بهترین ساختمان‌های «زیرزمینی» جهان/عکس
روزنو :امروزه، معماری زیرزمینیِ سازگار با محیط زیست که انرژی را کارآمدتر مصرف میکند و زیبایی را با فناوری ترکیب میکند، رویکردی نو و الهام‌بخش برای شهرهایی است که با محدودیت‌های سطح زمین روبرو هستند.
از دیرباز، سازه‌هایی به‌شکل کامل یا تا حد زیادی زیر زمین ساخته می‌شدند و اهدافی چون دفاع، پنهان‌سازی، امور مذهبی، سیاسی، فناوری، اقلیمی یا تنها حفظ سطح طبیعی زمین داشته‌اند. وقتی معماری زیرزمینی که راه‌حلی برای چالش‌های شهری مرتبط با محیط زیست و کمبود زمین ارائه می‌دهد، با درک زیبایی‌شناسی طراحی مدرن تلفیق شود، سازه‌هایی چشم‌گیر و ماندگار خلق می‌شوند.
امروزه، معماری زیرزمینیِ سازگار با محیط زیست که انرژی را کارآمدتر مصرف میکند و زیبایی را با فناوری ترکیب میکند، رویکردی نو و الهام‌بخش برای شهرهایی است که با محدودیت‌های سطح زمین روبرو هستند.
در ادامه با ۷ سازه شگفت‌انگیز زیرزمینی در جهان آشنا می‌شوید:
۱. پناهگاه تیرپیتز (Tirpitz Bunker)
این پناهگاه بتنی تقویت‌شده که توسط ارتش آلمان در طول جنگ جهانی دوم و به‌عنوان بخشی از خط دفاعی دیوار آتلانتیک ساخته شد، پس از سال‌ها رهاشدگی، در سال ۲۰۱۷ توسط گروه معماری BIG به یک موزه‌ی مدرن تبدیل شد. پناهگاه تیرپیتز یکی از چشمگیرترین سازه‌های زیرزمینی جهان و نمونه‌ای برجسته از پیوند میان معماری و تاریخ است. بازدیدکنندگان از راه تونل نمایشگاه زیرزمینی که از ساختمان جدید موزه آغاز می‌شود، وارد این پناهگاه می‌شوند. موزه به‌شکلی هوشمندانه با توپوگرافی طبیعی منطقه درهم‌آمیخته و کم و بیش نامرئی است؛ در عین حال، چشم‌انداز طبیعی را حفظ کرده و دیالوگی روان میان کهنه و نو ایجاد کرده است.
چهار برش باریک در تپه شنی کنار پناهگاه ایجاد شده‌اند که گذرگاه‌هایی را شکل می‌دهند و در مرکز به هم می‌پیوندند و حیاطی پرنور را پدید می‌آورند. پنجره‌هایی به ارتفاع شش متر در هر چهار بلوک راه ورود نور طبیعی به فضاهای نمایشگاهی زیرزمینی را باز میکنند.
۲. غار هیل کانتری (Hill Country Cave)
«غار هیل کانتری» که در دل یک غار سنگ‌آهکی در تپه‌های ناهموار تگزاس پنهان شده، سازه‌ای زیرزمینی است. این تونل لوله‌ای‌شکل که با بتن پاششی پوشانده شده، در دامنه شمالی یک شیب سنگ‌آهکی تراشیده شده و از دو سوی شرق و غرب با درختان بلند بلوط و غان احاطه شده؛ همین پوشش گیاهی موجب شده سازه به شکل طبیعی با چشم‌انداز پیرامون درآمیخته و کم و بیش ناپدید شود. حیاط ورودی بیرونی با طراحی ساده‌ای که دارد، حس رازآلودی را القا میکند و دیدش به فضای درونی محدود است. سنگ‌های سنگین آهکی که از دل زمین محل پروژه بیرون کشیده شده‌اند، کنار پوشش گیاهی انبوه، ورودی را هرچه بیشتر در دل طبیعت پنهان کرده‌اند.
۳. سالن ورزشی آلما (ALMA Sports Hall)
سالن ورزشی آلما که یکی از تماشایی‌ترین سازه‌های زیرزمینی جهان به شمار می‌رود، در محوطه‌ی رصدخانه‌ی ALMA قرار دارد؛ مجموعه‌ای پژوهشی که به کاوش در اعماق فضا اختصاص یافته است. این پروژه در صحرای آتاکاما و در ارتفاع ۲۹۰۰ متری از سطح دریا واقع شده و طراحی آن از شدیدترین شرایط اقلیمی منطقه الهام گرفته است: تابش شدید خورشید، بادهای سهمگین، طوفان‌های شن و برف و تفاوت شدید دمای شب و روز. برای سازگاری با این شرایط، سالن ورزشی آلما از یک زمین ورزشی بیضی تشکیل شده که زیر یک گنبد آیرودینامیک جای گرفته و امکانات مجاور را هم در پناه خود قرار می‌دهد.
این ابرسازه به‌کمک انحنای آیرودینامیکی خود، فشار باد را به حداقل می‌رساند و زمین ورزشی در ارتفاعی پایین‌تر از سطح اصلی پروژه، عایق‌بندی زمین‌گرمایی و ثبات دمایی را ممکن می‌سازد.
۴. خانه درون (The Inside Home)
خانه درونی که در روستای امامه لواسان ساخته شده، بازتعریف مفهوم زندگی شهری است در پاسخ به رشد بی‌رویه شهری و ناپدید شدن بافت مسکونی باغ‌دار در منطقه. طراحی این خانه زیرزمینی، در تضاد با مجتمع‌های آپارتمانی پرجمعیتی است که بافت سنتی حومه شهر را مختل کرده و هزینه زندگی را افزایش داده‌اند. این خانه، هم حریم خصوصی دارد و هم پشت‌بامی با فضای سبز، در محله‌ای که روزگاری به باغ‌های آرامش‌بخش خود شناخته می‌شد.
با احیای ارتباط با طبیعت در محیط‌های شهری که بیشتر نادیده گرفته شده، خانه درونی از سه فضای غارمانند با مساحت حدود ۷۰ متر مربع تشکیل شده که در دل زمین کنده شده‌اند و دور یک فضای مرکزی پر از خاک چیده شده‌اند. این خانه روی زمینی شیب‌دار ساخته شده؛ فضای اول شامل اتاق‌خواب‌ها، فضای دوم بخش‌های مشترک زندگی و فضای سوم استخر شنا و فضاهای خدماتی را در بر می‌گیرد. در مرکز این بلوک‌ها، حیاطی است که از راه درهای بزرگ شیشه‌ای کشویی از اتاق نشیمن، اتاق غذاخوری، آشپزخانه و ناحیه استخر قابل‌مشاهده است.
۵. کاخ زمان عمیق (Deep Time Palace)
کاخ زمان عمیق، موزه‌ای زیرزمینی با دهانه‌هایی به شکل چشم و سقفی موج‌دار از بتن است. این سازه که در دل یک توپوگرافی بکر و دست‌نخورده ساخته شده، در دو سطح زیرزمینی گسترده شده و یکی از بزرگ‌ترین مجموعه‌های موزه‌ای با پوسته نازک بتنی و پوشش خاک در جهان است.
سه گنبد بال‌مانند با پوسته نازک موزه، نقاط کانونی ایجاد کردند و آگاهی از عمق را افزایش می‌دهند، در حالی که حجم‌های زیرزمینی را مشخص میکنند. دهانه‌های «چشمی» در سقف گنبدها که الهام‌گرفته از اوکولوس پانتئون هستند، نور طبیعی روز را به درون فضاها هدایت میکنند. در حالی که سازه‌های زیرزمینی معمولاً به‌عنوان پناهگاه به کار می‌روند، بازی نور طبیعی در این موزه، «عمق» پنهانِ پشتِ شکوه بنا را آشکار کرده و فضایی معنوی و مقدس ایجاد کرده است.
۶. مسجد سانجاکلار (Sancaklar Mosque)
مسجد سانجاکلار که آگاهانه از سبک معمول معماری مساجد عثمانی فاصله گرفته، به شکل سازه‌ای طراحی شده که با زمین یکپارچه شده و زیرزمینی است. این مسجد که فراتر از الگوهای رسمی عمل میکند، قصد دارد به درک‌های جسمی و احساسی انسان نیز پاسخ دهد.
مسجد که با زمین شیب‌دار روستایی محل خود رابطه برقرار میکند، با شیب زمین هم‌پوشانی دارد و از بیرون جز مناره‌اش دیده نمی‌شود. ورودی مسجد تا نزدیک شدن به آن از دید پنهان است و در آن هنگام، حضور آن به عنوان مکانی برای عبادت آشکار می‌شود. پله‌هایی که به تدریج همراهِ شیب زمین پایین می‌روند، مسیر ورود به مسجد هستند.
۷. ویلای Aa (Villa Aa)
ویلای Aa سازه‌ای زیرزمینی است که در شیب ملایم یک مزرعه نروژی جای گرفته و با احترام کامل با محیط طبیعی حفاظت‌شده پیرامونش یکی شده است. این ویلا از بیرون کم و بیش نامرئی است و به‌شکل هماهنگ با چشم‌انداز زیبا به خلیج اسلو و فضاهای مشخص‌شده برای کار و زندگی خانوادگی در طبیعت ترکیب شده است.
ویلای Aa خانه‌ای برای نسل بعدی خانواده‌ای است که در این مزرعه زندگی میکنند و مطابق با قوانین مربوط به زمین‌های حفاظت‌شده، ویژگی‌های طبیعی منطقه و نقش دوگانه‌اش به عنوان محل کار و اقامت طراحی شده است. چیدمان ویلا بین فضاهای رسمی و غیررسمی جریان و ارتباط ایجاد کرده و عملی بودن را با راحتی ترکیب کرده است.
