نفت ایران و دعوای چین و آمریکا

هشدار‌های اخیر آمریکا درباره خرید نفت تحریمی از روسیه و واکنش قاطع چین به عنوان مهم‌ترین مشتری روس‌ها، تنها یک منازعه اقتصادی و تجاری نیست، بلکه نشانه‌ای آشکار از صف‌بندی جدید قدرت‌ها در عرصه بین‌المللی است که معادلات جدیدی را به همراه دارد.

به گزارش روز نو در این بین کاهش ضرب‌الاجل ترامپ برای روسیه از ۵۰روز به ۱۰روز با هدف پایان دادن به جنگ اوکراین به عنوان زیربنای تهدیدات آمریکا موید معادلات جدیدی در روز‌های آتی خواهد بود.

 نفت و جبهه‌بندی جهانی جدید

در بحبوحه جنگ اوکراین و تقابل غرب با مسکو، واشنگتن بار دیگر از ابزار تحریم‌های نفتی برای اعمال فشار بر چین و متحدانش استفاده می‌کند؛ ابزاری که بیش از آنکه صرفا جنبه اقتصادی داشته باشد، بازتابی از شکاف‌های ژئوپلیتیکی و منازعات ژرف‌تری در سطح بین‌الملل است. هشدار‌های اخیر ایالات متحده به چین درباره تداوم خرید نفت از روسیه و واکنش محکم پکن به این هشدارها، بخشی از صفحه بزرگ‌تری در بازی قدرت‌های جهانی است که در آن مفاهیم سنتی وابستگی، امنیت و نظم جهانی، بازتعریف می‌شوند.

در این میان، چین به‌عنوان بزرگ‌ترین خریدار نفت روسیه، موقعیتی تعیین‌کننده دارد. خرید روزانه حدود دو میلیون بشکه نفت از مسکو، نه‌تنها نشان‌دهنده پیوند اقتصادی دو کشور، بلکه بیانگر یک اتحاد راهبردی عمیق‌تر است. واشنگتن با علم به این واقعیت، تلاش دارد از طریق تهدید به تحریم‌های ثانویه و افزایش تعرفه‌ها، پکن را از این مسیر بازدارد، اما به نظر می‌رسد که چین، بیش از آن‌که عقب‌نشینی کند، به تثبیت نقش مستقل خود در نظم چندقطبی آینده می‌اندیشد.

پکن و منطق استقلال در سیاست انرژی

پاسخ قاطع چین به هشدار‌های واشنگتن، از منظر دیپلماتیک حاوی یک پیام روشن است که سیاست انرژی در پکن تابعی از فشار‌های خارجی نیست. چین بار‌ها تاکید کرده که به‌دلیل وابستگی بالا به منابع انرژی، نمی‌تواند و نباید تصمیمات خود را براساس تهدید‌های یک‌جانبه خارجی تنظیم کند. از نگاه رهبران چین، امنیت انرژی بخشی از امنیت ملی است و هیچ کشوری نمی‌تواند در این حوزه برای پکن تعیین تکلیف کند.

در پایان نشست اقتصادی آمریکا و چین در استکهلم، «اسکات بسنت» وزیر خزانه‌داری آمریکا، صراحتا اعلام کرد که هشدار‌هایی درباره خرید نفت از روسیه و ایران به طرف چینی داده شده است. او همچنین به لایحه‌ای در کنگره آمریکا اشاره کرد که در صورت تصویب، رئیس‌جمهور این کشور می‌تواند تعرفه‌هایی تا سقف ۵۰۰درصد علیه واردکنندگان نفت روسیه اعمال کند؛ لایحه‌ای که به‌طور خاص کشورهایی، چون چین، هند و ترکیه را هدف قرار داده. اما در عمل، اجرایی شدن چنین تهدیدی در برابر کشوری با وزن اقتصادی و سیاسی چین، نه‌تنها ساده نخواهد بود، بلکه می‌تواند آثار معکوسی نیز بر منافع جهانی ایالات متحده بگذارد.

در این چارچوب، مواضع اخیر دونالد ترامپ نیز نشانه‌ای از تداوم سیاست فشار حداکثری در آمریکاست. او اعلام کرده که اگر روسیه ظرف ۱۰ روز به جنگ در اوکراین پایان ندهد، کشور‌های خریدار نفت این کشور با تعرفه‌های سنگینی روبه‌رو خواهند شد. ترامپ پیش‌تر برای پایان این جنگ ۵۰ روز فرصت تعیین کرده بود، اما کاهش این مهلت به ۱۰ روز، نشانه‌ای از تندتر شدن لحن واشنگتن در قبال بازیگران خارج از بلوک غرب است.

اتحاد شرق؛ از نفت تا نظم جهانی نو

در سوی دیگر، کرملین نیز موضع خود را با صراحت اعلام کرده است: روسیه؛ چین، ایران و کره‌شمالی را متحدان راهبردی خود می‌داند. «دیمیتری پسکوف» سخنگوی کاخ کرملین، این کشور‌ها را هم‌نظر با روسیه در مسائل کلان جهانی ازجمله نظم نوین بین‌المللی خوانده است. چنین هم‌سویی‌هایی بیش از آن‌که حاصل ملاحظات مقطعی باشند، بازتابی از درک مشترک نسبت به ساختار قدرت در جهان پساغربی هستند.

این اتحادها، در عین حال که رویکردی دفاعی در برابر فشار‌های غربی دارند، افق‌های همکاری گسترده‌تری را نیز دربرمی‌گیرند. چین، روسیه و ایران در سال‌های اخیر تلاش کرده‌اند سازوکار‌های جدیدی برای تجارت، تبادل مالی و حتی تسویه غیردلاری ایجاد کنند تا از سلطه نظام مالی آمریکا رهایی یابند. از سوی دیگر، روابط اقتصادی و نظامی این کشور‌ها نیز به‌طور پیوسته در حال گسترش است، به‌ویژه در حوزه انرژی و امنیت منطقه‌ای.

در چنین شرایطی، ادامه تهدید‌های یک‌جانبه از سوی آمریکا ممکن است نه‌تنها کارایی خود را از دست بدهد، بلکه به تقویت اتحاد‌های ضدغربی نیز بینجامد. اکنون جهان با واقعیتی جدید روبه‌روست: صف‌بندی میان بلوک‌های قدرت نه‌تنها در حوزه نظامی، بلکه در سیاست انرژی، پولی و دیپلماسی نیز به‌شدت در حال شکل‌گیری است. چین و متحدانش به‌جای تسلیم در برابر فشار، در حال ترسیم نظم تازه‌ای هستند؛ نظمی که در آن، تصمیم‌گیری بر مبنای منافع ملی و همکاری‌های چندجانبه جایگزین دیکته‌های یک‌جانبه خواهد شد.