نقاشی ۴۲ گربه محبوب در تاریخ هنر/عکس

 شاید بتوان گفت تابلوی نقاشی «دوستان همسرم» اثر کارل کالر در سال ۱۸۹۱، باشکوه‌ترین نقاشی گربه‌ها در تاریخ هنر است و داستان پشت آن، قصه‌ای جالب و باورنکردنی است! این پرتره مجلل که شامل ۴۲ گربه (بیشتر از نژاد آنگورا) می‌شود، به سفارش میلیاردر و دوست‌دار سرسخت گربه‌ها، کِیت بِردسال جانسون از سان‌فرانسیسکو کشیده شد تا تصویر برخی از گربه‌های محبوب او را برای همیشه جاودانه کند. 

 تازه این‌ها تنها برخی از گربه‌های او بودند. می‌گویند او نزدیک به ۳۰۰ گربه داشت. برخی دیگر ادعا می‌کنند تعداد گربه‌های او حداکثر ۵۰ تا بوده است. 

در سال‌های اخیر، این نقاشی بار دیگر محبوبیت زیادی پیدا کرده است؛ محبوبیتی که بیشتر به لطف شبکه‌های اجتماعی با هشتگ‌هایی مانند #meowsterpiece به وجود آمده و با فروش خیره‌کننده در حراجی ساتبیز در سال ۲۰۱۶ تقویت شده است. این اثر در آن حراجی به قیمت حیرت‌انگیز ۸۲۶٬۰۰۰ دلار فروخته شد؛ بیش از دو برابر برآورد اولیه‌ی ۳۰۰٬۰۰۰ دلاری! اگر حساب کنیم، می‌شود حدود ۱۹٬۶۶۷ دلار برای هر گربه! 

هنرمند پشت این اثر، کارل کالر، امروزه بیشتر به نقاشی‌های باشکوهی که از گربه‌ها خلق کرده شناخته می‌شود. یکی دیگر از آثار او با نام «سه گربه سیاه» به‌تازگی در فوریه گذشته در حراجی ساتبیز به نمایش درآمد. اما جالب اینجاست که پیش از سفارش نقاشی «دوستان همسرم»، کالر هرگز حتی یک گربه هم نقاشی نکرده بود! 

کارل کالر که بود؟ 

کارل کالر سال ۱۸۵۶ در اتریش به دنیا آمد و حرفه هنری خود را در استرالیا و نیوزیلند با نقاشی از مسابقات اسب‌سواری آغاز کرد. او در مسیر سفر به یوسِمِتی (برای نقاشی از مناظر طبیعی) وارد سان‌فرانسیسکو شد؛ اما سرنوشت مسیرش را تغییر داد. دعوت‌نامه‌ای از سوی کِیت بِردسال جانسون (میلیونر مشهور، مجموعه‌دار آثار هنری و خیّر) موجب شد او یکی از مهم‌ترین کمیسیون‌های زندگی‌اش را دریافت کند. 

میان آثار مجموعه‌ی هنری جانسون، نقاشی رویایی الین (۱۸۷۴) اثر توبی اِدوارد روزِنتال و همچنین آثار باستانی از دوران یونانی-رومی هم به چشم می‌خورد. 

جانسون تابستان‌های خود را در ملکی مجلل به نام قلعه بوئنا ویستا می‌گذراند که بزرگ‌ترین املاک شمال گلدن گِیت به‌شمار می‌رود. این ملک وسیع در گذشته تاکستان خانواده هاراشتای بود (امروزه محل تاکستان‌های بارثولومیو است). گفته می‌شود در عمارت ویکتوریایی چهل‌اتاقه‌ی این ملک، گربه‌های جانسون یک طبقه کامل را در اختیار داشتند و حتی خدمه‌ی مخصوص خود را داشتند! 

جدای گربه‌ها، جانسون از سگ‌های جایزه‌بَر، اسب‌ها، گاوها و پرندگان زینتی مانند کاکادو، طوطی و قناری هم نگهداری می‌کرد. 

کالر سه سال را در این عمارت گذراند و در این مدت کنار این باغ‌وحش خانگی، به طراحی و شناخت ویژگی‌های منحصربه‌فرد هر گربه پرداخت. 

تابلوی «دوستان همسرم» در شکل نهایی خود که سال ۱۸۹۱ تکمیل شد، حدود ۱۸۰ سانتی‌متر ارتفاع، ۲۶۰ سانتی‌متر عرض دارد و وزن آن بیش از ۹۰ کیلوگرم است. در این اثر، ۴۲ گربه‌ی جانسون روی پلکانی پوشیده از پارچه‌های ابریشمی دیده می‌شوند که در چینشی چندلایه‌ای قرار گرفته‌اند و همچون تابلوهای بزرگ رنسانس در حالات احساسی گوناگون به تصویر کشیده شده‌اند. 

برخی از گربه‌ها در حال استراحت، بازی یا بغل کردن هم هستند. در گوشه‌ی پایین سمت چپ، گروهی از آن‌ها گِرد یک بید شب‌پره جمع شده‌اند.  در مرکز تابلو، گربه‌ای زیبا و بزرگ با چشمان سبز و خز سفید با لکه‌های قهوه‌ای و زرد دیده می‌شود که نامش سلطان است؛ گربه‌ای که گفته می‌شود جانسون در سفری به پاریس حدود ۳٬۰۰۰ دلار آن را خریده بود.  کنار سلطان، یک گربه آنگورای سفید با چشمان آبی است که گفته می‌شود نامش «هیز هاینِس» (عالی‌جناب) است؛ گربه شخصی جانسون که در نقاشی دیگری از کالر نیز او را می‌بینیم. 

گفته می‌شود کارل کالر برای همین نقاشی ۵٬۰۰۰ دلار دستمزد دریافت کرد، رقمی که معادل حدود ۱۷۰٬۰۰۰ دلار به ارزش امروزی است. این اثر نخستین‌بار به‌شکل عمومی در نمایشگاه جهانی شیکاگو در سال ۱۸۹۳، به‌عنوان امانتی از سوی جانسون به نمایش درآمد و توجه بسیاری را به خود جلب کرد. 

اما درباره‌ی عنوان به‌یادماندنی تابلو  یعنی «دوستان همسرم»: این نام اغلب (البته چراییِ آن قابل‌درک است) به اشتباه به شوهر جانسون نسبت داده شده، در حالی‌که او دو سال پیش از اتمام نقاشی درگذشته بود. در واقع، به نظر می‌رسد کِیت بِردسال جانسون این نام را بر اساس لقب شوهر فقیدش برای گربه‌های پشمالوی او انتخاب کرده باشد. 

جانسون سال ۱۸۹۳ درگذشت. در یکی از آگهی‌های ترحیم روزنامه‌ها نوشته شده بود:  «خانم جانسون در طول حیاتش، با وجود آن‌که بسیار نیکوکار بود، رفتارهای عجیبی داشت. یکی از علاقه‌های اصلی او نگهداری از گروه بزرگی از گربه‌ها بود. او علاقه‌ی ویژه‌ای به نقاشی داشت و ارزش کل مجموعه‌اش بیش از ۲۰۰٬۰۰۰ دلار برآورد می‌شود.» 

شایعاتی شده بود که جانسون حدود ۵۰۰٬۰۰۰ دلار از دارایی خود را در وصیت‌نامه‌اش برای مراقبت از گربه‌ها کنار گذاشته است. اما در حقیقت، جانسون با سخاوت خود یک بیمارستان در سان‌فرانسیسکو برای زنان و کودکان بی‌بضاعت بنا کرد و تنها مبلغ اندکی برای نگهداری از گربه‌ها در نظر گرفت. 

چه چیزی موجب تداوم شهرت این نقاشی شده است؟ 

به‌نظر می‌رسد این نقاشی  مانند خود گربه‌ها، از نعمتی همچون ۹ جان برخوردار بوده است! پس از درگذشت جانسون در سال ۱۸۹۳، این اثر از سوی ارنست هاکت، مجموعه‌دار فرانسوی‌تبار خریداری شد و در سالن هنری مجلل او با عنوان Palace of Art به نمایش درآمد. 

در دهه ۱۹۴۰، این نقاشی دوباره به شهرت رسید، زمانی که مجموعه‌داران بعدی «دوستان همسرم» را در یک تور ملی همراه خود بردند و این اثر را در نمایشگاه گربه‌ها در میدان مادیسون نیویورک به نمایش گذاشتند. گفته می‌شود حدود ۹۰۰۰ نسخه چاپی از این نقاشی همزمان با تور به فروش رسید و سال ۱۹۴۹، مجله «گربه» دوستان همسرم را بزرگ‌ترین نقاشی گربه‌ها در جهان خواند. 

امروز، شاهکار کالر دوباره به شمال کالیفرنیا بازگشته و توسط جان و هیتر موزارت خریداری شده است، مجموعه‌دارانی خاص و متفاوت که علاقه‌هایشان از ماجولیکا و مبلمان استعماری پرتغال گرفته تا یادگاری‌های الویس گسترده است.  سال ۲۰۱۶، این نقاشی آخرین بار در موزه هنر پورتلند در اورگن به نمایش عمومی درآمد.

مترجم: زهرا ذوالقدر