش می‌دهد.

·        عدم استفاده از سیگار و دخانیات:

·        خوابیدن به پهلو: در برخی از بیماران مبتلا به آپنه انسدادی خفیف، وقفه‌های تنفسی تنها زمانی رخ می‌دهد که به پشت می‌خوابند. در چنین مواردی، استفاده از یک بالش گوه‌ای یا سایر وسایلی که به آن‌ها کمک می‌کند به پهلو بخوابند، کمک کننده است.

·        ورزش: ورزش منظم می‌تواند به کاهش علائم آپنه انسدادی خواب حتی بدون کاهش وزن کمک کند. سعی کنید در بیشتر روزهای هفته 30 دقیقه فعالیت متوسط داشته باشید، مانند پیاده روی سریع.

·        مصرف داروهای گیاهی: طب سنتی می‌تواند در این مورد به شما کمک کند. مصرف موادی مانند سیر، زنجبیل، دارچین، رازیانه، سنبل، نعنا، مصرف روزانه عسل، عصاره تخم کدو، دمنوش بهار نارنج، دمنوش سنبل الطیب و… می‌تواند موثر باشد.

ارتباط آپنه خواب با بیماری‌های قلبی

از آنجا که چاقی یکی از عوامل موثر در ایجاد آپنه خواب است و همچنین یکی از عوامل موثر در بیماری‌های قلبی عروقی، چاقی بالاتنه و اضافه وزن است. چاقی نسبت مستقیمی با آپنه خواب و بیماری‌‌های قلبی عروقی دارند. همچنین از آنجا که در آپنه خواب تعداد تنفس‌ها کم و زیاد می‌شود و نظم آن‌ها از بین می‌رود، در نتیجه اکسیژن‌رسانی به بدن دچار نوسان شده و تعداد ضربان بیشتر قلب و خستگی قلب دور از انتظار نیست. بنابراین نه‌تنها بر اثر چاقی، بلکه به دلیل ایجاد مشکل در تنفس نیز آپنه خواب و بیماری های قلبی به یکدیگر مربوط هستند.