آشنایی با موزه قصر آیینه یزد

تاریخچه موزه قصر آیینه

به گفته بسیاری از مورخان، این موزه در دوران پهلوی احداث گردیده و در ابتدا مهمانسرایی خصوصی تحت مالکیت یکی از اشخاص متمول و برجسته شهر یزد ملقب به صراف زاده بوده است. بعد از انقلاب مالکیت ساختمان به سازمان بسیج مستضعفین انتقال پیدا کرد و در سال ۱۳۷۷ رابط کاربری آن ‏به موزه تغییر پیدا نمود. این ساختمان در وسط باغ مشابه با یک قصر و کوشکی دلربا به چشم می‌خورد.

شاید ‏قدمت این بنای تاریخی در مقایسه با سایر دیدنی های یزد چندان زیاد نباشد اما شکوه و عظمت و هنرمندی ‏ساخت آن به قدری زیاد است که برای رویدادهای مهم و بزرگ فرهنگی و هنری مثل نمایشگاه های نقاشی، ‏خطاطی و عکاسی از آن استفاده می کنند.‏ بنابراین توصیه می کنیم نگاه کاوشگر و علاقه مند خود به جاذبه های تاریخی یزد را به سمت این موزه تاریخی و ‏با شکوه معطوف کنید تا تجربه ای کاملا متفاوت از یک موزه برای شما رقم بخورد. یقینا معماری و شیوه ساخت ‏آن تحسین شما را برخواهد انگیخت.‏

معماری موزه قصر آیینه

یکی از مهمترین دلایلی که بازدید از موزه قصر آیینه را توصیه می‌کنیم، معماری آن است که نباید از دست داد، ‏مخصوصاً اگر دانشجوی نقاشی، خطاطی، عکاسی، باستان شناسی و گردشگری هستید و یا به این حوزه‌ها علاقه ‏دارید.‏ برای بازدید از موزه قصر آیینه ابتدا به تماشای باغ سرسبز و وسیع آن بنشینید و سپس وارد بنای این کاخ موزه در وسط باغ می‌شوید. پس از آن شما را به بازدید از این موزه هشت هزار متر مربعی دعوت می‌کنیم که حیاط و ‏استخر بزرگ دلفریب آن هم خودنمایی می‌کنند.‏

آینه کاری بخش داخلی آن به قدری هنرمندانه است که با ورود نور از بخش‌های مختلف، به سرعت به ‏تمامی بنا انتقال یافته و تمام فضای عمارت از نور بهره‌مند می‌شوند. اما فقط نور معمولی نیست که وارد ‏ساختمان موزه آیینه و روشنایی می‌شود. بر روی درهای چوبی، پنجره‌های مشبک رنگارنگ هم کار کرده‌اند ‏که نورهای رنگی بسیار زیبا را به داخل فضا می‌فرستند. گچ بری‌های سقف و دیوارها به قدری هنرمندانه هستند ‏که نگاه شما را کاملاً جذب خود کرده و شما را مجبور می‌سازند سر بالا حرکت کنید و از آن‌ها لذت ببرید.‏

این معماری و طراحی شکوهمند ناشی از ترکیب اصول معماری سنتی ایرانی و اروپایی است. بخش‌های مختلف ‏مثل اتاق‌های رو به استخر، نشیمن بهاری، شاه نشین و حوض خانه همگی گواه بر این ادعا هستند. تمامی ‏قسمت‌های موزه آیینه و روشنایی تقریباً معماری مشابه ولی شکوهمندی دارند بجز حوض‌خانه که معماری و ‏سبک طراحی آن متفاوت بوده و بزرگترین اتاق این کاخ است. ‏دلیل نام حوض خانه، حوض مرمری بسیار بزرگ در وسط اتاق است که در ساخت آن ۱۸۰۰ قطعه کاشی به کار ‏برده‌اند. بی دلیل نیست که لقب موزه قصر آیینه و روشنایی را دارد.‏

بخش‌های مختلف موزه قصر آیینه

عمارت قصر آینه سه در ورودی، حوضخانه با سقف کلاه فرنگی، هفت اتاق(سه، پنج و هفت دری)، یک سالن بار، اتاق‌ هایی رو به استخر( نشیمن بهاری)، اتاق خواب و قسمت شاه نشین دارد. اتاق های بخش جنوبی و شرقی به واسطه رواق ستون دار با درب های گره چینی و رنگین زیبایی بنا را دوچندان کرده اند.

·       اتاق کلاه فرنگی یا حوضخانه

یکی از زیباترین اتاق‌های قصر آینه، حوضخانه است، یک فضا با تزیینات چشم نواز که سال‌ها است به محل برگزاری نمایشگاه و ارائه آثار هنری هنرمندان یزدی تبدیل شده است. به این اتاق حوضخانه می‌گویند زیرا حوضی مرمرین که با ۱۸۰۰قطعه کاشی تزیین شده، در میان آن قرار گرفته است.

·       مجموعه‌های موجود در موزه قصر آیینه یزد

۱۲۴ شی از جمله پیه سوز، شمع سوز، نفت سوز، برق سوز، گاز سوز، مجموعه آینه‌ها، کبریت و اشیای برقی باستانی، نمونه‌هایی‌ از برنزهای‌ لرستان‌، مجموعه‌های‌ خطی‌، اسلحه‌، سکه‌، کتب‌، تمبر، قفل‌، دهنه‌ اسب‌ (متعلق‌ به‌ هزاره‌ دوم‌ قبل‌ از میلاد) در موزه قصر آیینه یزد به نمایش گذاشته شده و قدیمی ترین آن نیز پیه سوزهای متعلق به دوران ساسانی ست.

·       تالارهای موزه

تالارهای آینه پیه سوز، کبریت و چراغ فضاهای موزه قصر آیینه یزد را تشکیل می‌دهند.

·       تالار آینه

این عمارت به قصر آینه شهرت دارد که دلیل آن وجود آینه کاری‌های بی نظیر در آن است. در این تالار مجموعه‌ای از آینه‌های مورد استفاده در مراسم و زندگی روزمره مردم نصب شده که از نظر تاریخی و فرهنگی ارزش بسیار دارد.

·       آینه

جالب است بدانید آینه که در فرهنگ فارسی نمادِ پاکی و راستی ست، از واژه «آدونک» به معنای آیین و رسم و مثال و «آینک» باز هم به معنای آیین و طریقه گرفته شده. این کلمه همچنین از پیشوند ad و ریشه های ven  به معنی “دیدن” ساخته شده است. آینه در ادبیات عرفانی با معانی دیگری مثلِ دل، پیر و انسان به کار رفته است. این شیء شفاف در معماری ایرانی در طول سال‌ها نقش مهمی ایفا کرده و تزیینات زیبایی را به جا گذاشته است. آینه برای اولین بار در حفریات محوطه سیلک کاشان (هزاره چهارم قبل از میلاد) به صورت گرد و از جنس مس دیده شد که قدمت کهن آن را گواهی می‌دهد.

آینه نماد پاکی و صفا و راستی و درستی، از سال‌های خیلی دور در آیین‌ها و زندگی مردم ایران، نقش مهمی را ایفا کرده است. آینه در سفره هفت سین مظهر شروعی جدید و روشنایی است، در سفره عقد و هنگام بستن این پیوند زیبا نیز با اعتقاد به روشن کردن مسیر زندگی زوج‌ها در طول زندگی مشترک و در مراسم‌های ماه محرم و اعیاد نیمه شعبان نیز تداعی کننده روح پاک امامان شیعه است.

·       تالار پیه سوز

پیه که بیش تر از پی و چربی حیوانات یا روغن گیاهی (روغن کرچک) یا حتی از روغن نهنگ، ماهی گرفته می شده، به‌عنوان سوخت پیه سوزها کاربرد داشته است. پیه سوزها در گذشته دست ساز بودند و از جنس سفال لعاب دار اما رفته رفته با جنس فلزی تولید شدند.

·       انواع چراغ‌ها

چراغ های پیه سوز: چراغ های پیه سوز تقریبا شبیه چراغ الکلی بودند که داخلِ آن را پیِ آب شده حیوانات به عنوانِ منبع سوخت می ریختند. البته این چراغ ها دود و بوی نسبتا زیادی تولید می کرد.

چراغ موشی: چراغ‌های موشی نسل بعدی چراغ ها بود و تنها تفاوت آن با چراغ‌های پیه سوز، استفاده از نفت سفید به جای پیه بود. شیشه کوچک بالای این چراغ محافظ شعله بود.

چراغ فانوسی: در دوره‌ای، استفاده از این چراغ سبک و کاربردی که حمل آن نیز راحت بود، بسیار رایج شد.

چراغ لمپا: چراغ لَمپا که به گردسوز هم معروف بود، با شعله بزرگ تر و ارتفاع بیشتر، برای استفاده در داخل منزل بود، زیرا هم بزرگ تر و هم از نظر ظاهر شیک‌تر بود. این چراغ به راحتی فضایی نسبتا بزرگ را روشن می‌کرد.

چراغ زنبوری: بعد از لمپا چراغ توری وارد بازار شد که به جای فتیله، توری داشت. این توری بر اثر گرما شعله می‌گرفت و نور تولید می‌کرد. البته لمپا منبعی فلزی داشت که داخل آن نفت سفید می‌ریختند و شروع به زدن تلمبه‌ای می‌کردند که به منبع وصل بود، در اثر حرکت تلمبه باد با فشار زیاد وارد منبع و همین باعث می‌شد نفت به صورت گاز خارج شود و توری که از سقف چراغ آویزان بود، روشن شود. جالب اینکه این نور به قدری زیاد بود که نگاه کردن به صورت مستقیم به آن بسیار دشوار بود.

·       تالار کبریت

این تالار برای خیلی‌ها مخصوصاً کلکسیونرها یکی از بخش‌های جذاب عمارت است زیرا مجموعه‌ای از کبریت‌ها از سال‌های دور با طرح‌ها و سایزهای مختلف در آن به نمایش گذاشته شده است. در گذشته‌های خیلی دور یک چوب باریک یا گاه چوب شاهدانه را در گوگرد مذاب فرو می‌بردند و بعد از برخورد با اجسام زبر آتش می‌گرفت، سال‌ها بعد با استفاده از همین ایده، کبریت ساخته شد.

·       تالار چراغ

در این تالار انواع چراغ‌های فتیله‌ای را می‌توان دید. از چراغ‌های فلزی و شیشه‌ای و بارفتن گرفته تا چراغ‌هایی با سوخت‌هایی مانند روغن، نفت، پارفین و گاز. فتیله در چراغ‌های فتیله‌ای تا مخزن سوخت ادامه داشت و فتیله سوخت هم به ابتدای چراغ وصل بود.

تزیینات بنای موزه قصر آیینه

علاوه بر سبک تلفیقی معماری بنای قصر آیینه یزد، تزیینات به کار رفته در آن نیز بسیار چشم نواز و زیباست. تلفیق آیینه کاری، گچ بری و نقاشی و استفاده از طرح‌های هندسی و اسلیمی فضای حوضخانه را بسیار دیدنی کرده است. جدای از اینها چراغ‌ها و لوسترهای خاص و درها و پنجره‌های مشبک چوبی با شیشه‌های رنگی شکوه و زیبایی این بنا را دو چندان کرده است.

موقعیت مکانی و ساعات بازدید موزه قصر آیینه

آدرس: یزد، بلوار شهید مطهری، روبه‌روی پارک هفتم تیر

ساعات بازدید: ۸:۰۰ صبح تا ۲۰:۰۰ شب

جاذبه‌های گردشگری اطراف قصر آیینه یزد

موزه قصر آیینه یزد روبه‌روی پارک هفتم تیر قرار دارد که یکی از پارک‌های زیبا و معروف یزد محسوب می‌شود. علاوه بر این، در خیابان کاشانی جاذبه پربازدید دیگری به نام آتشکده زرتشتیان واقع شده که همواره پذیرای گردشگران فراوانی است. این آتشکده میزبان آتشی ۱۵۰۰ ساله است و معماری آن سبک معماری هخامنشیان را در ذهن تداعی می‌کند. علاوه بر این شما می‌توانید از میدان امیر چخماق، میدان مارکار، موزه تاریخ و فرهنگ زرتشتیان مارکار و خانه ‏هنر یزد هم بازدید کنید.