عراق هم میانجی ایران و آمریکا شد؟

نخست وزیر عراق در صحبت‌هایی گفته است که عراق در راستای نقش پیشرو خود و در چارچوب تلاش عربی و اسلامی برای ترسیم مجدد توازن‌های منطقه تلاش می‌کند.

به گزارش روز نو تصمیم صلح و جنگ در دست دولت است و دولت ما به هیچ طرفی اجازه اقدام در جهت لطمه زدن به منفعت کشور و توجیهی برای تجاوز علیه کشورمان را نمی‌دهد. ما مذاکرات ملی بین تمام گروه‌های سیاسی برگزار کردیم که اساس آن حفظ امنیت و حاکمیت عراق و عدم کشاندن آن به جنگ بود. عراق مواضع سیاسی، رسانه‌ای و انسانی در حمایت از ملت فلسطین دارد. ما در رسوا کردن جنایت‌ها نقش داشتیم.

وی تاکید کرد: عراق مایل به مذاکره و دیپلماسی در برخورد با مسائل موجود به ویژه موضوع مذاکره درباره پرونده هسته‌ای ایران است. ما برای نزدیک کردن دیدگاه‌ها بین ایران و آمریکا تلاش می‌کنیم و از مذاکره بر اساس قوانین بین‌المللی و معاهده منع گسترش سلاح هسته‌ای حمایت می‌کنیم. ما روابط خوبی با ایران بر اساس اصل منافع و احترام متقابل و اولویت‌های عراق و منفعت ملت آن داریم.

باید توجه داشته که عراق به دلیل موقعیت ژئوپلیتیکی حساس خود و روابط پیچیده‌اش با ایران و آمریکا، از اختلافات میان این دو کشور به شدت آسیب می‌بیند. این کشور که در همسایگی ایران قرار دارد و از سوی دیگر میزبان نیرو‌های آمریکایی است، در میانه تنش‌های دو قدرت گرفتار شده و این وضعیت بر امنیت، اقتصاد و ثبات سیاسی آن تأثیرات منفی عمیقی بر جای گذاشته است. درگیری‌های سیاسی و نظامی میان ایران و آمریکا، از تحریم‌های اقتصادی گرفته تا تقابل‌های غیرمستقیم در خاک عراق، این کشور را به صحنه‌ای برای رقابت‌های منطقه‌ای تبدیل کرده است. برای مثال، حملات گاه‌وبیگاه به پایگاه‌های آمریکایی یا منافع ایران در عراق، نه‌تنها امنیت این کشور را تضعیف می‌کند، بلکه مانع از بازسازی زیرساخت‌ها و جذب سرمایه‌گذاری خارجی می‌شود. اقتصاد عراق که به شدت به درآمد‌های نفتی وابسته است، در سایه بی‌ثباتی ناشی از این اختلافات نمی‌تواند به‌طور کامل از ظرفیت‌های خود بهره ببرد.

همچنین، این تنش‌ها گروه‌های سیاسی داخلی عراق را در برابر یکدیگر قرار داده و شکاف‌های قومی و مذهبی را عمیق‌تر کرده است.

به همین دلیل، عراق تلاش‌های قابل‌توجهی برای کاهش اختلافات میان ایران و آمریکا انجام داده است. بغداد به‌خوبی می‌داند که ادامه این تنش‌ها نه‌تنها به ضرر منافع ملی‌اش است، بلکه می‌تواند این کشور را به میدان جنگی نیابتی تبدیل کند.

در سال‌های اخیر، عراق میزبان چندین دور گفت‌و‌گو‌های غیرمستقیم میان نمایندگان ایران و آمریکا بوده است. این مذاکرات که اغلب با هدف کاهش تنش‌های منطقه‌ای برگزار شده‌اند، نشان‌دهنده تلاش عراق برای ایفای نقش میانجی است.

بغداد از یک سو با ایران روابط تاریخی، فرهنگی و مذهبی نزدیکی دارد و از سوی دیگر، به دلیل حضور نظامی و نفوذ سیاسی آمریکا، نمی‌تواند روابط خود با واشنگتن را نادیده بگیرد.

این موقعیت دوگانه، عراق را به گزینه‌ای مناسب برای میانجی‌گری تبدیل کرده است، زیرا هر دو طرف به آن به‌عنوان یک بازیگر بی‌طرف نسبی اعتماد دارند.

با این حال، عراق نسبت به سایر میانجی‌های منطقه‌ای مانند عمان یا قطر، ویژگی‌های متمایزی دارد که آن را به میانجی مطمئن‌تری تبدیل می‌کند. برخلاف این کشور‌ها که به‌طور مستقیم از اختلافات ایران و آمریکا تأثیر نمی‌پذیرند، عراق به دلیل نزدیکی جغرافیایی و وابستگی‌های سیاسی و اقتصادی، انگیزه بیشتری برای حل‌وفصل این تنش‌ها دارد. عمان و قطر، هرچند در گذشته نقش‌های موفقی در میانجی‌گری ایفا کرده‌اند، اما به دلیل موقعیت جغرافیایی و سیاسی خود، کمتر از پیامد‌های مستقیم تقابل ایران و آمریکا آسیب می‌بینند.

در مقابل، عراق به‌عنوان کشوری که در خط مقدم این تنش‌ها قرار دارد، منافع حیاتی خود را در کاهش اختلافات می‌بیند و این امر به آن انگیزه‌ای قوی‌تر برای پیگیری فعال دیپلماسی می‌دهد.

با وجود این، هیچ‌چیز به اندازه مذاکره مستقیم میان ایران و آمریکا نمی‌تواند به حل ریشه‌ای اختلافات کمک کند. مذاکرات مستقیم امکان گفت‌و‌گو‌های شفاف‌تر و جامع‌تر را فراهم می‌کند و از سوءتفاهم‌هایی که در میانجی‌گری ممکن است به وجود آید، جلوگیری می‌کند.

تجربه نشان داده است که میانجی‌گری، هرچند مفید، گاهی اوقات نمی‌تواند تمام پیچیدگی‌های مسائل میان دو کشور را پوشش دهد. برای مثال، مذاکرات مستقیم در قالب توافق هسته‌ای برجام در سال ۲۰۱۵ توانست به‌طور موقت تنش‌ها را کاهش دهد، در حالی که مذاکرات غیرمستقیم از طریق واسطه‌ها اغلب به نتایج محدودتری منجر شده است. عراق با وجود تلاش‌هایش برای میانجی‌گری، نمی‌تواند جایگزین گفت‌و‌گو‌های رو در رو شود که در آن طرفین می‌توانند به‌طور مستقیم خواسته‌ها و نگرانی‌های خود را مطرح کنند.