نفت‌های سرگردان در آب‌های روان و سیاست‌های روی هوا!
روزنو :بیش از یک ماه از فعال شدن مکانیسم ماشه می‌گذرد و مقامات در این مدت، تمام تلاش خود را به کار گرفته‌اند تا ثابت کنند بازگشت تحریم‌های بین‌المللی آسیبی برای اقتصاد کشور ندارد و اوضاع به همان صورت قبلی در جریان است.
افزایش فروش نفت ایران می‌تواند ریشه در افزایش تخفیف‌ها به چین داشته باشد. اکنون دولت مجبورست محمولات نفتی را با نرخ تخفیفی به خریداران بفروشد. خریداران بسیاری علاقه‌مندند تا نهایت استفاده را از وضعیت تحریمی ایران ببرند و نفت را با قیمت کمتری خریداری کنند، پولش را بعدا بپردازند و یا در مقابل فروش نفت با ایران کالا تهاتر کنند
به گزارش روز نو یکی از مهمترین آسیب‌هایی که کارشناسان درباره آن هشدار داده بودند، کاهش میزان صادرات نفت بود که با توجه به وابستگی اقتصاد ایران به نفت، می‌تواند آسیب‌های جدی به پیکره اقتصادی کشور وارد کند. اما در همین موضوع اختلافات زیادی بین مقامات، حتی تحلیلگران بین‌المللی، به وجود آمده است.
در یک طرف ماجرا وزرای نفت و اقتصاد قرار دارند که می‌گویند تغییری در میزان صادرات نفت صورت نگرفته و حتی در برخی موارد مدعی افزایش صادرات نیز شده‌اند. محسن پاک‌نژاد هفتم آبان ماه در حاشیه حیاط دولت، عنوان کرد: «حیف که نمی‌توانم عدد صادرات نفت را بگویم، اگر عدد می‌گفتم متوجه می‌شدید که شرایط خیلی بهتر از گذشته است.» یک هفته بعد، سیدعلی مدنی‌زاده نیز در حاشیه جلسه هیات دولت اظهار کرد: «بحث‌هایی از کاهش درآمد‌های نفتی نداریم و سیگنالی از کاهش درآمد‌های نفتی نیست و طبق روال در دستور کار بودجه قرار می‌گیرد.»
برخی تحلیلگران خارجی نیز این اظهارات را تأیید می‌کنند. برای مثال، صفحه مجازی وبسایت معتبر تانکر ترکرز در شبکه اجتماعی ایکس، نوشت: «ایران در یکماه گذشته حدود ۲.۳ میلیون بشکه نفت خام صادر کرده است. رکوردی که طی ۷ سال گذشته بی‌سابقه است.».
اما در سوی دیگر ماجرا، برخی معتقدند میزان صادرات و قیمت نفت ایران کاهش پیدا کرده است. در همین راستا، هادی قوامی، نایب‌رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس، بیان کرد: «در بودجه امسال برای واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای که عمده آن درآمد‌های نفتی است؛ ۹۳۰ هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شد؛ بنابراین در شش ماه اول باید ۴۷۴ هزار میلیارد از این مبلغ وصول می‌شد، اما آن‌چه که در شش ماه اول امسال وصول شده ۱۵۱ هزار میلیارد بوده، یعنی فقط ۳۲ درصد آن وصول شده است و در این ردیف بیش از ۳۲۲ هزار میلیارد تومان عدم تحقق وجود دارد.» موضوع افزایش تخفیف‌های نفتی و کاهش صادرات نفت ایران به تایید موسسه کپلر و رویترز نیز رسیده است.
البته این اختلاف‌نظرات درباره صادرات نفت، ریشه در شفاف نبودن آمار صادرات آن دارد و به خصوص با تشدید تحریم‌ها، این آمار بیشتر جنبه محرمانه به خود گرفته است، به‌طوری‌که بسیاری از کارشناسان درباره تبعات محرمانگی آمار صادرات نفت هشدار می‌دهند.
راهی جز فروش نفت برای دولت نمانده
عضو کمیسیون انرژی مجلس دهم در گفت‌و‌گو با «توسعه ایرانی»، درباره ارزیابی خود از افزایش فروش نفت ایران به ۲ میلیون بشکه، بیان داشت: اکنون دولت تمام تلاش خود را می‌کند تا جایی که امکان آن موجود باشد، جریان صادرات نفت قطع نشود.
عدم شفافیت در اعلام میزان فروش نفت به دلیل تحریم‌ها به وجود آمده است. این بحث سیاسی نیز شده است، زیرا برخی نهاد‌ها حق اعلام میزان فروش نفت را از وزارت سلب می‌کنند و ارائه آمار فروش به فضای سیاسی و بین‌المللی مشروط شده است
هدایت‌الله خادمی تاکید کرد: اکنون همه دستگاه‌ها برای افزایش صادرات نفت تلاش می‌کنند و در این مسیر هم هزینه‌های زیادی متحمل شده‌اند، زیرا در هنگام فروش باید درنظر بگیرند که اولا منابع آن برمی‌گردد و ثانیا، باید ببینند این منابع را از چه طریقی وصول کنند و در همین مسیر است که مشکلات زیادی ایجاد شده است. به گفته او، اکنون دولت راه‌های مختلفی برای فروش نفت پیدا کرده است و برای مثال اکنون شناور‌های زیادی روی آب هستند.
این تحلیلگر مسائل انرژی با عنوان اینکه برای دولت راه دیگری جز صادرات نفت باقی نمانده است، توضیح داد: اکنون وضعیت اقتصاد به صورتی شده است که تنها راه تامین مالی و بودجه‌ای کشور، فقط از همین فروش نفت و محصولات پتروشیمی است و بنابراین تلاش می‌کنند که صادرات افزایش یابد، اما باید دید تا چه زمانی صادرات ایران در سطح کنونی باقی می‌ماند.
خریداران نفت را به قیمت معمولی نمی‌خرند
خادمی احتمال داد که افزایش فروش نفت ایران همچنین می‌تواند ریشه در افزایش تخفیف‌ها به چین داشته باشد.
او ادامه داد: دولت مجبورست محمولات نفتی را با نرخ تخفیفی به خریداران بفروشد. خریداران متفاوتی وجود دارند که در این شرایط علاقه‌مندند تا نهایت استفاده را از وضعیت تحریمی ایران ببرند و نفت را با قیمت کمتری خریداری کنند، پولش را بعدا بپردازند و یا در مقابل فروش نفت با ایران کالا تهاتر کنند.
این کارشناس حوزه انرژی تصریح کرد: در مقابل دولت هم راه دیگری ندارد. تحریم‌های بین‌المللی مانع از فروش نفت به صورت رسمی شده‌اند و دولت اگر بخواهد در همین مسیر دور زدن تحریم‌ها نیز نفت را به قیمت منطقه‌ای یا مصوب اوپک بفروشد، به دلیل شرایط تحریمی، کشور‌های دیگر ریسک خرید از ایران را محتمل نمی‌شوند و نفت مورد نیاز خود را از دیگر فروشندگان تهیه می‌کنند؛ بنابراین اگر نفت را با قیمت پایین‌تر نفروشیم، همین مقدار اندک ارز و مواد اولیه وارداتی نیز دیگر وارد کشور نمی‌شوند.
وضعیت اقتصادی؛ آیینه‌ی عدم بازگشت درآمد‌های نفتی
خادمی همچنین درباره وصول ۳۲ درصدی درآمد‌های پیشب‌ینی شده نفتی در بودجه ۱۴۰۴، اظهار کرد: عدم بازگشت منابع ارزی و مالی فروش نفت اکنون یک واقعیت است، زیرا فروش و وصول درآمد‌ها در دو حوزه مختلف جای دارند.
او با اشاره به مشکلات ایران در راه وصول درآمد‌های نفتی، تاکید کرد که در بازگشت منابع مالی و ارزی فروش نفت مشکلات بسیاری وجود دارد که وضعیت اقتصاد به حالت بحرانی درآمده است؛ وضعیت نقدینگی، ارز، تورم و ... آیینه‌ای از عدم بازگشت منابع مالی و ارزی فروش نفت است.
هدایت‌الله خادمی در گفت‌و‌گو با «توسعه ایرانی»: نفتی که از مرز‌های کشور خارج می‌شود، ممکن است مدتی فروش نرود و روی آب باقی بماند و برخی از مقامات میل دارند این موضوع را به مثابه فروش اعلام کنند در صورتی که بسیاری از کارشناسان اعتقاد دارند نفت فروش نرفته و باقی‌مانده روی آب را نباید جزو آمار فروش و صادرات محسوب کرد
به اعتقاد این تحلیلگر، اظهارات نایب‌رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس از صحت بیشتری برخوردار است، زیرا اگر تمام پول صادرات ۱ میلیون و ۶۰۰ هزار بشکه‌ای نفت تحقق پیدا می‌کرد، اکنون این وضعیت اقتصادی بر کشور حاکم نبود.
او افزود: امروزه حتی از تداوم وضعیت نامطلوب فعلی نیز اطمینانی نداریم، زیرا باز امکان دارد که وضعیت آینده خیلی بدتر از اکنون هم بشود بنابراین همه دستگاه‌ها تلاش می‌کنند تا از همین امکانات و فرصت‌های کوتاه و محدود برای فروش نفت استفاده کنند.
عدم شفافیت در نتیجه فشار‌های سیاسی
رئیس هیات مدیره انجمن شرکت‌های حفاری و خدمات فنی ایران در ادامه، درباره شفاف نبودن درآمد‌های نفتی ایران، عنوان کرد: بحث عدم شفافیت مقداری سیاسی شده است، زیرا برخی نهاد‌ها حق اعلام میزان فروش نفت را از وزارت سلب می‌کنند و اعلام میزان فروش نفت به فضای سیاسی و بین‌المللی مشروط می‌شود.
خادمی مطرح کرد: استدلال این نهاد‌ها این است که می‌گویند اگر وضعیت صادرات خوب باشد و کشور‌های دیگر نفت را با تخفیف از ما بخرند، با اعلام آن راه دور زدن تحریم‌ها بسته می‌شود. او تصریح کرد: اکنون که امکان اعلام رسمی میزان فروش نفت وجود ندارد، مقامات آمار‌های متناقضی ارائه می‌دهند، زیرا میزان و رقم واقعی صادرات تنها در اختیار معدودی است و فقط این افراد از میزان واقعی صادرات نفت خبر دارند.
برخی خروج نفت را با فروش خلط می‌کنند
عضو کمیسیون انرژی مجلس دهم درباره تبعات نبود شفافیت در آمار فروش نفت، گفت: در نتیجه‌ی همین نبود شفافیت، برخی خروج نفت از کشور را به منزله فروش اعلام می‌کنند و شاید منظور از افزایش صادرات نفت ایران، تنها خروج نفت از مرز‌های کشور باشد.
خادمی توضیح داد: نفتی که از مرز‌های کشور خارج می‌شود، ممکن است مدتی فروش نرود و مدتی روی آب باقی بماند و برخی از مقامات میل دارند این موضوع را به مثابه فروش اعلام کنند در صورتی که بسیاری از کارشناسان اعتقاد دارند نفت فروش نرفته و باقی‌مانده روی آب را نباید جزو آمار فروش و صادرات محسوب کرد.
او با تاکید بر اینکه عدم شفافیت در فروش نفت به دلیل تحریم‌ها به وجود آمده است، یادآور شد: همین چندی پیش بین وزارت نفت و دیوان محاسبات اختلافی درباره میزان فروش نفت به وجود آمد. از یک طرف، نهاد‌های بالادستی وزارت نفت را از اعلام میزان فروش نفت بازمی‌داشتند، اما از طرف دیگر، دیوان محاسبات از وزارت نفت، میزان دقیق صادرات را طلب می‌کرد.
عضو کمیسیون انرژی مجلس دهم: در بازگشت منابع مالی و ارزی فروش نفت مشکلات بسیاری وجود دارد که وضعیت اقتصاد به حالت بحرانی درآمده است؛ وضعیت نقدینگی، ارز، تورم و ... آیینه‌ای از عدم بازگشت منابع مالی و ارزی فروش نفت است
این کارشناس مسائل انرژی در پایان درباره آسیب‌های نبود شفافیت در صادرات نفت، خاطرنشان کرد: همه این آسیب‌ها با تحریم‌ها به کشور تحمیل شد. اکنون متاسفانه ارتباطی با دنیا نداریم و این عدم ارتباط، روزبه‌روز آسیب‌های جدی‌تری در همه زمینه‌ها وارد می‌کند.
