آماده برای گفت‌و‌گو و مذاکره شده‌ایم؟!
روزنو :«نفس عمیق قبل از یک شیرچه بلند» تصویری است که به نظر می‌رسد تحولات اخیر منطقه‌ای برای مهم‌ترین پرونده‌های باز خاورمیانه ایجاد کرده است. یکی از این فرصت‌های تنفس مرتبط با ایران و بر سر مسائل هسته‌ای ایران است. به اعتقاد بسیاری از تحلیلگران، منطقه این روز‌ها در یکی از حساس‌ترین مقاطع تاریخی خود قرار گرفته است.
«نفس عمیق قبل از یک شیرچه بلند» تصویری است که به نظر می‌رسد تحولات اخیر منطقه‌ای برای مهم‌ترین پرونده‌های باز خاورمیانه ایجاد کرده است. یکی از این فرصت‌های تنفس مرتبط با ایران و بر سر مسائل هسته‌ای ایران است. به اعتقاد بسیاری از تحلیلگران، منطقه این روز‌ها در یکی از حساس‌ترین مقاطع تاریخی خود قرار گرفته است.
به گزارش روز نو رفتار درست و تصمیمات عاقلانه حاکمیت‌ها در این بازه زمانی کمک می‌کند که کشور‌ها در دورنمای آینده دستاورد‌های بیشتری به نفع منافع ملی خود به دست آورند. یکی از مهم‌ترین پرونده‌های باز خاورمیانه (اگر نگوییم مهم‌ترین پرونده) مذاکرات ایران و امریکا است. محمد جواد حق‌شناس و حشمت فلاحت‌پیشه، ۲ تحلیلگری هستند که در گفت‌و‌گو با اعتماد تلاش می‌کنند، تصویری از دورنمای منطقه و احتمالات مرتبط با آن ارایه کنند. به اعتقاد حق‌شناس هر اندازه ایران بیشتر به سمت مذاکره و استفاده از دیپلماسی گام بردارد به همان میزان اسراییل، بیشتر منزوی خواهد شد. او ایده استفاده از یک کنسرسیوم منطقه‌ای را راه‌حل دستیابی به یک توافق با امریکای مدل ترامپ می‌داند.
حشمت فلاحت‌پیشه، اما از زاویه متفاوتی به بحث ورود کرده و معتقد است اینکه ترامپ موضوعات غیر هسته‌ای را وارد منطقه مذاکراتی خود نکرده نشان می‌دهد که او از خطوط قرمز ایران آگاه است و قصد ندارد معادلاتی جهانی پرونده ایران را (بحث هسته‌ای) به مسائل منطقه‌ای مورد علاقه اسراییل (موشکی، تنش‌های ایدئولوژیک، حمایت از مقاومت و...) تقلیل دهد. فلاحت‌پیشه این گزاره را نشانه‌ای از علاقه ترامپ به توافق با ایران دانسته و می‌گوید: «ایران باید از این فضای تنفس استفاده کند.» فضای تنفسی که به نظر می‌رسد برای صلح ایجاد شده است.
محمدجواد حق‌شناس: توافق بزرگ ایران و امریکا دور از دسترس نخواهد بود
محمدجواد حق‌شناس فعال سیاسی و فرهنگی در گفت‌و‌گو با «اعتماد» درباره فضای تازه‌ای که اخیرا در منطقه شکل گرفته و زمینه برای مذاکرات ایران و امریکا، بیشتر از قبل فراهم شده می‌گوید: «فکر می‌کنم باید از هر فرصت و روزنه‌ای برای برقراری یک گفت‌و‌گو مبتنی بر به رسمیت شناختن حقوق ایران و در عین حال تامین منافع ملی استقبال کرد. در واقع ایران نباید از دیپلماسی، مذاکره و گفت‌و‌گو با امریکا فاصله بگیرد، چرا که دوری از فرهنگ گفت‌و‌گو، مذاکره و دیپلماسی به معنای گسترش دیدگاه‌های افراطی و تند در منطقه خواهد بود.
به نظرم ماجرای صلح غزه که در واقع توفیق و پیروزی ایران و فرهنگ مقاومت در برابر وحشی‌گری و زیاده‌خواهی صهیونیست‌هاست این فرصت را در اختیار ایران قرار داده است.» حق‌شناس ادامه می‌دهد: «این فرصت، فرصت مغتنمی است، چرا که می‌توان با رویکرد حفظ منافع ملی با تکیه بر شناخت دقیق منطقه، حرکت دقیقی برای تامین حداکثر منافع ایرانیان داشت. اتفاقاتی که در منطقه رخ داده موقعیتی را ایجاد کرده که جریان راستگرای اسراییل به رهبری نتانیاهو از این وضعیت فراهم آمده راضی نبوده و احساس شکست می‌کنند؛ چرا که این جریان افراطی اعلام کرده بود تا نابودی کامل حماس، دست از نبرد و حمله و تجاوز نخواهدکشید. رخداد‌های اخیر، اما نشان داد که اسراییل نه در نابودی حماس توفیقی داشته و نه توانسته فرهنگ مقاومت مردم فلسطین را خدشه‌دار سازد.»
او تاکید می‌کند: «علی‌رغم همه این تنازعات دو طرف نسبت به آتش‌بس پاسخ مثبت داده و منافع ملی خود را در ترک تخاصم جست‌و‌جو کردند. مساله این است که منطقه پس از سال‌ها، جنگ و تنش و رویارویی به دنبال آرامش و ثبات و کاهش تنش است. در شرایطی که اسراییل به هیچکدام از اهدافش دست پیدا نکرده و ناچار به نشستن پشت میز مذاکره است، فرصتی در اختیار ایران قرار گرفته تا از طریق دیپلماسی منافع خود را دنبال کند. منطقه از منظر تنش به حد اشباع خود رسیده و دیگر توان یک تقابل بزرگ در حد رویارویی ایران و اسراییل را ندارد.
این تحلیلگر با اشاره به اینکه اگر ایران بر اساس این فهم دقیق از منافع خود و خواسته عمومی کشور‌های منطقه و جهان و مشخصا رویکردی که امریکا دنبال می‌کند، اقدام کند دستاورد‌های قابل توجهی خواهد داشت، می‌گوید: «اگر زبان مذاکره با امریکای مدل ترامپ را شناخته و در راستای آن عمل کنیم، دستیابی به یک توافق بزرگ میان ایران و امریکا دور از دسترس نخواهد بود. امریکا به خوبی می‌داند که تنازع با ایران منطقه را از ثبات و آرامش دور می‌کند و برای دهه‌ها مشکل ایجاد می‌کند. برای رسیدن به این توافق، ایران باید یک طرح واقع‌گرایانه و شدنی را مبتنی بر حداکثر مطالبات خود و حداقل مطالبات طرف مقابل روی میز بگذارد.»
حق‌شناس در پاسخ به پرسش «اعتماد» در خصوص شکلی که ایران و امریکا بر اساس آن به یک درک مشترک بر سر مساله هسته‌ای برسند؟ می‌گوید: «یکی از راهبرد‌هایی که در این شرایط می‌توان دنبال کرد استفاده از یک کنسرسیوم منطقه‌ای است. ایران می‌تواند با مشارکت عربستان و امارات و... این مکانیسم غنی‌سازی را دنبال کند. او یادآور می‌شود: «حتی فکر می‌کنم ایران می‌توان ابتکار عمل بیشتری به خرج دهد و برای گفت‌وگوی روشن و صریح با طرف امریکایی، این روند را با یک اعلام عمومی به جهانیان اعلام کند. در گام نخست با حمایت از افزایش ثبات و صلح در منطقه از طریق توافق طرف‌های مختلف با هم، نقش سازنده خود را نمایان کند و در مرحله بعد هم با پیوستن به مذاکرات جامع با امریکا، زمینه رفع تنش و پایان یافتن تحریم‌ها را فراهم کند.»
حشمت‌الله فلاحت پیشه: فضای مذاکراتی تازه بین ایران و امریکا شکل گرفته شده است
حشمت فلاحت‌پیشه تحلیلگر مسائل سیاسی و نماینده ادوار مجلس نیز معتقد است که صلح میان اسراییل و حماس یک فضای تنفسی را به نفع ایران ایجاد کرده که می‌تواند از آن برای منزوی ساختن اسراییل بهره‌برداری کند. فلاحت‌پیشه در گفت‌و‌گو با «اعتماد» می‌گوید: «در تاریخ خاورمیانه، منازعه حرف نخست را زده و آنچه که استثنا بوده، ثبات و آرامش و صلح بوده است. مقاطع دیپلماسی در خاورمیانه بسیار کم‌دوام و کوتاه‌مدت است، اما در همین مقاطع آرامش آن‌دسته از بازیگران و کنشگرانی که بتوانند از این فضا‌های تنفس بهره‌برداری بیشتری داشته باشند، برنده خواهند بود و دستاورد‌های بیشتری کسب می‌کنند، اما بازیگرانی که در چالش بمانند، منافع ملت خود را آسیب‌پذیر خواهند کرد.»
او با اشاره به فشار‌های زایدالوصفی که ایران تجربه کرده و هزینه‌هایی که برای این تنش‌ها پرداخته می‌گوید: «ایرانی که قبل از تحریم‌های دهه ۹۰ حدود ۱.۲ درصد درآمد ناخالص داخلی جهانی را به خود اختصاص داده بود طی سال‌های اخیر به حدود ۲ دهم درصد درآمد ناخالص داخلی جهانی رسیده است. این اعداد و ارقام به ما می‌گوید که ملت ایران هزینه‌های گزافی برای تنش و تنازع پرداخته است. در عین حال برخی افراد و گروه‌ها هستند که از تحریم‌ها و تنش و تنازع سود‌های کلانی کسب کرده و جیب‌های خود را پر می‌کنند. وقتی یک فضای جدی برای گفت‌و‌گو فراهم شده، هیولای تنش در خاورمیانه برای مدتی آرام می‌گیرد و فضایی ایجاد می‌شود تا ایران به سمت کاهش تنش حرکت کند، این کاسبان تحریم دست به کار می‌شوند تا فرصت‌ها را از بین ببرند.»
این تحلیلگر یادآور می‌شود: «این همان کاری است که این طیف‌ها با مانع تراشی بر سر اجرای برجام و پس از آن جلوگیری از احیای برجام در سال‌های ۹۹ و ۱۴۰۱ انجام دادند. امروز هم یک فضای تنفس کوتاه پس از توافق حماس و اسراییل در قاهره برای ایران به وجود آمده، به همین دلیل هم پیام‌های مثبتی از امریکا به سمت ایران ارسال می‌شود و حتی روسیه و چین هم تلاش می‌کنند از این فضای تنفس بهره‌برداری کنند. ایران باید بداند این پنجره ثبات کوتاه‌مدت است و ایران باید نهایت بهره‌برداری را برای کاهش تنش از آن بکند.»
او در پاسخ به این پرسش که بر اساس اعلام عراقچی ترامپ خواستار مذاکره بر سر موضوع هسته‌ای است. این درخواست به چه معناست؟ می‌گوید: «علت اینکه ترامپ فقط موضوع هسته‌ای را به عنوان مطالبه امریکا مطرح کرده، این است که او نمی‌خواهد چالش‌های جهانی با ایران بدل به چالش‌های منطقه‌ای شود. مسائلی، چون توان موشکی و مسائل منطقه‌ای و اختلافات ایدئولوژیک و... چالش‌های حل ناشدنی هستند؛ لذا ترامپ تلاش می‌کند خطوط قرمز امریکا را از اسراییل دور نگه دارد. این روند به معنای اختلاف امریکا با اسراییل نیست، بلکه به این معناست که امکان شکل‌گیری فضای مذاکراتی تازه بین ایران و امریکا فراهم شده است.»
او ادامه می‌دهد: «در ایران هم حاکمیت به تدریج در حال دستیابی به تحلیل‌های تازه‌ای است که نشانه‌های میانه‌روی در آن پیداست. واقع آن است که دیگر از تحلیل‌های ویرانگر جریان افراطی در تصمیمات نظام خبری نیست. تصویب سی اف تی و پالرمو از جمله این ضرورت‌های تازه است. اما تندرو‌ها همچنان تلاش می‌کنند تنش‌زایی کنند. کسانی که به دروغ ادعا می‌کنند دولت برای جلب رضایت امریکایی‌ها برد موشکی‌های ایرانی را کاهش داده، کسانی هستند که نانشان در تنش و تنازع است. ایران، اما نیازمند تصمیمات شجاعانه‌ای است که آن را از کانون تنش‌ها دور نگه دارد.»
به اعتقاد فلاحت پیشه «با یک دید پدیدار‌شناسی می‌توان درک کرد که منافع ایرانیان چقدر مظلوم مانده است. از زمانی که مکانیسم ماشه فعال شد، هیچ کشور عربی، حاضر نشد برای کاهش تنش ایران با امریکا تلاش کند. اما در دو نشست عمده کشور‌های عربی بر خواسته نامشروع مرتبط با جزایر ایرانی تاکید کردند. این نشان‌دهنده مظلومیت ایران است. اما علی‌رغم این مشکلات عده‌ای همچنان بر طبل تنش‌زایی می‌کوبند.»
این تحلیلگر یادآور می‌شود: «امروز منطقه خاورمیانه بر سر یک دوراهی است که نتیجه آن یا باعث منزوی شدن ایران یا منزوی شدن اسراییل می‌شود. ایران با تصمیمات درست و معقول می‌تواند اسراییل را منزوی سازد. اگر ایران بتواند بر اساس یک ساز و کار امنیت منطقه‌ای عمل کند، بر اساس منافع ملی‌اش عمل کند، امروز که جامعه جهانی به سمت رفع تنش در سرزمین‌های اشغالی حرکت کرده با آن همراهی کرده در نتیجه اسراییل منزوی می‌شود. اسراییل منزوی هرگز نخواهد توانست گزندی به منافع ایران وارد سازد و، اما یک ایران منزوی، حتما مورد تهاجم دشمنان قرار می‌گیرد.» فلاحت پیشه در پایان تاکید می‌کند: «ما نیازمند یک تصمیم عاقلانه هستیم. تا زمانی که هیولای هابزی در خاورمیانه به یک ثبات نسبی رسیده ایران باید سایه جنگ را از سر خود کم کرده و به سمت تنش‌زدایی حرکت کند.»
