توافق ابراهیم چیست؟

توافق ابراهیم (Abraham Accords) یکی از مهم‌ترین ابتکارات ادعایی دیپلماتیک در خاورمیانه طی سال‌های اخیر عنوان شده است که با هدف عادی‌سازی روابط بین اسرائیل و برخی کشور‌های عربی و مسلمان شکل گرفته است.

به گزارش روز نو این توافق‌ها که از سال ۲۰۲۰ میلادی (۱۳۹۹ شمسی) با میانجی‌گری ایالات متحده آمریکا به امضا رسیدند، در ابتدا با شرکت دو کشور عربی امارات و بحرین شکل گرفت، اما در ادامه چند کشور آفریقایی نیز بدان پیوستند تا مشخص شود این پیمان برنامه‌ای درازمدت خواهد بود. اخیرا دونالد ترامپ در سخنرانی خود درباره طرحش برای آتبس در غزه گریزی به این پیمان کرد و حتی مدعی شد ایران و عربستان نیز می‌توانند به این پیمان بپیوندند. اما پیمان ابراهیم چیست و چه هدفی را دنبال می‌کند؟ چه کشور‌هایی تاکنون به این پیمان پیوسته‌اند و کدام کشور‌ها در آینده به آن خواهند پیوست؟

تاریخچه توافق ابراهیم

توافق ابراهیم در سپتامبر ۲۰۲۰ در کاخ سفید امضا شد و نام آن برگرفته از حضرت ابراهیم (ع) به عنوان نماد مشترک ادیان ابراهیمی است. این ابتکار توسط دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، پیش برده شد و هدف آن ایجاد "صلح گرم" بین اسرائیل و کشور‌های عربی و اسلامی بود. پیش از این، روابط اسرائیل با کشور‌های عربی عمدتاً محدود به مصر (توافق کمپ دیوید ۱۹۷۹) و اردن (توافق ۱۹۹۴) بود، اما توافق ابراهیم قرار است این روابط را به سطح گسترده و جدیدی ببرد.

هدف ادعایی در این پیمان رفع یکی از تاریخی‌ترین ریشه‌های بحران در خاورمیانه یعنی تقابل اسرائیل با کشور‌های عربی و در نهایت برقراری صلح و دوستی میان آنهاست. این موضوع، اما در سمت دیگر خود به رسمیت شناختن اسرائیل از طرف کشور‌های عربی را نیز به دنبال خواهد داشت بدون اینکه راه‌حلی مورد قبول برای مسئله فلسطین بیابد.

کشور‌های عضو توافق ابراهیم

تا سپتامبر ۲۰۲۵، چهار کشور عربی به طور رسمی به این توافق پیوسته‌اند. جدول زیر جزئیات پیوستن آنها را نشان می‌دهد:

اسرائیل به عنوان طرف اصلی، از این توافق‌ها برای گسترش نفوذ اقتصادی خود بهره برده است.

وضعیت فعلی تا سپتامبر ۲۰۲۵

در سال ۲۰۲۳ با شروع جنگ در غزه بار دیگر این توافق در معرض فروپاشی قرار گرفت. کشتار بی سابقه اسرائیل در غزه که به بیش از ۶۰ هزار کشته و ویرانی گسترده انجامید بسیاری از کشور‌های عربی را نسبت به آینده این توافق بیمناک کرد. حمله اسرائیل به ایران و پس از آن به قطر بیش از پیش آینده پیمان ابراهیم را تیره و تار کرد. این موضوع به حدی جدی شد که امارات متحده عربی اخیراً نسبت به اقدامات اسرائیل هشدار داده و تهدید به بازنگری در مشارکت خود در این پیمان کرده است. عربستان نیز هرگونه بررسی پیمان ابراهیم را منوط به حل مسئله فلسطین و پذیرش راه‌حل دو کشوری از سوی اسرائیل کرده است.

در این شرایط، اما دونالد ترامپ همچنان تصور می‌کند که پیمان ابراهیم می‌تواند بهترین گزینه برای برقراری صلح در خاورمیانه باشد. او در ۲۹ سپتامبر ۲۰۲۵ اعلام کرد که معتقد است ایران هم می‌تواند به این توافق بپیوندد. ترامپ در کنفرانس مطبوعاتی اخیر با نتانیاهو، بر برنامه ۲۰ ماده‌ای صلح غزه تأکید کرد که می‌تواند زمینه‌ساز گسترش توافق ابراهیم شود. ظاهرا گفت‌و‌گو‌هایی با لبنان و سوریه در این خصوص صورت گرفته و پاکستان نیز اخیراً از برنامه صلح ترامپ حمایت کرده و برخی تحلیل‌ها از احتمال پیوستن این کشور به توافق ابراهیم سخن می‌گویند، هرچند این موضوع تأیید نشده است.