عمیق‌ترین شکاف فرونشست زمین کشور در کدام استان قرار دارد؟
روزنو :رئیس بخش زلزله‌شناسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، گفت: بزرگ‌ترین شکاف فرونشست زمین از نظر عمق در خراسان رضوی و در شهرستان نیشابور شناسایی شده است.
علی بیت‌اللهی، زیرساخت‌های حیاتی مانند خطوط ریلی و لوله‌های گاز اشاره کرد و افزود: این مستحدثات نیز تحت تأثیر پدیده فرونشست قرار دارند و باید تدابیر لازم برای حفظ و نگهداری آنها اتخاذ شود.
وی همچنین با اشاره به سیمای ناخوشایند فرونشست در خراسان رضوی خاطرنشان کرد: این استان با وسیع‌ترین پهنه‌های فرونشستی در میان تمامی استان‌های کشور مواجه است. این وضعیت به ویژه در شهر‌های پرجمعیت استان که هم کشاورزی و هم برداشت آب و وسعت زمین زیادی دارند، به وضوح مشاهده می‌شود؛ این پدیده به همین دلیل در این شهر‌ها رخ می‌دهد.
نیاز به عزم مدیریتی در سطوح بالا بر تخصیص اعتبارات لازم مقابله با فرونشست
رئیس بخش زلزله‌شناسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، به تفاوت در سطح حساسیت نسبت به پدیده فرونشست زمین بین استان‌های مختلف اشاره کرد و تصریح کرد: گرچه در استان‌هایی مانند اصفهان که در آنها حساسیت بالایی نسبت به این پدیده وجود دارد و جلسات استانی متعددی در این زمینه برگزار می‌شود، اما در خراسان رضوی با وجود وسعت و خطر بالای فرونشست، حساسیت مسئولان به این موضوع کمتر است.
بیت‌اللهی اظهار کرد: با توجه به اعداد بالای ۲۰ سانتیمتر فرونشست زمین سالانه در خراسان رضوی، به نظر می‌رسد که حساسیت مسئولان استان نسبت به این پدیده کافی نیست؛ فرونشست زمین موجب شده که خطوط ریلی، لوله‌های گاز و زیرساخت‌های متعددی در معرض خطر قرار بگیرند و این وضعیت باید به صورت جدی مورد توجه قرار گیرد.
رئیس بخش زلزله‌شناسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، با تأکید بر اینکه پدیده فرونشست زمین قطعاً قابل کنترل است، به تجربیات موفقی که در سطح جهانی برای مدیریت این بحران وجود دارد، اشاره و بیان کرد: آزمون‌ها و تجربیات موفق در دنیا برای کنترل فرونشست منتشر شده و به صورت گزارش‌های فنی در دسترس هستند.
وی خاطرنشان کرد: اگر میزان کمتری آب از منابع زیرزمینی استحصال شود و یا در فصولی مانند زمستان و پاییز که نیاز به آب کشاورزی کمتر است، آب‌های روان را در لایه‌های زمین نفوذ دهیم، می‌توانیم با تغذیه مصنوعی سطح آب زیرزمینی را افزایش دهیم و از فرونشست زمین جلوگیری کنیم.
بیت‌اللهی با اشاره به اینکه گرچه در برخی مواقع به هزینه‌های قابل توجه و دستگاه‌های خاصی نیاز است، اما این اقدامات در واقع جزو ساده‌ترین امور اجرایی هستند که به راحتی در کشور قابل انجام است، افزود: ما در تمامی استان‌های کشور دانش و تخصص لازم را داریم. تنها چیزی که نیاز است، عزم مدیریتی در سطوح بالا است که بتواند تصمیم‌گیری کند و اعتبارات لازم را تخصیص دهد.
وی بر لزوم اصلاح روش‌های آبیاری و کشاورزی تأکید کرد و گفت: باید فکر اساسی در این زمینه به عمل آید، چراکه اگر این کار انجام نشود، لطمه نخست بر کشاورزی و امنیت غذایی استان خواهد بود.
کمبود و افت شدید کیفیت آب، افزایش‌ای سی و شوری آب
رئیس بخش زلزله‌شناسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی توضیح داد: کمبود و افت شدید کیفیت آب، افزایش‌ای سی و شوری آب، همه از عوامل مؤثر در خارج شدن اراضی کشور از چرخه تولید هستند. در حال حاضر، راندمان محصولات در هکتار در کشور بیش از ۱۰ درصد کاهش یافته است.
بیت‌اللهی با بیان اینکه برای مقابله با فرونشست زمین و حفظ امنیت غذایی، نیاز به یک رویکرد جامع و همکاری بین نهاد‌های مختلف است، اظهار کرد: با استفاده از تکنولوژی‌های نوین در آبیاری و کشاورزی، می‌توان به بهبود راندمان تولید و کاهش تأثیرات منفی فرونشست کمک کرد.
وی با اشاره به اینکه تنها با همکاری و هم‌افزایی می‌توانیم با بحران فرونشست زمین مقابله کنیم و آینده‌ای پایدار برای نسل‌های آینده تضمین کنیم، افزود: این موضوع نیازمند یک رویکرد جامع و چندجانبه است که شامل اقدامات مدیریتی، فنی و اجتماعی برای حفظ منابع آب و جلوگیری از فرونشست زمین خواهد بود.
رئیس بخش زلزله‌شناسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی گفت: با توجه به شرایط بحرانی موجود، اتخاذ این رویکرد‌ها می‌تواند به کاهش آسیب‌های ناشی از فرونشست و بهبود وضعیت کشاورزی و زیرساخت‌ها در خراسان رضوی کمک کند.
خطوط ریلی و لوله‌های گاز تحت تأثیر پدیده فرونشست
بیت‌اللهی همچنین به زیرساخت‌های حیاتی مانند خطوط ریلی و لوله‌های گاز اشاره کرد و گفت: این مستحدثات نیز تحت تأثیر پدیده فرونشست قرار دارند و باید تدابیر لازم برای حفظ و نگهداری آنها اتخاذ شود.
رئیس بخش زلزله‌شناسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، افزود: زیر خط لوله گاز، زمین به تدریج در حال نشست است. این لوله‌ها تا حدی توان دارند و دیگر نمی‌توانند خم شوند و در نتیجه ممکن است گسیخته شوند. این وضعیت نشان دهنده خطرات جدی برای زیرساخت‌ها و امنیت انرژی در منطقه است.
بیت‌اللهی گفت: فرونشست زمین به خودی خود موجب وقوع زلزله نمی‌شود، زیرا زلزله‌های ایران معمولاً در عمق ۱۰ تا ۱۵ کیلومتری زمین شکل می‌گیرند، در حالی که فرونشست زمین در لایه‌های آبدار تا عمق ۱۰۰ تا ۲۰۰ متر بیشتر نیست.
وی با بیان اینکه خطر فرونشست و ارتباط آن با خطر زلزله در مناطق شهری که دچار فرونشست هستند، نگران‌کننده است، اظهار کرد: به دلیل پایین رفتن سطح زمین، ساختمان‌ها، دیوار‌ها و فونداسیون‌ها دچار ترک خوردگی می‌شوند که این یک امر کاملاً مورد انتظار است.
بیت‌اللهی ادامه داد: در چنین حالتی، مستحدثات و زیرساخت‌ها ضعیف می‌شوند. اگر در این مناطق که ساختمان‌ها به دلیل فرونشست زمین ترک خورده و ضعیف شده‌اند، یک زلزله متوسط هم رخ دهد، می‌تواند هراس‌انگیز باشد و خرابی‌های گسترده‌ای به بار آورد؛ به عبارت دیگر، فرونشست زمین آسیب‌پذیری و ریسک زلزله را شدیدتر می‌کند، اما نمی‌تواند عامل به وجود آوردن زلزله باشد.
وی به تأثیرات متقابل فرونشست زمین بر خرابی‌های زلزله اشاره و تأکید کرد: این اثرات بسیار مهم‌تر از آنچه به نظر می‌رسد، هستند؛ مهم‌تر از این تأثیر متقابل، خرابی‌های بیشتری است که فرونشست می‌تواند بر زلزله بگذارد.
مساحت پهنه‌های فرونشستی خراسان رضوی ۵ برابر بیشتر از استان اصفهان
بیت‌اللهی با بیان اینکه این پدیده مانند زلزله نیست که ناگهانی و به صورت مخرب ظاهر شود، بلکه فرونشست به تدریج اثر خود را می‌گذارد، پیش‌بینی کرد: آثار تخریبی فرونشست در کل نواحی دچار این پدیده، در ۵ تا ۱۰ سال آینده خود را نمایان خواهد کرد.
رئیس بخش زلزله‌شناسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، با تأکید بر اینکه کنترل مخاطرات ناشی از فرونشست در دستان ماست، تصریح کرد: می‌توانیم این روند را کنترل کنیم و جلوی آن را بگیریم.
وی به تجربیات قبلی اشاره کرد و گفت: از سال ۱۳۷۷ که با این پدیده در دشت فامنین همدان مواجه شدیم، انتظار داریم که مسئولان استانی و شهری خراسان رضوی توجه و حساسیت بیشتری به این موضوع داشته باشند.
بیت‌اللهی خاطرنشان کرد: گرچه مساحت پهنه‌های فرونشستی در خراسان رضوی ۵ برابر بیشتر از پهنای فرونشست استان اصفهان است، اما با توجه به اینکه شهر مشهد نیز تحت تأثیر فرونشست قرار دارد حساسیت‌هایی که در آنجا وجود دارد، در این استان قابل مشاهده نیست.
انتقال آب از دریا پاسخگوی نیاز خراسان نیست
رئیس بخش زلزله‌شناسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، همچنین با اشاره به برنامه‌ریزی‌های موجود برای انتقال آب از دریا با لوله تصریح کرد: اگرچه اعلام شده که آب را از دریا منتقل می‌کنند، اما هزینه‌های این کار سرسام‌آور است و این آب‌ها هیچ‌گاه نمی‌توانند پاسخگوی وسعت و جمعیت ۳۵ شهر در خراسان رضوی باشند.
وی خاطرنشان کرد: حتی اگر این آب کمک کند، فقط در حد تأمین نیاز‌های صنعتی و مهم خواهد بود و نمی‌تواند مشکل فرونشست را حل کند.
