لبوبو نوشت افزار ایرانی را هم بلعید!

پیش از آنکه بازه زمانی فروش قابل توجه نوشت‌افزار در کشور آغاز شود، موج لبوبو در کشور به راه افتاد و پیش‌بینی می‌شد عمده تولیدات نوشت‌افزار در کشور و تم اصلی خرید در بازار‌های تهران و شهرستان‌ها به این عروسک چینی مربوط شود. جدای از این اتفاق سال‌هاست که در بین صحبت‌های مسئولان مدام این گزاره چرخیده است که باید کاراکتر‌های ایرانی در جریان بازار وارد شوند و بچه‌ها به جای تولیدات غربی و شرقی سراغ تولیدات ایرانی بروند، با این حال، علی‌رغم موج‌های ایرانی موقتی در بازار، هیچ‌گاه بازار دست ایرانی‌ها نبوده. با توجه به فصل نوشت‌افزار به سراغ یکی از کارشناسان این حوزه و مدیر سابق نمایشگاه ایران‌نوشت رفتیم. محمد یقینی، کارشناس ارشد مدیریت بازرگانی و عضو هیئت مدیره ایران‌نوشت؛ کسی که بازار نوشت‌افزار در ایران را در شرایط بحرانی می‌داند.

با توجه به اینکه سال گذشته شاهد حضور حداقلی شخصیت‌های انیمیشن ایرانی در بازار نوشت‌افزار بودیم، چرا به‌نظر می‌رسد امسال حضور این کاراکتر‌ها در بازار بسیار کمرنگ شده است؟ مشکل اصلی کجاست؟ آیا ناهماهنگی بین تولیدکنندگان انیمیشن و بازار وجود دارد، یا تولید شخصیت‌ها هزینه‌بر است؟ آیا مسأله به تبلیغات مربوط می‌شود؟

در مورد حضور کاراکتر‌های انیمیشن‌ها در حوزه نوشت‌افزار تفاوت آنچنانی بین امسال و سال‌های قبل وجود نداشته. قبل‌تر خیلی اتفاق عجیب غریب و محسوس و پررنگی در این حوزه وجود نداشت و الان هم تقریباً شرایط به همان شکل قبل است. نکته اصلی ماجرا هم به دو موضوع برمی‌گردد؛ یکی کمبود در تولید محتوا و تعداد اندک کاراکتر‌های ایرانی به نسبت ظرفیت بازار و میزان تولیداتی که بازار می‌خواهد و تنوعی که نیاز دارد و نکته دوم که البته اصلی‌ترین هم است اینکه کاراکتر‌ها حق مالکیت معنوی دارند و کسی نمی‌تواند از آنها بدون قاعده استفاده کند.

بنابراین، زمانی که شخصیتی مانند لبوبو یا هر شخصیت دیگری به یک‌باره در بازار ترند می‌شود و صد‌ها تولیدکننده در حوزه کودک از آن استفاده می‌کنند، دلیل اصلی این است که آن شخصیت قانون کپی‌رایت ندارد و هر کسی می‌تواند به صورت رایگان و برای منافع شخصی خود از آن استفاده کند. در حالی که شخصیت‌های ایرانی صاحب دارند و برای استفاده از آنها باید هزینه نسبتاً زیادی پرداخت شود.

علاوه بر این، مسیر‌های استفاده از شخصیت‌های ایرانی تسهیل نشده است. آژانس‌های تجاری‌سازی شخصیت یا همان مرچندایزینگ (Merchandising) وجود ندارند و صنعت مرچندایز (بازارپردازی) در داخل کشور شکل نگرفته و مشکل اصلی دقیقاً همین‌جاست.

وزیر از کنار گذاشته شدن کاغذ ایرانی از بازار صحبت می‌کنند، در حالی که برخی از فعالان این حوزه معتقدند هنوز هم این نوع کاغذ در بازار موجود است. با این اوصاف، وضعیت فعلی کاغذ ایرانی در بازار چگونه است؟

در دولت جدید، میزان تولید کاغذ ایرانی به شدت کاهش یافت؛ به گونه‌ای که امسال نتوانستند حتی ۱۰۰ درصد کتاب‌های درسی را با کاغذ ایرانی چاپ کنند و این میزان به ۵۰ درصد رسیده است.

نکته اصلی این است که از ابتدا، کاغذ‌های ایرانی هرگز برای تحریر مناسب نبودند. در واقع، هیچ نوشت‌افزار و دفتری با کاغذ ایرانی تولید نمی‌شد. قرار بر این بود که کارخانه‌های جدیدی مانند زاگرس یا کارخانه‌های اهواز که برای ستاد اجرایی فرمان امام بود، به روش شیمیایی، کاغذ تحریر سفید تولید کنند ووارد عرصه شوند تا این کاغذ‌ها در صنعت نوشت‌افزار قابل استفاده باشند. اما این اتفاق رخ نداد.

ما از ابتدا کاغذ سفید ایرانی نداشتیم؛ زیرا تنها کاغذ تولیدی از نوع مکانیکی یا با رنگ‌های نخودی بود و هیچ‌گاه برای استفاده در نوشت‌افزار و دفتر مناسب نبود. بنابراین، اکنون نسبت به گذشته تغییر چندانی رخ نداده است. درمجموع، میزان تولید همان کاغذ‌های مکانیکی نیز کاهش پیدا کرده، اما در هر صورت، از ابتدا در حوزه نوشت‌افزار از این کاغذ‌ها استفاده نمی‌شد.

با توجه به اینکه در نمایشگاه نوشت‌افزاری مانند «ایران‌نوشت»، دفاتری با قیمت ۵۰ هزار تومان عرضه می‌شوند، در حالی که همین دفاتر در بازار اصلی با قیمت ۷۰ هزار تومان به فروش می‌رسند، علت این تفاوت قیمت چیست؟ آیا این اختلاف قیمت به بازار ضربه نمی‌زند؟

قیمت‌های نمایشگاه با قیمت‌های بازار به این دلیل متفاوتند که تولیدکنندگان به صورت مستقیم محصولات خود را عرضه می‌کنند. این عرضه مستقیم، با هدف رعایت حال مخاطب و ارائه تخفیفات ویژه، باعث می‌شود که قیمت‌ها نسبت به بازار بهتر به نظر برسند.

در حالت کلی، نوشت‌افزار حباب قیمتی عجیبی ندارد و با توجه به عرضه فراوان، بازار در یک تعادل نسبی قرار دارد. البته، تفاوت قیمت بین فروشگاه‌های مختلف، مثلاً در مناطق بالا و پایین شهر، طبیعی است. این اختلاف به دلیل تفاوت در هزینه‌هایی مانند اجاره مغازه و سایر هزینه‌هاست.

علاوه بر این، از آنجا که قیمت مصرف‌کننده روی نوشت‌افزار‌ها درج نمی‌شود، این فرصت به وجود می‌آید که قیمت‌ها در فروشگاه‌های مختلف، متفاوت باشد.

با توجه به شرایط فعلی و مشکلاتی مانند نوسانات برق در کارخانه‌ها، آیا صنعت نوشت‌افزار داخلی با مشکل کوچک شدن تولید مواجه است؟ عوامل اصلی تأثیرگذار بر این وضعیت کدامند؟

درباره این موضوع صرفاً نظر شخصی خودم را بیان می‌کنم، فارغ از اینکه بخواهم از آن دفاع کنم یا آن را رد نمایم.

در مجموع، بازار داخلی به دلیل مشکلاتی همچون قطعی برق و رکود نسبی در سال‌های اخیر با مسائل اساسی رو‌به‌رو بوده، به ویژه امسال. اما باید توجه داشت که در حوزه واردات نیز با مسائل مشابهی، به‌خصوص در زمینه تخصیص ارز، مواجه هستیم. این مشکلات باعث می‌شود بسیاری از واردکنندگان به سمت قاچاق روی آورند و این امر، میزان قاچاق را افزایش می‌دهد.

این وضعیت، همزمان با افزایش قیمت تمام‌شده کالا‌ها برای واردکنندگان، یک تعادل نسبی میان تولید داخلی و واردات ایجاد کرده است. با این حال، نکته اصلی این است که فارغ از میزان کوچک شدن صنعت نوشت‌افزار داخلی، رشد محسوسی در این صنعت دیده نمی‌شود و این امر تقریباً قطعی است.

در دو سال گذشته، ما شاهد رشد چشمگیری در صنعت نوشت‌افزار نبوده‌ایم. هرچند تولیدکنندگان تلاش کرده‌اند خود را در این بازار حفظ کرده و رشد‌های کوچکی ایجاد کنند، اما در مجموع، شرایط سختی را پشت سر می‌گذارند.